تاثیر جشنواره‌ها بر تئاتر بوشهر

بامدادجنوب- الهام بهروزی:

تئاتر بوشهر هنری است که با «قلندرخونه» ایرج صغیری خود را به کشور معرفی کرد و پس از آن با تلاش هنرمندان مطرحی نظیر احمد آرام، غلامحسین دریانورد، حیدر مظفری، احمد مظفری، حسین مختارزاده و خیلی از هنرمندان جوان و باانگیزه مسیر رو به رشدی را آغاز کرد، به‌طوری که امروزه هنر تئاتر بوشهر یکی از هنرهای مطرح و موفق استان به‌شمار می‌رود. این هنر تاکنون ریاست خیلی از افراد را به خود دیده است که هر کدام در راستای اعتلای آن گام‌های استواری برداشته‌اند. در سال‌های اخیر که ریاست انجمن هنرهای نمایشی استان بوشهر برعهده جهانشیر یاراحمدی هنرمند و پژوهشگر هم‌استانی است، این هنر مسیر روبه رشدی را آغاز کرده است. یاراحمدی در سال‌های مدیریت خویش در این انجمن در تلاش است تا نقاط ضعف را شناسایی و برطرف کند اما این‌که تا چه میزان در این حوزه موثر واقع شده را گذر زمان معلوم و مشخص می‌کند، هر چند در این مدت هم کوشیده با برگزاری منظم جشنواره، کارگاه‌های آموزشی متعدد، تشکیل کانون منتقدان استان و... 

تحولی را در جامعه تئاتری استان ایجاد کند اما با وجود همه اینها هنوز برای رسیدن به یک مدیریت منسجم و کارآمد فاصله زیادی داریم و می‌طلبد برای رسیدن به ساختاری منظم و منسجم از خردجمعی (هم موافق و هم مخالف) بهره گرفت و تنها عده‌ مشخصی برای تئاتر استان تصمیم‌گیری نکنند. متاسفانه در چند مدت اخیر برخی از افرادی که در هیات اجرائی این انجمن قرار دارند، گاه با تبلیغ یک اثر خاص نوع دودستگی را در فضای تئاتری استان به‌وجود آورده‌اند. بنابراین در انتخاب افرادی که برای همکاری در این انجمن انتخاب می‌شوند باید نهایت دقت شود. همچنین می‌طلبد انجمن هنرهای نمایشی استان به‌منظور حمایت هر چه بیشتر از این هنر با تشکیل جلسات منظم از ایده‌های هنرمندان بوشهری و سایر شهرستان‌ها و اعضای هیات‌رئیسه این انجمن استفاده کافی را ببرد. نگاه‌ها و نقدهای سالم را شناسایی و در راستای بهبود تئاتر استان گام‌های استواری را بردارد. جهانشیر یاراحمدی در حال حاضر با تلاش‌های وافر خود و با همکاری اعضای هیات‌رئیسه انجمن هنرهای نمایشی استان توانسته در سال جاری کارگاه‌های آموزشی باکیفتی را برگزار کند، همچنین وی به‌تازگی اعتباری بالغ بر سیصد میلیون تومان به‌منظور بازسازی و تجهیز پلاتوهای ایرج صغیری و رمضان امیری جذب کرده است که کاری باارزش است. نظر یکی از اعضای هیات رئیسه انجمن هنرهای نمایشی استان بوشهر، رئیس انجمن هنرهای نمایشی استان و شیما جوادپور کارگردان بانوی تئاتر بوشهر را در خصوص وضعیت تئاتر بوشهر جویا شدیم که در ادامه این گزارش می‌آید.

