آستانه، نقطه عزیمت سوریه بدون امریکا

بامدادجنوب- صادق راستگو:

نشست آستانه با هدف حل و فصل بحران سوریه از روز گذشته در پایتخت قراقستان آغاز شده تا شاید به شش سال فاجعه انسانی در سوریه پایان دهد. نشستی که بر اساس آخرین خبرهای موجود، هنوز شروع نشده، دچار اختلاف‌نظرهای بسیار شدیدی شده است. در حالی که جبهه‌النصره به‌عنوان اصلی‌ترین و بزرگ‌ترین گروهک تروریستی در سوریه این روزها خود را برای تحولات پس از نشست آستانه آماده می‌کند، از رفتار نمایندگان تروریست‌ها در این نشست می‌توان فهمید که آنها به‌شدت از این گروهک حساب می‌برند. 

گروه‌های تروریستی که با حمایت ترکیه، قطر و سعودی در این نشست حاضر شده‌اند در واقع نمایندگان دیگر گروهک‌های تروریستی هستند که می‌خواهند بر سر مذاکره آنچه این سه کشور در طول شش سال گذشته و با دخالت‌های نظامی خود به دست نیاورده‌اند، دفاع کرده و به آن برسند. با این حال تروریست‌ها در حالی بر سر میز مذاکره در آستانه حاضر شده‌اند که از هم‌اکنون می‌توان شکست این مذاکرات را پیش‌بینی کرد.

مذاکرات آستانه بین دولت سوریه و تروریست‌های مورد حمایت ترکیه به میزبانی دولت قزاقستان و با نظارت روسیه، ایران و ترکیه از چهارم بهمن آغاز شده و امروز به پایان می‌رسد. هیات‌ ایران به ریاست حسین جابری‌انصاری، معاون وزیر امور خارجه کشورمان عصر روز شنبه دوم بهمن‌ماه وارد شهر آستانه پایتخت قزاقستان شد و بلافاصله رایزنی‌های خود را با هیات‌های اعزامی روسیه و ترکیه آغاز کرد. هدف از این رایزنی‌ها بین سه کشور، فراهم کردن مقدمات برگزاری موفق‌‌تر اجلاس آستانه بود.

با این حال، واقعی‌ترین حرف را می‌شد از زبان رئیس هیات سوری شنید. بشار جعفری، نماینده دائم سوریه در سازمان ملل که ریاست هیات دیپلماتیک کشورش در آستانه را بر عهده دارد، در مورد این نشست و اهداف آن می‌گوید: مذاکرات آستانه عملا رویدادی مهم در مسیر حل و فصل سیاسی در بحران سوریه است اما ما در نشست آستانه با یک حقیقت روبه‌رو شدیم و آن این‌که مخالفان اهمیت این رویداد و مذاکرات را درک نمی‌کنند، در حقیقت صحبت‌های هیات مسلح بی‌ربط به نشست بود و خیلی مسائل نامربوط به نشست آستانه مطرح شده و این نشان می‌دهد که آنها نماینده یک جریان یا گروه یا طرز فکر هستند. هیات مخالفان از چارچوب دیپلماتیک و ساختار مذاکرات خارج شده‌اند. لحن هیات مخالفان کاملا تحریک‌آمیز بود و حاضران در جلسه را تحریک می‌کرد، همچنین تفاوت و تغییرات در عملکرد و گفتار گروه‌های مسلح امری واضح بود.

وی که با رسانه‌ها صحبت می‌کرد در ادامه به رویکردهای این هیات که دفاع از گروهک تروریستی جبهه النصره بود، اشاره کرد و گفت: رئیس هیات مخالفان دائما از اقدامات جبهه النصره در وادی بردی دفاع می‌کند و می‌گوید اقدامات نظامی ارتش سوریه علیه النصره نقض آتش‌بس اخیر است، همانگونه که می‌دانید آب مردم دمشق را قطع کرده‌اند، النصره هرگز طرفی از توافق آتش‌بس اخیر نبوده اما آنها با دفاع از جبهه النصره از یک گروه و طرف خاص حمایت می‌کنند و ما با تروریست‌ها مذاکره‌ای نداریم. آنها به شیوه‌ای مسوولانه رفتار نمی‌کنند و هدفشان از ارائه تفسیرهای غلط درباره آتش‌بس اخیر و مانورهای اینگونه شکست مذاکرات آستانه است. همانطور که می‌دانید نمی‌توان عملیات ارتش سوریه را علیه کسانی که به‌خاطر اقدامات آنها هفت میلیون سوری از آب محروم شده‌اند، نقض توافق آتش‌بس دانست.

