الهام بهروزی
چهره تاریخی سیراف در این سال‌ها هر بار به‌شکلی مخدوش شده است، گاهی زیر چرخ صنایع و گاه هم با اجراهای طرح‌های نامناسب و مدرن و بیگانه با تاریخ و هویت آن از سوی شهرداری و شورای اسلامی سیراف در دوره‌های مختلف! متاسفانه در این دوره نیز شاهد اجرای طرح‌های کاملا غلطی هستیم که به‌شکلی شهرداری و شورای این شهر تلاش می‌کند آن‌ها را در لفافه قانون بپیچد تا به گمان خود شهر را توسعه بدهند؛ اما این توسعه به چه قیمتی دارد ایجاد می‌شود؟! به قیمت تحریف تاریخ این بندر باستانی با مدفون شدن بخشی از عرصه تاریخی آن در زیر جاده‌کشی‌های غیراصولی و ساخت‌وسازهای شبه‌ناک در حریم دریا و حریم آثار شاخص باستانی شهر!
اجرای این طرح‌ها و بروز این رفتارهای عجیب و غریب از سوی شهرداری و شورای اسلامی بندر سیراف در این برهه تاریخی که کشورهایی مثل عربستان و امارات با به کار گماشتن هیات‌های باستان‌شناسی از کشورهای اروپایی به‌دنبال تاریخ‌سازی یا به عبارتی یافتن هویت باستانی خود هستند، در این بندر تاریخی کاری مضحک نیست؟! بدتر از این، قرار گرفتن شهرداری و شورای این شهر در مقابل پروژه‌های اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان بوشهر که در راستای تسهیل ثبت جهانی این بندر باشکوه در حال انجام است، آیا پرده از بی‌توجهی آن به تاریخ و هویت فرهنگی سیراف برنمی‌دارد؟! دود این برخوردهای غیرقانونی به چشم چه کسی می‌رود؟!
آیا نماینده دادستانی در کنگان به این موضوع مهم ورود کرده و دلیل کارشکنی‌های شهرداری و شورای اسلامی سیراف را در مقابل پروژه‌های تاریخی این شهر جویا شده است؟! آیا وقت آن نرسیده که استاندار بوشهر و معاون عمرانی استاندار به موضوع ورود کرده و شهردار و اعضای شورای این بندر را با وظایف اصلی خود آشنا و آگاه سازند! بی‌شک جلوی این رفتارهای شگفت‌انگیز شهردار و اعضای شورای شهر سیراف باید ایستاد؛ چون سیراف در آستانه آماده‌سازی برای ثبت جهانی است و هیچ رفتار سلیقه‌ای نباید تحقق این مهم را به تاخیر بیندازد.
مدیرعامل موسسه گردشگری سیراف‌پارس موزه در این باره به بامداد جنوب گفت: در طی دو سه هفته اخیر شهرداری و شورای اسلامی شهر سیراف در اقدامی تعجب‌برانگیز و غیراصولی مانع از اجرای سه طرح مهم تاریخی این شهر شده که یکی متوقف کردن دیوارکشی حفاظتی بخش شمالی قلعه نصوری است که یک طرح ملی است و این ممانعت هیچ توجیهی قانونی ندارد؛ چون طرح از سوی افراد و مهندسان زبده پیش از این کارشناسی شده و امروز اصرار شهرداری بر عقب‌نشینی این دیوارکشی معنایی ندارد! دیگری ممانعت از فنس‌کشی به‌دور تل گنبد (آتشکده) است که یکی از آثار تاریخی قدمت‌‌دار سیراف و از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری و تاریخی جنوب استان به‌شمار می‌رود و طرح سومی که متوقف شده نورپردازی دره لیر است که سازههای دست‌کند آبی را در خود جای داده است.
محمد کنگانی با تاکید بر اینکه نورپردازی دره لیر یکی از جدی‌ترین مطالبات ما فعالان میراث فرهنگی در سیراف بوده است، افزود: الان که این مطالبه از سوی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر دیده و شنیده شده و در سال جاری عملیات اجرایی این پروژه را با اختصاص اعتباری از محل سفر اول رئیس‌جمهوری آغاز کرده و به‌صورت اصولی مشغول به این کار است اما به‌یکباره شهرداری و شورای اسلامی شهر مانع این کار شده‌اند. این در حالی است که این کار با هدف روشنایی‌بخشیدن به دره لیر و حفاظت از سازههای دست‌کند آبی که در جهان منحصربه‌فرد هستند و همچنین حفاظت از اشیاء و مواد فرهنگی موجود در این محدوده از دستبرد افراد سودجو محقق شده است.
