بامدادجنوب- جواد شکریان: برای خرید قارچ به مغازه میوه‌فروشی سر کوچه رفتم اما پیدا نکردم. سوپری‌ها را که گشتم بالاخره یک مغازه پیدا کردم که قارچ می‌فروخت اما معلوم بود که مدت زیادی این قارچ بدون مشتری مانده، زیرا از رنگ و رو افتاده بود. فروشنده می‌گفت که آنچنان که باید قارچ در بوشهر مشتریان زیادی ندارند این در حالی است که با توجه به هوای گرم بوشهر و احساس خستگی ناشی از هوا، مصرف این محثول بسیار توصیه شده است. در همین راستا، متخصصان تغذیه به خانواده‌ها توصیه می‌کنند که همیشه قارچ را در برنامه غذایی خود بگنجانند، زیرا قارچ به‌علت داشتن «ژرمانیوم» موجب افزایش انرژی و رفع خستگی در افراد می‌شود.
البته این میزان مصرف پایین تنها به استان ما مربوط نمی‌شود و آمارها نشان می‌دهند که در حال حاضر سرانه مصرف قارچ در کشور 150 گرم است، در حالی که این میزان در جهان، بیش از یک کیلو و 500 گرم محاسبه شده است. این امر نشان می‌دهد که با توجه به قیمت پایین این محصول، ارزش غذایی بالا، طعم و مزه مطلوب و سرعت و سهولت آشپزی، قارچ باید بیش از گذشته از سوی مسوولان تغذیه به مردم شناسانده شود تا فرهنگ استفاده از این منبع غنی در میان مردم نهادینه شود.
تولید قارچ، سودآوری در کمترین زمان
حدود دو هزار سال از کشت این سبزی در دنیا می‌گذرد. ژاپنی‌ها اولین کسانی بودند که آن را کشت کرده و مورد استفاده قرار دادند. آب و هوای گرم و مرطوب ژاپن زادگاه مناسبی برای این سبزی به‌حساب می‌آید. در مقابل، سابقه کشت قارچ در ایران به 50 سال پیش برمی‌گردد و در حال حاضر، واحدهای تولیدی و پرورش قارچ خوراکی زیادی در کشور وجود دارد.
قارچ خوراکی جایگاه ویژه‌ا‌ی از نظر ارزش غذایی در بین محصولات کشاورزی در سراسر جهان دارد و در سال‌های اخیر مصرف آن در جهان بسیار افزیش یافته است. انواع مختلفی از قارچ‌های خوراکی در دنیا پرورش داده می‌شود که رایج‌ترین آن قارچ تکمه‌ای یا به اصطلاح علمی «آگاریکوس» است. این قارچ به‌عنوان غذای اصلی یا جنبی به شکل خام یا پخته در انواع پیش‌غذاها، سوپ‌ها، خوراک‌ها، ساندویچ‌ها و سالادها مصرف می‌شود. قارچ‌های پرورشی استان نیز از این نوع قارچ است که میان ایرانی‌ها از محبوبیت بیشتری در مقایسه با سایر گونه‌های قارچ برخوردار است.
در حالی که قارچ یکی از بهترین گزینه‌ها برای جایگزینی استفاده از پروتئین‌های حیوانی است اما مصرف سرانه پایینی در کشور دارد که شاید یکی از دلایل آن ندادن آگاهی لازم به مردم در خصوص این ماده غذایی بسیار غنی است؛ با این حال طی سال‌های اخیر طرفداران بسیاری در حوزه تولید به خصوص در بخش خانگی به‌دست آورده است.
در این رابطه، معاون دفتر امور گلخانه‌ها، گیاهان دارویی و قارچ وزارت جهاد کشاورزی در رابطه با وضعیت تولید قارچ در کشور گفته بود: ایران رتبه هشتم تولید قارچ در جهان را دارد و اولین تولیدکننده این محصول در بازار جهانی چین است که با تولید پنج میلیون تن در سال، فاصله زیادی با ایران دارد.
