الهام بهروزی

دوره دوم چهاردهمین انتخابات رئیس‌جمهوری با شور بیشتر و حضور چشمگیرتر مردم به عرصه انتخابات مواجه و در این میان، موسیقی به‌مانند دوره‌های انتخاباتی قبل از سال 96 دوباره شورآفرین و نغمه‌پرداز انتخابات شد. پخش قطعات حماسی و مردمی این بار یخ تعداد بیشتری از قهرکردگان با صندوق رای را باز کرد و آن‌ها را بار دیگر به ستادها کشاند و به رای دادن راضی کرد.

بدون اغراق باید اعتراف کرد که هنر موسیقی بیش از این‌که شور بیافریند، صلح می‌زاید و در این بزنگاه حساس تاریخی باز واسطه آشتی شمار قابل توجهی از مردم با صندوق رای شد. هنری که در دوازدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری نیز نقش شگرفی را در گرم شدن تنور انتخابات بازی کرد و با قطعاتی چون «یار دبستانی من»، «مرغ سحر» و «با هم می‌ریم، رای می‌دیم» و... که دست به دست در شبکه‌های اجتماعی می‌چرخید، مردم را به رای دادن تشویق کرد.

هر چند در چهاردهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری تنها پرتره‌ای از این شورآفرینی موسیقی را دیدیم ولی همین می‌تواند مقدمه‌ای برای فروغ دوباره موسیقی در عرصه‌های سیاسی و اجتماعی کشور باشد. هنری که در دولت سیزدهم با وجود این که سند آن تدوین شد ولی در بسیاری از نقاط کشور به‌دلیل برخی از تنگ‌نظری‌ها و دخالت‌های اشتباه و کژسلیقگی به قهقرا رفت. برای مثال، این هنر در استان بوشهر در دولت یازدهم و دوازدهم روزهای پراوجی را تجربه کرد و به اندازه‌ای اجراهای صحنه‌ای در این استان رشد کرد که در اواخر دولت دوازدهم، بوشهر به‌طور غیررسمی عنوان «پایتخت موسیقی» را کسب کرده بود ولی این وضعیت همزمان با روی کار آمدن دولت سیزدهم به‌ یکباره با یک سکته مواجه شد و تعداد مجوزهای اجرای صحنه‌ای موسیقی به‌نحو بارزی کاهش پیدا کرد و حتی در برخی از مواقع مجوزهای صادر شده ظاهرا از سوی دستگاه‌های دیگری غیر از اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان لغو شدند و برخی از موسسات موسیقی هم فعالیتشان معلق شد.

همچنین در این دوره، آیین پایانی جشنواره موسیقی کوچه که در تقویم رسمی گردشگری کشور ثبت شده بود، به دلیل اعمال فشار برخی از گروه‌ها بنا به دلایلی لغو شد. رویدادی که تداعی‌گر و روای موسیقی نواحی و هنر اصیل ایرانی و تاریخ و فرهنگ شفاهی جنوب کشور بود اما قربانی نگاه‌های سلیقه‌ای شد و در آخرین ایستگاه آن را متوقف کردند.

همه و همه این رفتارها و نگاه‌ها موجب شد که بسیاری از هنرمندان و شهروندان موسیقی‌دوست بوشهری نسبت به عملکرد اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی استان و متولیان موسیقی معترض و ناراضی باشند. رسانه‌ها هم با همه کنشگری که در این زمینه داشتند، نتوانستند تاثیر چندانی در تغییر نظر مدیران فرهنگی و هنری برای پویایی جامعه موسیقی استان داشته باشند.

اما خوشبختانه حضور و نمود موسیقی در ستادهای نامزدهای چهاردهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری این امید را به‌وجود آورد که این هنر در دوره آتی وضعیت مطلوب‌تری پیدا کند و دوباره سالن‌های کنسرت و مجتمع‌های فرهنگی هنری پذیرای گروه‌ها و خوانندگان مطرح کشوری و استانی در هر ژانر و سبک موسیقی باشند و بذر نشاط و امید را در جامعه بیش از پیش بیفشانند.