به گفته وی، شهرداری و شورای اسلامی سیراف در سال‌های گذشته و دوره کنونی با رفتارهای سلیقه‌ای و طرح‌های غیراصولی نشان داده‌اند که شناخت درستی از تاریخ و فرهنگ و تمدن سیراف و اهمیت آن ندارند. انگار این آقایان شورا نمی‌دانستند که نامزد شهری شده‌اند که تاریخی به درازای تاریخ خلیج فارس دارد! بدون‌تردید کشف آن بخش از تاریخ غبارگرفته سیراف امروز یک ضرورت است؛ چون با کشف این بخش، حقانیت ایرانی‌بودن خلیج فارس به جهان بیش از پیش اثبات خواهد شد و مهم‌تر از آن به ثبت جهانی سیراف به‌عنوان یکی از بندرهای باستانی جهان که مبدا راه آبی ابریشم و از بنادر پررونق ایران در آن روزگار بوده، کمک شایانی خواهد کرد.
کنگانی در ادامه با تاکید بر اینکه سیراف یک بندر است که دریا در آن حریم دارد و ما به این حریم همیشه احترام گذاشته و می‌گذاریم، گفت: آثار تاریخی هم حریم دارند و افرادی که قانونمند هستند به این حریم احترام می‌گذارند؛ اما متاسفانه شهرداری و شورای اسلامی سیراف به‌شکل اعجاب‌برانگیزی این مدت به حریم آثار تاریخی هجوم برده‌اند که همه را متجب کرده است! آیا هدف آن‌ها احیای تاریخ سیراف است یا نابودی آن؟!
مدیرعامل موسسه گردشگری سیراف‌پارس موزه با بیان اینکه جالب اینجاست که شورای اسلامی سیراف دلیل خود را از اجرای این طرح‌های غیراصولی در عرصه‌های تاریخی شهر، تامین منافع مردم شهر معرفی کرده است، افزود: اما این‌جا این سوال به‌وجود می‌آید که اگر پای منافع مردم میان است، پس چرا به بهانه اینکه مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان به سیراف نیامده و خواسته‌های شما را نشنیده، جلوی سه طرح مهم مردمی در حوزه آثار تاریخی شهر ایستاده‌اید؟! اگر شما واقعا دغدغه مردم سیراف و مشکلات آن‌ها را دارید، خودتان بروید به مرکز استان و با استاندار و مدیرکل اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان دیدار کنید و اگر جوابی نگرفتید، به وزارتخانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بروید و تا مشکلاتان حل نشده از آن‌جا تکان نخورید! تا ما باور کنیم که دغدغه شما مردم و منافع آن‌هاست!
کنگانی با تاکید بر اینکه قطعا منافع مردم اجرای طرح‌های سلیقه‌ای و مدرن و بی‌ربط با تاریخ این بندر باستانی نیست، تصریح کرد: بی‌شک آنچه امروز برای اهالی سیراف مهم است، حفظ آثار تاریخی و انجام مطالعات کارشناسی‌شده و آماده‌کردن زیرساخت‌های لازم برای ثبت جهانی سیراف است؛ مطالبه‌ای که در سال‌های گذشته چندان از سوی دستگاه‌های متولی جدی گرفته نمی‌شد اما الان که اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان مصرانه پای کار آمده است و اهتمام ویژه‌ای برای کاوش و بیرون کشیدن آثار تاریخی و باستانی مدفون در زیر خاک و آب را دارد، چرا شورا و شهرداری دارند کارشکنی و در جهت مخالف آن حرکت می‌کنند؟!
