منطقهای که به آن کردستان قدیم میگویند و زمانی جزئی ایران بود در حال حاضر در چهار کشور تقسیم شدهاند، چهار موقعیت کردستان ایران، ترکیه، عراق، سوریه که در حال حاضر معضلات و مسائل مختلفی گریبانگیر هر کدام از موقعیتها است.
کُردستان ایران آرامترین و با ثباتترین
در خصوص مهمترین تحولات سیاسی در مناطق کردنشین ایران و سیاستهای تهران طی سالهای اخیر باید گفت که حکومت ایران تلاش کرده است بسیاری از حقوق شهروندی کردها را جامع عمل بپوشاند. بهعنوان نمونه میتوان به تدریس زبان کردی در برخی مراکز آموزش عالی مانند دانشگاه دولتی کردستان، تدریس زبان کردی در مدارس و دبیرستانهای کردستان و بخشهایی از آذربایجان غربی اشاره کرد که این امر رضایت نخبگان محلی مناطق کردنشین را به دست آورده و عملکرد مناسبی به نظر میآید. موضوع دیگری راهاندازی بخش خبری به زبان کردی در خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران است که در روندی بیسابقه افتتاح شد، این موضوعات نشان میدهد که نه تنها دولت ایران به بخش کردنشین و مسائل مربوط به آنها توجه بسیار زیادی دارد، بلکه موضوع کردها در کل خاورمیانه از اهمیت بیشتری برخوردار شده و باعث جلب توجه بیشتر رسانههای بینالمللی و همچنین رسانههای داخلی ایران شده است. در همین راستا وزارت امور خارجه ایران نیز چندی پیش اعلام کرد، آقای صالح ادیبی، از نیروهای کرد اهل سنت استان کردستان، را بهعنوان سفیر جدید ایران در ویتنام و کامبوج معرفی کرده است که این خود اقدام عملی دیگر دولت در زمینه موضوع کردها به حساب میآید.
کُردستان عراق پیچیدهترین اقلیم
تحولات در اقلیم کردستان عراق را میتوان از ابعاد مختلفی مورد بررسی قرار داد. مهمترین این مساله تداوم و یا داشتن یا نداشتن رهبری مسعود بارزانی رئيس سابق اقلیم کردستان عراق و رهبر حزب دموکرات کردستان عراق است. طی هفتهها و ماههای اخیر یک بن بست سیاسی در اقلیم کردستان میان حزب دموکرات بهعنوان حزب اول پارلمان با 38 کرسی و دیگر احزاب مثل اتحاد میهنی و یا احزاب اسلامگرا در خصوص ماندن و رفتن بارزانی روی داده است. به نظر میرسد که تمامی احزاب بر ماندن بارزانی برای دو سال اتفاق نظر دارند اما در کیفیت و میزان قدرت وی بحثهایی وجود دارد. اعضای اتحادیه میهنی و همچنین جنبش گوران خواهان آن هستند که بخشی از اختیارات و قدرت رهبری اقلیم کردستان گرفته شود و همچنین تمهیداتی اندیشیده شود تا در پایان این دوسال رهبری وی ادامه پیدا نکند اما در همین موضوع حزب دموکرات دیدگاه دیگری دارد و معتقد است، در فضایی که کردها درگیری همه جانبهای با داعش در امتداد مرزی هزار بیست تا چهل کیلومتری دارند، تغییرات سیاسی و به خصوص تغییر رهبر اقلیم میتواند پیامدهای منفی بهدنبال داشته باشد. تا به این لحظه هنوز این گروهها نتوانستهاند به یک اجماع نظر برسند. مساله دیگر ادامه درگیریها بین کردها و داعش و حل نشدن اختلافات اساسی بین اربیل و بغداد در موضعات مختلف است. طی روزهای گذشته شاهد آن هستیم که یکی از اعضای بلند پایه حزب دموکرات و از رهبران اصلی جبهه جنگ با داعش در یک رویداد مشکوک و آنطوری که پلیس اربیل اعلام نموده با یک برنامه از قبل تعیین شده به قتل رسیده است. مجموعه موارد فوق نیز از وقایعی بود که در حال حاضر توجه رسانههای داخلی اقلیم کردستان و رسانههای بینالمللی را به خود معطوف کرده است.
با این وجود قرار گرفتن اقلیم کردستان در میان چهار کشور و بنبست ژئوپلوتیک موجود و نیز در عین حال روابط نسبتا حسنه با همه این کشورها شرایط را در مورد این قسمت پیچیدهتر کرده است.
کُردستان ترکیه و بیثباتی ابدی
در کردستان ترکیه شاید مهمترین مسائل امنیتی طی روزهای اخیر، اعلام موضع رجب طیب اردوغان در خصوص ورود به جنگ در دو جبهه همزمان علیه داعش و پکک است و اینکه عملا مذاکرات صلح با پکک را کنار گذاشته است، که در نتیجه درگیریهای گستردهای در ترکیه رخ داده است. البته لازم به ذکر است که روند مذاکرات نه تنها با پکک قطع نشده بلکه بهصورت همزمان فشارهای زیادی را بر حزب دموکراتیک خلقها به رهبری صلاحالدین دمیرتاش آغاز کردهاند. این وضعیت درگیری میان پکک و ترکیه به نظر میرسد اشتباهات فاحش سیاستهای حزب حاکم و آقای اردوغان است که نه تنها منجر به ناامنی ترکیه بلکه ناامنی بیشترمنطقه را باعث خواهد شد.
کُردستان سوریه ماندن بین دو راهی
درگیریها از یک سو بین نیروهای حزب اتحادیه دموکراتیک با داعش کاملا در جریان است و از طرف دیگر شاهد آن هستیم که اردوغان اعلام کرده دشمن ترکیه تنها پکک و داعش نیست و بر علیه حزب اتحادیه دموکراتیک نیز وارد نبرد شده است. به نظر میآید که سیاست خارجی ترکیه، تاثیر بسزایی در تحولات کردستان سوریه خواهد داشت، و تلاش میکند تا این گروه را تضعیف کند. به همین دلیل نیز طرح ایجاد منطقه حائل در امتداد مرز ترکیه و سوریه را پیشنهاد داده است و منطقهای که بهعنوان حائل در نظر گرفته شده و اکنون کنترل آن به صورت کامل در دست کردها است.. به هر حال به نظر میرسد کردستان سوریه طی روزهای آینده دستخوش تغییر و تحولات چشمگیری خواهد شد اما اینکه سمت و سوی این تغییرات چگونه خواهد بود جای بحث بسیار دارد که پیشبینی آن بسیار مشکل است.