علی عصمتی با اشاره به این‌که در سال 83 میزان تولید قارچ در کشور 15 هزار تن بوده، خاطرنشان کرد: این رقم در حال حاضر به 120 هزار تن در سال رسیده است که در مقایسه با 10 سال گذشته افزایش قابل توجهی داشته است، تعداد واحدهای تولیدی رسمی این صنعت 680 واحد است اما مشکل اصلی این صنعت بازار نامناسب است.
طبق آمار رسمی میزان سرانه مصرف قارچ در کشور 2/1 کیلوگرم است. این در حالی است که این رقم در جهان چهار کیلوگرم است، بنابراین فاصله مصرف سرانه ایران با کشورهای دیگر توجیه قانع‌کننده‌ای برای بازار نامناسب این محصول در داخل کشور است، هرچند که با حذف تحریم‌ها و گشوده شدن دروازه‌های جهانی تولیدکنندگان این عرصه امید زیادی برای کسب بازارهای جهان و رونق صادرات به کشورهای همسایه و به‌خصوص روسیه دارند، به‌خصوص که مناقشات ماه‌های اخیر ترکیه و روسیه به‌خودی خود بازار وسیعی برای صادرات قارچ ایران محسوب می‌شود، چراکه سالیانه 260 هزار تن قارچ به این کشور وارد می‌شود.
3 دلار برای هر کیلوگرم قارچ
با توجه به این‌که قیمت هر کیلوگرم قارچ صادراتی سه دلار است که رقم خوبی برای ارزآوری محسوب می‌شود، یکی از اقداماتی که در بهبود وضعیت صنعت تولید قارچ و همچنین صادرات این محصول حائز اهمیت است، ارتقای دانش فنی و تکمیل و احداث پایانه‌های صادراتی کشاورزی است، چراکه بسیاری از صادرکنندگان یکی از موانع صادرات را هزینه بالای این کار و در نتیجه بالا رفتن قیمت تمام‌شده این محصول عنوان می‌کنند که به‌خودی خود موجب کاهش تقاضا برای این محصول می‌شود.
معاون دفتر امور گلخانه‌ها، گیاهان دارویی و قارچ وزارت جهاد کشاورزی تصریح کرد: امیدواریم در پایان برنامه پنج ساله ششم، عملکرد تولید قارچ را به حدود 25 کیلوگرم در متر مربع و در افق 1404 به حدود 30 کیلوگرم افزایش دهیم؛ همچنین بر اساس آخرین آمار گمرک در سال 94، پنج هزار و 600 تن قارچ با ارزش 11 میلیون دلار به کشورهای حوزه خلیج فارس و عراق صادر شده است و صادرات این میزان قارچ در مقایسه با سال 93 به‌لحاظ وزنی حدود 95 درصد و به لحاظ ارزشی بیش از 108 درصد افزایش داشته است.
هزینه صادرات هر کیلوگرم قارچ به کشورهای حوزه خلیج فارس از ایران بین دو هزار و 500 تا سه هزار تومان است. بنابراین اگر هر کیلوگرم قارچ با قیمت هفت هزار تومان به این کشور صادر شود، در نهایت با احتساب هزینه حمل و نقل با قیمت حدود 10 هزار تومان عرضه می‌شود که در نهایت مشتری را در آن کشور از دست می‌دهد.
یک تولیدکننده بوشهری در گفت‌وگو با بامداد جنوب با اشاره به دشواری‌های صادرات قارچ برای تولیدکنندگان، گفت: یکی از راه‌های حمایت از تولید و صادرات قارچ اعطای سوبسید دولت به این بخش است.
وی با بیان این‌که در کشور چین که بالاترین میزان تولید را دارد، دولت به حمل ون قل یارانه می‌دهد و صادرکننده از مبدا تا مقصد هزینه‌ای را متقبل نمی‌شود، تصریح کرد: در ایران هزینه صادرات به‌گونه‌ای است که صادرکننده با صادرات متحمل هزینه‌ای بیشتر از هزینه تولید می‌شود.