وی با اشاره به اینکه انجام این اقدامات از سوی میراث فرهنگی استان، کاری بجا و هدفمند است؛ چون هم این اقدامات در راستای تسهیل ثبت جهانی سیراف انجام می‌شود و تحقق این مهم نقش شگرفی را در توسعه صنعت گردشگری در این شهر ایفا می‌کند، یادآور شد: منافع مردم این شهر در توسعه گردشگری است؛ چون بخش اعظمی از درآمد مردم این بندر از طریق گردشگری تامین می‌شود ولی ما به جای اینکه مثل شهرهای همسایه به‌دنبال جذب گردشگر برای شهرمان باشیم، داریم با کارهای غیراصولی گردشگران را از شهر فراری می‌دهیم؟! طبیعتا خواسته فعلی ما این است که شهرداری و شورای شهر سیراف دست از این رویه غلط بردارند و به‌جای قدعلم کردن مقابل پروژه‌های اداره‌کل میراث فرهنگی و سرمایه‌گذار قلعه نصوری، در کنار آن‌ها قرار بگیرند و مسیر را برای ثبت جهانی شهر و توسعه آن با نگاهی تاریخی و حرفه‌ای تسهیل کنند.
کنگانی در پایان تاکید کرد: در پایان باید به آقایان شهردار و شورای شهر سیراف گفت که سیراف تنها متعلق به مردم این‌جا نیست؛ بلکه به آحاد ملت ایران و جهان تعلق دارد؛ چون بخش مهمی از تاریخ خلیج فارس و همچنین یکی از تمدن‌های دیرینه جهان را در خود جای داده است که نیاز به شناسانده شدن دارد. پس این امانت را باید با افتخار حفظ و نگهداری کرد.
در ادامه این گزارش درخصوص چند و چون مانع‌تراشی‌های شهرداری و شورای اسلامی شهر سیراف بر سر راه پروژه‌های اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان در عرصه‌های تاریخی این شهر با معاون میراث فرهنگی این اداره‌کل گفت‌وگو کردیم. نصرالله ابراهیمی در این خصوص به بامداد جنوب گفت: بندر تاریخی سیراف، یکی از بنادر مهم کرانه خلیج فارس به‌شمار می‌رود که شاخص‌های لازم را برای ثبت در فهرست جهانی را دارد. البته برای تحقق این مهم، بایستی الزامات و ضوابط ثبت جهانی رعایت شود. مهم‌ترین الزاماتی که در این زمینه باید به آن توجه کرد، شامل جلوگیری از ساخت و سازهای غیرمجاز، ضابطه‌مندی الگوهای معماری و طراحی‌های مناسب، پیوست‌های طراحی و معماری و مستندنگاری آثار تاریخی، تهیه طرح پلان مدیریت حفاظتی، تهیه و اجرای طرح‌های حفاظتی و انجام مطالعات باستان‌شناسی می‌شود.
وی در ادامه با بیان اینکه در سال جاری مطالعات باستان‌شناسی در خردادماه به همت موسسه باستان‌شناسی دانشگاه تهران به سرپرستی دکتر محمداسماعیل اسماعیلی‌جلودار انجام شد، افزود: این مطالعات منجر به کشف آثاری از دوره ساسانی و اسلامی شد. همچنین امسال برای مطالعات بیشتر در این زمینه اعتباری بالغ بر 5000 میلیون ریال پیش‌بینی شده‌است.
معاون میراث فرهنگی اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان با تاکید بر اینکه هویت‌بخشی سیراف منوط به کاوش‌های گسترده باستان‌شناسی در محوطه‌های تاریخی آن است، تصریح کرد: متاسفانه به‌دلیل کمبود اعتبارات این کاوش‌ها به‌طور مستمر انجام نشده است اما ما در سال‌های 1400 و 1401 تلاش کردیم که پیوسته اعتباراتی را برای کاوش‌های باستان‌شناسی در این بندر اختصاص بدهیم که ادامه این کاوش‌ها در ماه‌های آتی از سرگرفته می‌شود.
وی با بیان اینکه سیراف تنها شهر بندری در جهان است از زمان شکل‌گیری تاکنون حیات در آن جاری بوده است، خاطرنشان کرد: زمانی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین بنادر جهان شناخته می‌شده و در دوره‌ای دیگر در پی زلزلهای مهیب افول کرده است ولی زندگی و رفت و آمد در همیشه آن جاری و ساری بوده‌است. سیراف شهری است که متعلق به همه بشریت است. بنابراین میراث فرهنگی بنا به وظایف ذاتی خود باید از مواریث فرهنگی حفاظت کند. از آن‌جا که سیراف دارای عرصه و حریم مصوب است، بایستی از آن به‌شکل ویژه‌تری حفاظت کند.