یکی از اعضای هیات‌رئیسه انجمن هنرهای نمایشی استان بوشهر در خصوص تاثیر برگزاری جشنواره فجر استانی در بوشهر به بامداد جنوب گفت: بدون‌ترديد هر جشنواره‌اي مي‌تواند يک گردهمايي خاص با دستاوردهاي متفاوت برای اهالي تئاتر باشد، بعضي اوقات برگزاری جشنواره‌ها با حضور گروه‌هاي تئاتري ساير مناطق كشور مي‌تواند فرصت مناسبي باشد براي تبادل انديشه و تجربه در میان جامعه تئاتري استان بوشهر، در خصوص جشنواره فجر استاني نيز اين مورد می‌تواند تصديق کند، اهالي تئاتر به اين مناسبت دور هم جمع می‌شوند و علاوه بر ديدن آثار توليدي گروه‌ها با برپايي نشست‌ها و كارگاه‌هاي تخصصي به معلومات خود می‌افزایند. البته می‌طلبد برای بهره‌وری بهینه و مطلوب از این فرصت‌ها برنامه‌ريزي‌هاي اصولي صورت بگیرد، نه اين‌كه صرفا ما شاهد يک اتفاق باشيم و تنها آن را بيلان كار خود بدانيم.

حمید شعرانی در ادامه با تاکید بر این‌که جشنواره‌ها هميشه نمي‌توانند پيامدهاي مثبت به همراه داشته باشند بلكه برعكس گاهی اوقات همين جشنواره‌ها سبب مي‌شوند ما از اصل تئاتر كه همان «مخاطب» است، غافل شويم و تمام هم و غم خود را بگذاريم براي يك كاري كه قرار است داوري شود، افزود: البته جشنواره‌ها به‌صورت محدود و ساليانه مي‌توانند فرصتی برای ارائه محصولات و توليدي فصلي يا ساليانه گروه‌هاي تئاتري باشند و جداي از آن مي‌توانند به معرفي نسل جديدي از كارگردانان، بازيگران و عوامل منجر شوند. 

وی در پایان در پاسخ به این پرسش که چرا تئاترهای تولید شده در استان بیشتر تمایل دارند برای جشنواره بسته شوند تا اقناع ذائقه مخاطب و چه راهکاری برای ترغیب هنرمندان هم‌استانی برای تولید کارهای مخاطب‌پسند دارید، توضیح داد: اين اتفاق شايد سال‌ها قبل نمود بيشتري داشت اما طَي اين سال‌ها با گسترش و توسعه سالن‌هاي اختصاصي نمايش(پلاتوها) در سراسر استان كمي كمرنگتَر شده است. هر چند کیفیت نمایش‌های تولید شده هنوز با شرايط ايده‌ال فاصله دارد. تمام برنامه‌ريزي‌هاي متوليان (از گروه‌هاي نمايشي گرفته تا انجمن‌هاي نمايش و ادارات ارشاد) بايد حول محور جذب مخاطبان صورت گيرد و شايد در اين میان هنرمندان تئاتر استان با نگاه ویژه به معرفي مطلوب فرهنگ بومي و بومي‌سازي سبك‌هاي هنري بتوانند در آشتي جمع كثيري از افراد جامعه با تفكرهاي مختلف نقش‌آفرين باشند. البته متاسفانه در استان بوشهر همچنان تمركز برخي كارگردانان بر حضور صرف در جشنواره‌ها خلاصه شده است و حتي گاه نوع اجرای برخي از کارها در جشنواره با اجراي عموم آن متفاوت است. همچنین برخي از هنرمندان جشنواره را مقدم بر اجراي عموم می‌دانند كه اين روال بايد با تغيير نوع نگاه‌ها و رويكردها اصلاح شود.

