«شجریان برای اجرا در ایران برخی مسائل حکومتی و امنیتی دارد که خود ایشان به آن واقف است و باید برخی اشتباهات گذشته ایشان اصلاح و جبران شود.» این گفته، بخشی از سخنان حسین نوشآبادی، سخنگوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است که عصر شنبه در نشست خبری در بوشهر در پاسخ به این سوال که مجوز اجرای استاد محمدرضا شجریان، چه زمان از سوی وزارت ارشاد صادر میشود، عنوان شد. نوشآبادی گفت: شجریان دو بعد هنری و سیاسی دارد که بعد هنری وی کاملا مورد پذیرش دولت و مردم و فعالان حوزه فرهنگ و هنر کشور است، یک بعد دیگر ایشان مسائل حکومتی و امنیتی و بحثهایی است که ایشان واقف هستند و دوست داریم تلاش کنند، برخی موانع رفع شود و برخی اشتباهات گذشته اصلاح و جبران شود تا دوباره به عرصه موسیقی و هنر کشور بازگردند و امیدواریم هرچه زودتر این مسائل حاشیهای حل شود.
البته پاسخ نوشآبادی به این سوال تازگی ندارد. پیش از این نیز در جمع خبرنگاران و نشستهای مختلف، وقتی سخن از مجوز فعالیت استاد شجریان شده بود، وی همین پاسخ را داده بود. جای بسی تعجب دارد شنیدن این پاسخ از سوی سخنگوی وزارتخانه ارشاد در دولت آقای روحانی.
حسن روحانی بارها در طول تبلیغات انتخاباتی خود از نام استاد شجریان استفاده کرد و او را «سفیر فرهنگی ایران در جهان» خواند. او حتی در یکی از مصاحبههایش گفت: تعداد ایرانیانی که صدای شجریان را نشنیده باشند، زیاد نیست و شاید اصلا کسی نباشد که صدای او را نشنیده باشد. حداقل همه ایرانیان صدای ربنای او را بارها بر سفره افطار شنیدهاند. من نیز به نوای موسیقی او گوش دادهام. هم شکوه و گلایه او در «بیداد» را شنیدهام، هم به «دستان» او گوش دادهام، هم شعر سعدی را در «نوا» و مرکبخوانی او شنیدهام، هم به هشدار او که «تفنگت را زمین بگذار» باور دارم. او هنرمند بزرگی است و عصاره دو قرن موسیقی ماست، با هنرمندان بزرگی کار کرده و آثار ماندگاری خلق کرده است. باید به او و خدماتش احترام گذاشت. هر چند برخی از سلایق سیاسی او خوششان نیاید».
اما خود استاد شجریان میگوید که من سیاسی نیستم و فقط با مردم هستم. در بخشی از مصاحبهای که روزنامه شرق به بهانه دومین نمایشگاه سازهای ابداعی شجریان با وی انجام داده بود، در اینباره میگوید: «یک وقتی هست که ممکن است شما در مورد مسائلی که اتفاق افتاده، یک نظر خاص و واکنشی داشته باشید، آن سرجایش هست و تغییر نمیکند، اما با همه شوکی که به جامعه وارد میشود هرکسی زندگیاش را میکند. مطب دکترها باز است، مدرسهها باز هستند و دانشگاهها کارشان را انجام میدهند، ولی میتوانند به یک موضوع خاص سیاسی نظری داشته باشند. هنرمند هم همینگونه است. خیلی از هنرمندان با وجود اینکه نسبت به وقایع سیاسی نظر دارند کارشان را هم انجام میدهند. من در یک زمانی به احترام مردم بهمدت 20 شب کنسرتهایم را در سال 88 تعطیل کردم. وقتی جامعه یکباره دچار شوک میشود، ناخودآگاه هنر را بهدنبال خود میکشد. هنر دیگر نمیتواند در اینجا ساکت بنشیند و تنها دنبال عاشقی و دلداگیهایش باشد. اینجاست که هنرمند به سراغ حرف دل مردم میرود، چون همه اینها حرف دل مردمی است که در جامعه زندگی میکنند.
وقتی جامعه دچار یک تشنج و شوک میشود، هنرمندانی که با مردم هستند و زندگیشان صرفا برای این است که مردم خوش باشند، با دیدن این حالات بد، حالشان بد میشود و مجبورند با مردم همدردی کنند. خیلیها رعایت میکنند و میخواهند منافع خودشان به خطر نیفتد تا موقعیت خود را از دست ندهند، پس چیزی نمیگویند یا در خفا حرف میزنند. من اهل این حرفها نیستم که بگویم در مقابل سیاست میایستم و مبارزه میکنم، ولی این حق را دارم که در جامعه قضاوت کنم و قضاوتم را در هنرم به کار ببندم، ولی به هر حال من هم مثل تمام افراد جامعه صرفنظر از وظیفهای که در هنرم دارم، باز از نظر حرفهای باید کارم را ادامه بدهم. من در خارج از کشور کار حرفهای خودم را ادامه دادم. در داخل جامعه هم صرفنظر از آنچه گفتم، هنوز هم بر همانم که هستم. اگر شرایط برای برگزاری کنسرتهایم فراهم شود، کارم را ارائه میکنم.»
اما سخنان نوشآبادی درباره فعالیت استاد شجریان با آنچه که به واقع اتفاق افتاده است تفاوت زیادی دارد، زیرا آن کسیکه خواست تا صدایش از رسانه ملی پخش نشود، شجریان بود. هنرمند، هنرش را بر مردم عرضه میکند و این اتفاقی نیست که محصور در مکان و زمان باشد.
اگر ممنوعالفعالیتشدن کسی از سوی نهادهای دیگری غیر از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی صورت میگیرد، پس اظهارنظرهای سخنگوی وزارت ارشاد نسبت به استاد شجریان را چطور میتوان تفسیر کرد؟ اینکه بگویند که شجریان باید اشتباهات گذشته خود را اصلاح کند، البته از صلاحیت نوشآبادی خارج است. از سوی دیگر، ریاست همین دولتی که آقای نوشآبادی در سمت سخنگوی وزارتخانه ارشاد آن است، بارها مواضع خود را در اینخصوص عنوان کرده است و این ناهمسویی در ردههای دولتی دولت اعتدال کمی عجیب بهنظر میرسد.