ابراهیمی به اهمیت طرح‌های حفاظتی در شهرهای تاریخی مثل سیراف اشاره و تصریح کرد: طرح‌های حفاظتی در محدوده عرصه‌های تاریخی از وظایف اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی است. متاسفانه بر اساس مشاهدات، هیچ تلاشی برای ساماندهی اماکن تاریخی که در محدوده شهر سیراف واقع شده، از سوی شهرداری این شهر صورت نگرفته است. در صورتی که این آثار ارزش افزوده زیادی عاید شهر می‌کند و شهرداری می‌تواند از خشت خشت این آثار کسب درآمد کند؛ اما در این میان شهرداری سیراف نه تنها کمکی به ساماندهی آثار نمی‌کند، بلکه مقابل طرح‌های حفاظتی اداره‌کل میراث فرهنگی استان در این محدوده‌ها و ساماندهی آن‌ها می‌ایستد!
به گفته وی، این رفتارهای شهرداری علاوه بر اینکه ضرر و زیان مادی به همراه دارد، موجب بروز مسائل اجتماعی و امنیتی می‌شود که به تازگی از حفاظت از مساجد تاریخی و خانه‌های اعیانی که جزء عرصه تاریخی سیراف است، جلوگیری کرده است! از روشنایی و نورپردازی دره لیر که بیشترین میزان گردشگر را دارد، جلوگیری کرده است! همچنین جلوی مرمت و ساماندهی گذر قلعه نصوری که در اختیار سرمایه‌گذار و بخش خصوصی است و بهره‌برداری آن باعث رونق گردشگری شهر، تولید شغل و اشتغالزایی می‌شود، ایستاده است! این در حالی است که شهرداری باید از فعالیت‌های گردشگری حمایت کند، نه جلوگیری!
ابراهیمی با تاکید بر اینکه بی‌شک بروز این رفتارهای غیراصولی از سوی شهرداری سیراف پیامدهای بسیار منفی برای این بندر باستانی در سطح ملی و بین‌المللی به همراه دارد؛ هم برای حوزه گردشگری سیراف و هم برای ثبت جهانی آن، افزود: این در حالی است که اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در سال گذشته در راستایی توسعه گردشگری در سیراف و تسهیل ثبت جهانی آن بیش از 5 میلیارد تومان هزینه کرده است اما شهرداری سیراف تاکنون هیچ‌گونه اعتباری را برای ساماندهی سیراف تخصیص نداده است!
معاون میراث فرهنگی اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان با اشاره به اینکه اگر می‌خواهیم بندر تاریخی سیراف ثبت جهانی شود، باید جهانی فکر کنیم؛ نه محلی و منطقه‌ای، گفت: باید فکرها، سیاست‌ها، اهداف و رویکردهای همه مسوولان محلی و شهرستانی، استانی و کشوری یکی باشد و مردم یکصدا مشارکت داشته باشند. بی‌شک رفتارهای سلیقه‌های در سیراف باعث به زوال رفتن این مطالبه جدی می‌شود. اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان آمده تا با همراهی مردم و شهرداری و شورای شهر سیراف به آبادانی، توسعه و رونق سیراف کمک کند. ما برای کارهای بزرگ و مهم باید کنار هم باشیم نه مقابل هم بایستم و یکدیگر را تخریب کنیم! ما باید با هم از دولت و مسوولان ارشد استان بخواهیم تا تکلیف اراضی و محدوده عرصه تاریخی و اراضی مردمی تعیین شود.
ابراهیمی در پایان یادآور شد: در سال جاری برای ساماندهی شهر سیراف پیگیر اعتبارات قابل‌توجهی از مصوبات سفر دوم رئیس جمهور به استان خواهیم بود که این اعتبارات به آزادسازی حریم‌ها و عرصه‌های تاریخی، ساماندهی آثار تاریخی و ایجاد محورهای گردشگری در سیراف اختصاص خواهد یافت. بنابراین مسوولان استانی و شهرستانی کمک کنند تا این امر محقق شود. طبیعتا در این راستا، باید تعاملات مسوولان محلی و مشارکت مردم بومی با اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان بیشتر شود و ما هم برای حفاظت و نگهداری از آثار تاریخی، کارگاه‌های آموزشی و تخصصی متعددی را در آینده‌ای نزدیک با هدف توانمندسازی جوامع محلی در مناطق تاریخی استان برگزار خواهیم کرد.