رئیس انجمن هنرهای نمایشی استان در خصوص حضور تئاتر بوشهر در سی و پنجمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر به بامداد جنوب گفت: تئاتر استان بوشهر در سی و پنجمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر یکی از سال‌های خیلی خوب خودش را تجربه خواهد کرد، چراکه تئاتر استان امسال در بخش‌های مختلف (نمایشنامه‌نویسی، پژوهش، تئاتر خیابانی، بخش مرور، بین‌الملل و بخش به‌علاوه فجر) این جشنواره نماینده دارد که در بخش نمایشنامه‌نویسی، امین لشکری، نمایشنامه‌نویس هم‌استانی (اهل گناوه) با نمایشنامه «نگران نباش آدامس بجو» حضور دارد و یکی از ۱۰ نامزد نهایی این بخش است و امیدوارم وی به‌عنوان یکی از سه نفر برتر این بخش از جشنواره معرفی شود. در بخش پژوهش جشنواره هم خودم با مقاله‌ای به‌نام «مطالعه بوشهر در نمایشنامه‌های نویسندگان جنوب» که از میان 30 مقاله به‌‌عنوان یکی از مقالات برتر این بخش شناخته شد، حضور داشتم و این مقاله در سمینار پژوهشی که اوائل دی‌ماه برگزار شد، ارائه شد. در بخش تئاتر خیابانی هم دو نماینده داریم که یکی نمایش «نی مه» به‌نویسندگی و کارگردانی محمد مظفری (‌گناوه) و دیگری نمایش «هرچی سنگه مال پای لنگه» نوشته علی‌اکبر کنعانی و کارگردانی مارال ایزدبخش است که نمایش «نی مه» در نخستین روز‌های جشنواره و نمایش «هرچی سنگه مال پای لنگه» در روزهای پایانی جشنواره اجرا خواهد شد. البته یادآوری می‌کنم که نمایش مارال ایزدبخش در بخش مسابقه خیابانی نیز حضور دارد. در بخش صحنه‌ای هم سه نمایش در دو بخش داریم؛ یکی نمایش «دستاری بر پیکر اسب...» به‌نویسندگی و کارگردانی جواد صداقت (که روز ششم بهمن‌ماه در تالار قشقایی مجموعه تئاترشهر روی صحنه خواهد رفت) در بخش‌های مرور و مسابقه بین‌الملل است و در بخش «به‌علاوه فجر» این دوره از جشنواره هم دو نمایش «ایران» به نویسندگی موسی درویشی و فضل‌الله عمرانی و «پاییز نگفته بود» نوشته رضا گشتاسب و کارگردانی زیبا دریاسفر (هر دو از دیّر) را داریم که کار خانم دریاسفر در روزهای اول و دوم جشنواره در سالن استاد خسرو شکیبایی تماشاخانه سه‌نقطه و نمایش «ایران» نهم بهمن‌ماه در تماشاخانه باران به‌روی صحنه خواهد رفت. اضافه کنم که نمایش «گرگو» هم در بخش «به‌علاوه فجر» حضور داشت، حتی در برنامه هم گنجانده شده بود و قرار بود ششم و هفتم بهمن‌ماه در تماشاخانه فانوس اجرا شود که به دلیل مشکلات بازیگران گروه در لحظات پایانی انصراف خود را به دبیرخانه فجر اعلام کرد.

جهانشیر یاراحمدی همچنین درباره این‌که آیا از روند کار انجمن هنرهای نمایشی استان در سال جاری رضایت دارید، توضیح داد: تا اینجای کار در مسیری که مشخص کرده‌ایم، داریم حرکت می‌کنیم. در واقع ما داریم خیلی فراتر از ظرفیت انجمن کار می‌کنیم. با دست خالی و با همت بلند دوستان و همکاران و همچنین با همراهی و مدیریت خوب حمیده ماحوزی، مدیرکل اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر این مسیر را داریم طی می‌کنیم آن چیزی که به گمانم می رسد ، همین برآیند خوب کار در بخش‌های مختلف است که امیدوارم این مسیر روز‌به‌روز با شدت بیشتری طی و شتاب عملکردی بیشتر شود و اتفاقات خوبی بیفتد. اگر این روند به همین شکل ادامه یابد، بدون‌شک نتیجه بسار خوبی خواهد داشت.