این تولیدکننده که صاحب یک کارگاه 10 تنی است، با تاکید بر این‌که در بوشهر و ایران مصرف قارچ بسیار پایین است و ترویج فرهنگ مصرف و افزایش سرانه مصرف آن ضروری است، خاطرنشان کرد: با توجه به این‌که قارچ به‌دلیل دارا بودن اسیدهای آمینه ضروری، ویتامین‌ها و املاح معدنی اثرات مفیدی بر سلامتی انسان دارد،
باید اطلاع‌رسانی شود که مردم بیشتر استفاده کنند
وی با اشاره به این‌که تولید قارچ به‌عنوان یک فعالیت کشاورزی در محیط کنترل شده در مقایسه با سایر محصولات کشاورزی استفاده کمتری از منابع آبی و خاکی دارد، ادامه داد: تولید این محصول در استان بوشهر که با مشکل کمبود آب مواجه است و زمین زیادی هم طلب نمی‌کند، می‌تواند جایگزین تولید برخی محصولات کشاورزی آب‌بر در استان شود.
یکی دیگر از تولیدکنندگان قارچ خانگی که کار خود را در یک اتاق 10 متری و با یک میلیون تومان سرمایه اولیه آغاز کرده است در این رابطه می‌گوید: با رعایت اصول اولیه تولید که شامل قفسه‌بندی که نیازی به صرف هزینه بالایی ندارد و همچنین رطوبت 70 تا 80 درجه‌ای می‌توان در یک اتاق 10 متری هم قارچ تولید کرد تا با فراهم آوردن بستر تولید قارچ در 70 روز سه بار اقدام به کاشت کرد که در نهایت بعد از حدود 35 روز اولین برداشت و پس از آن به‌صورت روزانه برداشت انجام می‌شود.
بر اساس آخرین آماری که در سال 93 منتشر شده است، سطح زیر کشت واحدهای قارچ کشور 95 هکتار و عملکرد آن 21 کیلوگرم در متر مربع است که این رقم افزایش قابل توجهی را در مقایسه با سال 83 و طی 10 سال در صنعت قارچ نشان می‌دهد؛ البته این آمار مربوط به واحدهای تولیدی قارچ است که به‌صورت رسمی فعالیت می‌کنند، در حالی که طی سال‌های اخیر بسیاری برای تامین مخارج زندگی خود به تولید قارچ در منازل و انبارهای کوچک خانه خود روی آوردند؛ تولیدی که تنها با کمی دقت و شانس در 70 روز به سودآوری می‌رسد.
همچنین به‌دلیل روش آسان تولید این محصول در مقایسه با سایر محصولات که حتی تولید را در خانه‌ها و در اتاق‌هایی با رطوبت مناسب میسر می‌کند، روش خوبی برای کسب درآمد خانوار محسوب می‌شود.
ضرورت حمایت دولت از صادرات قارچ
همان‌گونه که گفتیم تولید قارچ در کوچک‌ترین فضاها و با کمترین میزان آب میسر است و با اندکی خوش‌شانسی و البته مراقبت، می‌توان در مدت‌زمان کوتاه یکی دوماهه سود خوبی از این محصول به‌دست آورد. کشور ما برای تولید این محصول از ظرفیت مناسبی برخوردار است و به‌میزان بسیار زیادی می‌تواند، تولید کند اما در نقطه مقابل، مصرف سرانه داخلی این محصول در مقایسه با دنیا بسیار کمتر است و تولیدکنندگان را با مشکل مواجه می‌کند.
اما راه‌حل چیست؟ تولید زیاد و مصرف کم هم‌خوانی چندانی با هم ندارند اما صادر کردن این محصول می‌تواند هم برای کشور ارزآوری مناسبی داشته باشد و هم این‌که تولیدکنندگان را با سودآوری زیاد، برای ورود به این صنعت ترغیب کند.
برای تحقق این مهم، به‌نظر می‌رسد که ورود دولت و دادن تسهیلات صادراتی ضروری است و امیدواریم که مسوولان زمینه را برای تولید و صادرات قارچ، بیش از پیش فراهم کنند.