یک شهروند بوشهری در حاشیه یکی از شب‌های تبلیغاتی یکی از نامزدهای چهاردهمین دوره انتخابات رئیس‌جمهوری به بامداد جنوب گفت: بعد از سال 96 چنین شوری را در میان مردم ندیده بودم. حتی از این ستادها موسیقی پخش نمی‌شد اما امشب با طنین‌انداز شدن موسیقی «یار دبستانی من» انگار یک چیزی در وجود ما دارد سبز می‌شود که من نامش را «جوانه زندگی» می‌گذارم. این جوانه ما را که زیر بار گرانی‌ها و تورم داریم خمیده می‌شویم، بلند می‌کند و دوباره به ما انگیزه می‌دهد.

وی در خصوص اینکه موسیقی تا چه میزان در ایجاد شور و نشاط در جامعه کنونی می‌تواند نقش‌آفرینی کند، توضیح داد: قطعا خیلی. شما ببینید در دو سال اخیر که موسیقی و اجرای کنسرت در سراسر استان به شکل فزاینده‌ای کم شد، چقدر جامعه پراسترس‌تر و افسرده‌تر شد. متاسفانه مسوولان هم ظاهرا از وضعیت پیش آمده خیلی راضی بودند و به جای اینکه ناجی هنر باشند، آن را منزوی کردند. نتیجه این تصمیم، جامعه‌ای پردرد و افسرده شد. چون قبلا اگر مردم دردی یا مشکلی داشتند، می‌رفتند یک کنسرت و برای ساعاتی از این مشکلات و افکار آزاردهنده رها می‌شدند ولی در این سه سال اخیر آن‌ها محکوم شده بودند که فقط در مشکلات و گرانی‌ها دست و پا بزنند. این در حالی است که با توسعه هنر اصیل و مردمی می‌شد بخشی از مشکلات روانی جامعه را تعدیل کرد.

این شهروند در پاسخ به این سوال مبنی بر اینکه چه درخواستی از رئیس‌جمهور منتخب در حوزه موسیقی دارید، بیان کرد: قطعا آزادشدن کنسرت‌ها. ما گروه‌ها و هنرمندان ملی و استانی مطرحی داریم که با هنرشان همواره مبلغ فرهنگ و هنر اصیل ایرانی- اسلامی بوده‌اند و توانسته‌اند این هنر فاخر ایرانی را که به ارزش‌های اخلاقی پایبند است، با اجراهای خوبشان در سطح جهان به خوبی معرفی کنند. بی‌شک رئیس جمهور آینده باید فردی را برای عرصه فرهنگ و هنر برگزیند که هم هنرشناس باشد و هم هنردان. این فرد با این ویژگی‌ها قطعا به بسط دادن هنر کمک می‌کند نه به منزوی شدن آن.

شهروند دیگری که مادری سالمند بود و با عصا خودش را به ستاد رسانده بود و در یکی از صندلی‌ها در گوشه‌ای نشسته و با لبخند ملیحی نظاره‌گر شور انتخاباتی جوان‌ترها بود، در این باره به بامداد جنوب گفت: موسیقی هنر صلح است. شما ببینید این هنر چطور جوان‌ها را به اینجا کشانده و آن‌ها را مشتاق رای دادن کرده است. کدام هنر چنین قدرتی دارد؟ به جرات می‌گویم هیچ‌کدام. فیلم و عکس هم هنر هستند ولی فقط شور موسیقی را ضبط می‌کنند.

وی در خصوص درخواستش از رئیس‌جمهور آینده در حوزه موسیقی هم بیان کرد: از رئیس‌جمهور آینده با هر تفکری که است، می‌خواهم که زمینه را برای رشد و شکوفایی هنر هنرمندان و موسیقیدانان فراهم کند. نباید صدای هنر کم شود، چون وقتی هنر ساکت می‌شود، جامعه افسرده و مغموم می‌شود. بنابراین رئیس جمهور آینده باید چنان هنر به‌ویژه موسیقی را ترویج بدهد که مردم به شکل خانوادگی بروند آن را بینند و بشنوند. موسیقی دوباره باید به جایی برسد که سالن‌های کنسرت با اجرای هنرمندان در بیشتر ایام سال مملو از جمعیت باشد.