وی در پاسخ به این پرسش که چرا نمایش «گرگو» برای اجرا در جشنواره فجر استانی امسال در بوشهر انتخاب شد، گفت: در جلسه‌ای که با سعید اسدی، دبیر سی و پنجمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر و اتابک نادری مدیر بخش فجر استانی داشتیم، بر اساس پیشنهاد دبیرخانه جشنواره تئاتر فجر مقرر شد که از ظرفیت‌های تئاتر استان هم در کنار نمایش‌هایی که به‌عنوان مهمان به‌استان بوشهر می‌آیند، نیز استفاده کنیم. به‌همین منظور ما در برنامه‌های دومین جشنواره فجر استانی در بوشهر یک نمایش خیابانی، یک نمایشنامه‌خوانی و یک مجلس نقل گنجاندیم و همچنین در آن جلسه تصمیم گرفته شده بود که یک نمایش صحنه‌ای هم از بوشهر در جشنواره فجر استانی به روی صحنه برود ولی واقعیت امر این است که پیدا کردن یک نمایش صحنه‌ای که از آمادگی شش‌دانگ برای اجرا برخوردار باشد، کار راحتی نبود و یکی از دغدغه‌های مهم ما بود. بنابراین ما برای انتخاب این نمایش مولفه‌های زیادی را بررسی کردیم و به این نتیجه رسیدیم که یکی از دو کار برگزیده جشنواره استانی بوشهر را بگذاریم و مهم‌ترین دلیلی هم که باعث شد اثر «گرگو» را انتخاب کنیم، این بود که کار برگزیده استان در سال 95 است. البته اشاره کنم که نمایش «دووز» کار لقمان بحرانی دیگر برگزیده استان برای حضور در جشنواره فجر استانی فارس داشت خود را آماده می‌کرد و با وجود این‌که آقای بحرانی تمایل داشت که در بوشهر در شرایط مقتضی اجرا داشته باشد، در نهایت کار «گرگو» که مجوز اجرای عموم خود را در بوشهر نیز گرفته بود، برای اجرا در این جشنواره انتخاب شود. در واقع اجرای جشنواره‌اش، روز اول اجرای عمومش بود.

در خصوص تاثیرگذاری جشنواره فجر استانی بر تئاتر بوشهر بیان کرد: من فکر می‌کنم تئاتر استان ما به‌شدت نیازمند دیدن آثار فرااستانی است. این نیاز را به‌شدت حس می‌کنم و شاید یکی از دلایل عمده‌ای که هم من و هم مدیرکل محترم اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر به برگزاری جشنواره فجر استانی تاکید داریم و پا فشاری می‌کنیم این است که ما سخت نیازمند دیدن آثار تولید شده در سایر استان‌ها و به‌خصوص نمایش‌هایی که در تهران تولید می‌شود، هستیم، زیرا به گمانم ۵۰ درصد آموزش تئاتر «دیدن» است، این یک نکته و نکته دوم این‌که یک واقعیت محض و روشنی وجود دارد و آن هم این ‌است که تنها شرایط زندگی، کار، اوقات فراغت و… برای درصد اندکی از بدنه جامعه تئاتری ما فراهم است که می‌توانند تئاتر پایتخت را راحت ببینند. به همین دلیل شاید این جشنواره کوتاه کردن مسیر باشد که ما نمایش‌های درجه‌یک و باکیفیتی را که در سطح تئاتر کشور تولید شده، به استان خود بیاوریم و آنها را در معرض دید اهالی تئاتر خود قرار دهیم. بسیار خوشحال هستم وقتی که می‌بینم یک پیشکسوت تئاتر می‌آید و یک نمایش روز این مملکت را می‌بینند. نمایشی که در سطح درجه یک مملکت اجرا می‌شود و با این کار ما اطلاعات بچه‌های تئاتری و پیشکسوتان خود را به‌روز می‌کنیم، به همین دلیل برگزاری چنین جشنواره‌هایی تاثیرات بسیار زیاد و مفیدی برای تئاتر استان‌ها خواهند داشت. البته ممکن است که این‌گونه جشنواره‌ها تاثیرات خود را به‌زودی نشان ندهد ولی تردید نداشته باشید که تاثیرات مثبتی خواهد داشت. امیدوارم این اتفاق در سال‌های بعد و متوالی هم رخ دهد تا بتوان تاثیرات آن را در کارهای تولیدی هنرمندان تئاتر استان ببینیم.