پیش از این محمد علوش، رئیس هیات مخالفان مسلح سوری در مذاکرات آستانه، در حاشیه نشست روز گذشته گفته بود: ما خواهان توقف درگیری در تمامی خاک سوریه هستیم. ما خواستار اجرای بندهای مندرج در قطعنامه ۲۲۴۵ شورای امنیت درباره اقدامات انسانی در سوریه هستیم و در مذاکرات امروز این مطالب مطرح شده است. 

علوش توقف عملیات نظامی در کل سوریه، کمک‌رسانی‌ها و گام گذاشتن در مسیر گذار سیاسی را به‌عنوان شروط خود مطرح کرد. رئیس هیات مخالفان مسلح بدون اشاره به این مساله که حدود نیمی از اعضای گروه‌های تروریستی فعال در سوریه خارجی و از 80 کشور جهان با کمک ترکیه راهی این کشور شده‌اند، مدعی شد که وجود شبه نظامیان حامی نظام سوریه در ادامه خونریزی‌ها نقش دارد و باید آنها را در لیست تروریسم بین‌المللی قرار داد!

احرارالشام، از گروه‌های عمده مسلح در سوریه که نزدیکی بسیار زیادی به القاعده دارد و عملا تحت فرمان سازمان اطلاعات ترکیه قرار دارد، در این مذاکرات شرکت نکرده ولی گفته است که با تصمیم‌های این نشست مخالفت نخواهد کرد. از دیگر غائبان مهم این نشست،‌ حزب اتحاد دموکراتیک و یگان‌های مدافع خلق است که به اصرار دولت ترکیه به گفت‌وگوها دعوت نشده‌اند. ترکیه شبه نظامیان کرد سوریه را زیرمجموعه پ‌ک‌ک می‌داند و در نشست آستانه شورای ملی کردستان که یک گروه غیرمسلح کرد است، شرکت خواهد کرد.

این مذاکرات در فضایی صورت می‌گیرد که دور تازه آتش‌بس در سوریه از بامداد جمعه دهم دی‌ماه با توافق میان دولت دمشق و شماری از گروه‌های مخالف مسلح اجرائی شده است. با این آتش‌بس، امیدها برای دستیابی به راه‌حل سیاسی و پایان بحران شش ساله این کشور تا حدی افزایش یافته است؛ آتش‌بسی که در چارچوب توافق میان طرف‌های درگیر و بر اساس اعلام فرماندهی کل ارتش و نیروهای مسلح سوریه برقرار شده است.

در این سال‌ها، بارها تلاش‌هایی برای توافق و ترک مخاصمه صورت گرفته که نمونه آن اجرائی شدن آتش‌بس در اسفند 1394 و شهریورماه سال جاری بود. هر بار اما با نقض گسترده آتش‌بس و متهم کردن دیگری از جانب طرف‌های درگیر در بحران، خشونت‌ها با شدت و عمق بیشتری از سر گرفته شد. مذاکراتی که در آستانه برگزار می‌شود، حاصل تحولات میدانی اخیر به‌ویژه آزادسازی حلب و اثرگذاری ایران و روسیه در آن است. در این میان، موضع تازه دولت ترکیه به‌عنوان یکی از تضمین‌کنندگان اجرای توافق آتش‌بس، پس از فاصله گرفتن آنکارا از کشورهای حامی مخالفان دمشق به گشوده شدن برخی گره‌های بحران سوریه کمک می‌کند.