یک شهروند دیگر هم که جوانی حدودا 29 ساله و دانشجوست، به بامداد جنوب گفت: بعد از چند دوره سکوت انتخاباتی این دوره دوباره شاهد نقش‌آفرینی موسیقی در انتخابات هستیم. همین حضور بیانگر بعد سیاسی این هنر است که در برهه‌های تاریخی کارکرد و کاربرد اساسی خود را در جذب و آشتی مردم با صندوق رای نشان می‌دهد.

وی با تاکید بر اینکه با جرات می‌گویم متاسفانه در دو سه سال اخیر موسیقی و اجرای کنسرت در استان ما تعطیل شده بود، تصریح کرد: چندین بار مجوز اجرای خوانندگان مطرح کشور در استان صادر شد ولی یا در میانه اجرا یا دو روز قبل از اجرا این مجوزها لغو می‌شدند. این کار باعث سرخوردگی جامعه موسیقی‌دوست بوشهری و برگزارکنندگان و تهیه‌کنندگان این برنامه‌ها شد. متاسفانه اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی استان هم ظاهرا اهتمامی برای رفع محدودیت‌ها نداشت. امیدواریم که رئیس‌جمهور آینده فردی را برای مدیریت حوزه فرهنگ و هنر انتخاب کند که خود مروج و حامی واقعی هنر موسیقی باشد. ما به این هنر برای داشتن زندگی سالم و پرشور نیازمندیم.

دیدگاه این شهروندان نشانگر این است که موسیقی و قطعات حماسی توانسته نقش شگرفی در ایجاد شور در میان مردم برای آمدن پای صندوق‌های رای داشته باشد. برخی از این قطعات مانند «مرغ سحر»، «ایران ای سرای امید» و «یار دبستانی من» چنان کارکردی در شورافزایی انتخابات دارند که انگار برای این رخداد مهم خلق شده‌اند. در این باره، علی مغازه‌ای، پژوهشگر موسیقی پیش از این گفته بود که «اینکه چرا تصنیفی مثل «مرغ سحر» با شعر ملک الشعرا یا «ایران ای سرای امید» با شعر سایه همواره تکرار می‌شوند؟ چون مرغ سحر شعری بود که ملک الشعرای بهار سرود و به موسیقی تبدیل شد. این تصنیف علاوه بر ابعاد سیاسی گنجانده شده در کلام یا شعر، از لحاظ ساختار موسیقی و ملودی به شکلی پردازش شده است که افراد عادی هم می‌توانند آن را بخوانند و این تاثیرگزاری تا جایی است که در زمان ساخت و اجرا رضاشاه دستور می‌دهد این موسیقی ممنوع و صفحه‌های آن جمع آوری شودیا ساختار ملودیک و کلام «ایران ای سرای امید» به گونه‌ای است که همزمان با انتقال مفاهیم امیدآفرین و آشتی‌جویانه، دارای ریتم و وزنی روان و ساده است و با وجود داشتن ارزش‌های هنری و تکنیکی بالا در ابعاد مختلف موسیقی از جمله آهنگسازی و خوانندگی، ظرفیت بازخوانی و ماندگاری در حافظه جمعی را دارا است.

سادگی در بیان مفاهیم این نوع تصنیف‌ها و نداشتن پیچیدگی در تحریر و ملودی موجب می‌شود که همه بتوانند آن را بخوانند. به همین دلیل خواندن آنها آسان است و در ناخودآگاه جمعی ملت بیشتر می‌ماند. همچنین در بخش ترانه‌های امروزی و مهیج می‌توان به سرود«یار دبستانی من» اشاره کرد که با وجود سادگی و تفسیرپذیری که دارد، در بین مردم محبوبیت فراوانی پیدا کرد.

اگرچه «یار دبستانی من» به قصد مشخص سیاسی و هیجان آفرینی معینی ساخته نشده بود و آقای منصور تهرانی آن را برای موسیقی فیلم سینمایی«از فریاد تا ترور» سروده و ساخته است اما می‌بینیم که کارکردی فراتر از قصد سازنده پیدا کرده و به سرود جمعی و ثابت قشر فرهیخته جامعه ما تبدیل می‌شود تا جایی که در تمام برهه‌ها، شاهدیم که تمامی گرایش‌های سیاسی به این سرود توجه ویژه داشته‌اند.»