رئیس انجمن هنرهای نمایشی استان بوشهر در پایان در پاسخ به این سوال که چرا تئاتر بوشهر هنوز به انسجام کافی نرسیده است، گفت: انسجام را دو حوزه برای شما تشریح می‌کنم؛ یکی انسجام در حوزه مدیریت اداری تئاتر در سطح استان و دیگری هم انسجام در حوزه گرو‌های تئاتری. در حوزه مدیریتی و اداره تئاتر استان ما به‌طور اساسی نیازمند یک ساختار قوی تشکیلاتی تئاتر هستیم. ما باید بعد از سه دهه، دستکم در دهه ۹۰ از یک چنین ساختاری برخوردار باشیم ولی عملا آن را نداریم. وقتی می‌گویم یک خلائی در مدیریت تئاتر استان وجود دارد، منظورم همین خلأیی است که در سه دهه گذشته اتفاق افتاده است. اگر در این دوره این ساختار به‌وجود نیاید نفر بعدی‌ام که خواهد آمد، در واقع شک نکنید که در مسیر خود با بسیاری از مشکل‌هایی که اکنون داریم، روبه‌رو خواهد شد. این ساختار تشکیلاتی نیازمند یک مدیریت کلان قوی در استان است. می‌طلبد روسای ارشاد شهرستان‌ها و مدیران انجمن‌ها در این زمینه مشارکت داشته باشند، چراکه به‌وجود آمدن این ساختار کار یک نفر نیست. بنابراین باید یک ساختار اداری خیلی محکم و قوی وجود داشته باشد که همه بر اساس آن ساختار عمل کنندنباید فراموش کنیم که تئاتر استان ما یکی از تئاترهای خوب کشوراست، به این‌دلیل این حرف را می‌زنم که در گود هستم و می‌بینم که از کلانشهرها گرفته تا شهرهایی از لحاظ جمعیتی و جغرافیایی که در حد خودمان هستند، تئاتر ما چیزی کم ندارد.

کارگردان نمایش «مجلس قربانی سنمار» نیز در خصوص مدیریت انجمن هنرهای نمایشی استان بوشهر به بامداد جنوب گفت: براي ارزيابي عملكرد مديریت تئاتر استان كه همان رئیس انجمن هنرهاي نمايشي استان بوشهر است، بايد به اين مهم اشاره کرد كه به‌طور اساسی مديريت در هر عرصه‌اي مجموعي از برآيندهاست؛ به اين معنا كه يك مدير علاوه بر دانستن تكنيك‌هاي روز و دانش مديريت بایستی مهارت و توانايي اداره امور در سامان‌دهي، ايجاد نظم و برقراري امنيت كاري و ... را براي افرادي كه در مجموعه او مشغول فعاليت هستند، فرآهم آورد و به‌دنبال رضايتمندي هرچند نسبي آنها باشد تا با ايجاد شرايط مطلوب نتيجه مطلوب نيز حاصل شود اما سوال اينجاست كه آيا مديریت تئاتر استان ما تا چه حد اين رضايتمندي را براي اهالي تئاتر استان فراهم كرده است.

شیما جوادپور که سال گذشته حضور موفقی در بخش بین‌الملل جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر داشته است، در پایان نقاط ضعف مدیریت انجمن هنرهای نمایشی استان بوشهر را بی‌توجهی به سطح كيفي تئاتر استان، برگزاري جشنواره‌هاي مكرر و با فاصله زماني كم در استان كه به توليد آثار نمايشي شتاب‌زده مي‌انجامد و مشغول شدن مكان محدود تمرين و فراهم نشدن امكان تمرين براي ديگر گروه‌هاي نمايشي، استفاده از افراد غيرمتخصص و ناكارآمد در امور اجرائي تئاتر استان، به حاشيه رانده شدن گروه‌هاي فعال نمايشي استان، استفاده از تيم داوري مشخص كه معمولا همه جشنواره‌ها را با موضوع‌هاي مختلف ارزيابي مي‌كنند در صورتي كه تخصص خاصي هم در رابطه با موضوع جشنواره ندارند (اين موضوع اعتراض شديد گروه‌هاي نمايشي استان را در پي داشته است)، ايجاد از هم‌گسیختگي فاحش میان گروه‌هاي نمايشي، نبود دفتر انجمن نمايش در برخي از شهرستان‌ها و مرکز بوشهر، وجود نگاه‌های تبعيض‌آمیز و ... دانست.