امروز آغازین روز ورود به ماه محرم است. ایامی که در فرهنگ تشیع از جایگاه ممتاز و متمایزی برخوردار بوده و به زعم بسیاری از بزرگان مکتب تشیع در احیاء دین و تداوم مسیر عدالتخواهی و فریضه مهم امر به معروف و نهی از منکر نقشی محوری ایفا کرده است.
به‌طور سنتی آنچه در میان عامه مردم به خوبی نهادینه شده «شور حسینی» و جنبه‌های حماسی و از سوی دیگر رشادات‌ها و جانفشانی‌های امام حسین (ع) و اصحاب بزرگوار ایشان در راه حفظ شعائر و مبانی دین مبین اسلام است. این جنبه از قیام بزرگ امام حسین(ع) و واقعه عاشورا چنان قدرتمند است که حتی سخت‌ترین مجازات‌ها در برخی از دوره‌های تاریخی و زمامداری حاکمان ضدشیعی نتوانسته است مانع از برگزاری آن شود.
درباره قدمت عزاداری برای واقعه عاشورا در ایران تاریخ نگارها نوشته‌اند که از همان سال نخست پس از واقعه این مراسم به‌شکلی محدود و در مناطق و شهرهای شیعه‌نشین برگزار می‌شده اما فراگیری مراسم عزاداری ایام عاشورا و ماه محرم را به دوره زمامداری آل‌بویه مرتبط می‌دانند. در قرن چهارم هجری، آل بویه شیعه مذهب، مراسم عزاداری را که علامت و مشخصه بارز شیعه بود، با جدیّت تمام در قلمرو خود به ویژه بغداد رسمی اعلام کردند و گرچه با مخالفت بعضی از فرق سنی به ویژه حنابله روبه رو شدند، این مراسم را تا پایان حکومتشان یعنی تا نیمه قرن پنجم برگزار کردند. چنان این مراسم به صورت فرهنگ عامه درآمد که در قرون بعدی سایر مسلمانان هم که دوستدار پیامبر و اهل بیت او بودند تعلق خاطر ویژه‌ای نسبت به واقعه کربلا پیدا کردند و آنها هم مانند شیعیان در ایام محرم برای خامس آل عبا عزاداری می‌کردند و رفته‌رفته سوگواری برای امام حسین به‌صورت فرهنگ ایرانی درآمد، چنان که نه‌تنها مسلمانان، بلکه پیروان سایر ادیان مثل یهودیان و مسیحیان نیز که در ایران زندگی می‌کردند ارادتمند امام حسین و یارانش شدند.
این قدمت حکایت از آن دارد که سوگورای در این ماه و برای واقعه سرنوشت‌ساز عاشورا به اجزاء و نمادهای بی‌بدیل در فرهنگ تشیع و ایرانیان شیعه تبدیل شده است.
همانطور که اشاره شد این جنبه از قیام عاشورا از همان جنبه «شور حسینی» است که به‌خوبی نهادینه شده است اما از سوی دیگر جنبه «شعور حسینی» و درک فراگیر و عمیق نسبت به‌فلسفه و ریشه‌های وقوع این حادثه تلخ مذهبی چنانکه باید در میان عامه مردم نهادینه نشده است واقعیتی که همه ما شیعیان برای بسط و تعمیق آن مسوولیم و باید ضمن بالا بردن شناخت و اطلاعات خود در این زمینه به بسط آن در سطح جامعه نیز مبادرت کنیم.
باید باور کنیم مطالعه کتاب‌های ثقه و منابع مورد تایید دین‌شناسان درباره ریشه‌ها و فلسفه قیام عاشورا اگر بیش از زنده نگهداشتن شعائر و نمادهای عاشورایی اهمیت نداشته باشد کمتر از آن اهمیت ندارد. با رجوع به خود متوجه خواهیم شد که به‌معنای واقعی ما برای آنچه عزاداری می‌کنیم و بر سروسینه می‌زنیم شناخت لازم را نتوانسته‌ایم پیدا کنیم و تردیدی نیست که عزاداری با شناخت و شعور در درگاه حق بسیار بسیار مقبول‌تر واقع خواهد شد. نگارنده خود و خوانندگان عزیز این سطور را دعوت می‌کند تا از همین امروز مطالعه در این‌باره را آغاز کرده و ضمن حفظ «شور حسینی» خود بر «شعور حسینی»مان نیز بیافزاییم.
