بامدادجنوب- سیدعلی موسوی: در دوران پادشاهی ملک سلمان، عربستان خصومت خود را با ایران بیشتر کرده و دیگر به تکیه صرف بر متحدان غربی خود برای کنترل تهران اکتفا نمیکند. از آن زمان تاکنون، ریاض همه تلاش خود را به کار بسته است تا مانع از اشاعه نفوذ رقیب شیعی خود در افریقا، آسیا و حتی امریکای لاتین شود. بهطور ویژه عربستان با استفاده از شبکههایی از مسلمانان، کشورهای دیگری را مجبور کرده که پیوندهای خود را با ایران کاهش داده یا قطع کنند.
از آن جمله میتوان به شکل دهی ائتلاف اسلامی علیه تروریسم بدون دعوت از تهران اشاره کرد. عادل الجبیر مدعی است که ایران خود با حمایت از تروریسم خود را منزوی کرده است. اما همه اینها بخشی از تلاشهای اقتصادی، دیپلماتیک و نظامی عربستان برای کنترل آن چیزی است که از آن تحت عنوان فعالیت گسترده ایران در جهان عرب یاد میکند. هماکنون نیز عربستان در حال تلاش است تا بتواند کشورهایی دیگز نظیر مالزی و پاکستان را نیز با خود هماهنگ کند.
نبردی نوین در راه است
در همین حال ریاض نگران است که لغو تحریمها بتواند به ایران کمک کند که منافع خود را در مقیاس جهانی بیشتر پیش براند. در شرایطی که حتی بانکهای امریکایی نیز اعلام کردهاند که بانک های غربی مجازند وارد تجارت با ایران شوند، سعودیها به این باور رسیدهاند که مهمترین متحد آنها سعی دارد به تدریج خود را از منطقه بیرون بکشد. به گفته یک دیپلمات ارشد عربستانی، سعودیها میدانند که نظم قبلی از میان رفته است. به گفته مصطفی العانی، کارشناس امور امنیتی، ملک سلمان گسترش نفوذ ایران را ناشی از این میداند که هیچ کس مقابل تهران نایستاده است.
ائتلاف علیه تروریسم در همین راستا و با همین هدف تشکیل شده است. این ائتلاف که در ابتدا ابهامات زیادی پیرامون مقیاس و شرایط عضویت در آن وجود داشت، هماکنون در حال پیشرفت است و تلاش میکند یک مرکز هماهنگی ایجاد کند.
احتمال دارد این مرکز در ماه رمضان رسمیت یابد. به گفته ژنرال احمدالاسری، سرتیپ عربستانی قرار است که این مرکز کارکنانی ثابت از همه کشورهای عضو داشته باشد. کشورهای عضو میتوانند از این مرکز برای مبارزه با ستیزهجویی درخواست کمک کنند یا کمکهای خود را ارئه دهند. اگر چه هدف آشکار ایجاد این ائتلاف مقابله با ایران نبوده اما نه تهران و نه دولت متحد آن در عراق عضو این ائتلاف نیستند. یکی از هدفهای ایجاد این ائتلاف، پاسخگویی به انتقاد مطرح شده در غرب علیه عربستان بود. در این انتقادات اشاره شده بود که در شرایطی که ایران و متحدانش با داعش میجنگند، عربستان به حمایت از افراط گرایان میپردازد. به گفته العانی هدف اصلی از این ائتلاف گرفتن پرچم مبارزه با تروریسم از دست ایران بوده است اما این که اعضای ائتلاف نیز با همین دیده به آن مینگرند بحثی جداست. سخنگوی وزارت امور خارجه پاکستان ضمن تقدیر از تلاش ریاض برای ایجاد این ائتلاف، اعلام کرده که این ترتیبات زمان بر است و اسلام آباد قائل به برادری میان دولتهای مسلمان است و بنابراین نگران افزایش تنشها میان ریاض و تهران است.
ورای اقدامات مربوط به ائتلاف، ریاض تلاش کرده است که با به دست آوردن حمایت هند آن را تشویق به منزوی کردن ایران کند. مودی ماه گذشته از هر دو کشور دیدار کرد. پس از این دیدار فروش نفت عربستان به هند افزایش یافت اما همزمان مودی با ایران نیز بر سر احداث یک بندر در چابهار به توافق رسید. به گفته یک کارشناس عربستانی، میزبانی نشست امریکای جنوبی و کشورهای جهان عرب در سال گذشته از سوی عربستان نیز تا حدودی با هدف عقب راندن ایران صورت گرفت.
تغییر ثبات در افریقا
برخی از کشورهای افریقایی دنباله رو بسیاری از کشورهای جهان عرب در قطع روابط دیپلماتیک با ایران شده اند. این اقدام بهدنبال حمله به سفارت عربستان در تهران انجام شد. ایران برای این که بتواند دوستانی برای خود در افریقا فراهم کند روی صنایع محلی در این قاره سرمایه گذاری کرده. با توجه به سبقه و اعتبار ضدامپریالیستی ایران، به نظر میرسد که هدف تهران از حمایت بیشتری در سازمان ملل برخوردار است. ریاض از 2012 به بعد برای اینکه بتواند سودان را بهسمت خود جلب کند، نزدیک 11 میلیارد دلار خرج کرده است.
در ماه ژانویه خارطوم روابط دیپلماتیک خود را با تهران قطع کرد. جیبوتی و سومالی نیز همین اقدام را انجام دادند. اسناد نشان میدهد که سومالی اندکی پیش از اعلام قطع ارتباط خود با ایران، کمکی 50 میلیون دلاری از جانب عربستان کسب کرده بود اما جیبوتی در ماه فوریه تصمیم خود با گرفتن کمک مالی از عربستان را رد کرده و ایران را متهم به تشدید تنشهای فرقهای در افریقا کرد.