بوشهر همچنان بدترین فضای کسب‌وکار کشور را دارد

بامدادجنوب- جواد شکریان:

فضای کسب و کار به‌عنوان بستر فعالیت‌های اقتصادی، یکی از مهم‌ترین محیط‌هایی است که دولت‌ها باید به آن توجه ویژه داشته باشند. اهمیت این فضا تا جایی است که شاخص فضای کسب و کار به‌عنوان یکی از شاخص‌های رشد و توسعه کشورها در نظر گرفته شده و یکی از شاخص‌هایی است که اقتصاد کشورها بر مبنای آن سنجیده می‌شود. هرچه زمینه امن‌تر شدن این فضا مهیاتر شود، تمایل افراد برای حضور در بخش‌های اقتصاد بیشتر شده و نرخ مشارکت اقتصادی، اشتغال، سرمایه‌گذاری و... افزایش می‌یابد.  

بر همین اساس، اندازه‌گیری و پایش محیط کسب‌وکار به‌منظور شناخت جایگاه فعلی کسب و کار کشور و تلاش برای بهبود وضعیت ضروری به‌نظر می‌رسد. در همین راستا، گزارش‌هاي فصلی پایش محیط کسب‌وکار ایران از تابستان 1389 به‌طور مستمر با همکاري تشکل‌هاي اقتصادي سراسر کشور از سوی مرکز پژوهش‌هاي مجلس شوراي اسلامی تهیه و منتشر می‌شود. این گزارش‌ها، ارزیابی تشکل‌هاي اقتصادي ایران از 23 مولفه ملی محیط کسب‌وکار در ایران را با ابزار پرسشنامه استخراج و ارائه می‌کند. 

مولفه‌هاي محیط کسب و کار، عواملی هستند که به‌طور مشترک بر اداره و عملکرد همه بنگاه‌ها در جامعه مورد مطالعه اثر می‌گذارند، اما تقریبا خارج از کنترل مدیران بنگاه‌ها هستند. محیط کسب و کار عمدتا در حوزه بنگاه‌هاي کوچک و متوسط بررسی و مطالعه می‌شود، زیرا بنگاه‌هاي بزرگ تا حدودي می‌توانند با صرف هزینه‌هایی مانند تبلیغات براي تغییر فرهنگ مصرفی و لابی کردن در محافل سیاستگذاري، عوامل خارجی موثر بر اداره و عملکرد بنگاه‌هایشان را مهار کنند، اما بنگاه‌هاي کوچک و متوسط چنین قابلیتی ندارند و به‌همین دلیل بهبود محیط کسب و کار براي بنگاه‌هاي کوچک و متوسط اهمیت زیادي دارد. 

نتایج این نظرسنجی نشان می‌دهد که استان بوشهر به‌همراه دو استان دیگر به‌صورت مشترک ضعیف‌ترین بازار سرمایه در تامین مالی تولید و نرخ بالای تامین سرمایه از بازار در میان دیگر استان‌های کشور را دارد.

مرکز پژوهش‌های مجلس، آخرین گزارش خود از پایش محیط کسب و کار در ایران را که مربوط به پاییز سال گذشته بود منتشر کرده است. بر همین اساس، نمره «میانگین وزنی» ارزیابی محیط کسب و کار از 268 تشکل اقتصادی سراسر کشور از 21 مولفه محیط کسب و کار ایران در پاییز 1395، 83/5 از 10 (10 بدترین ارزیابی) بوده که اندکی مناسب‌تر از ارزیابی تابستان 1395 با میانگین 93/5 است. 

همچنین این ارزیابی نشان می‌دهد که از نظر تشکل‌های مشارکت‌کننده در این مطالعه محیط کسب و کار ایران در پاییز 1395 در مقایسه با فصل مشابه سال قبل «1394» با میانگین 04/6 از 10 شرایط مساعدتری پیدا کرده است.

در این گزارش تشکل‌های شرکت‌کننده به‌ترتیب سه مولفه «مشکل دریافت تسهیلات از بانک‌ها»، «ضعف بازار سرمایه در تامین مالی تولید و نرخ بالای تامین سرمایه از بازار غیررسمی» و «وجود مفاسد اقتصادی در دستگاه‌های حکومتی» را نامناسب‌تر از بقیه مولفه‌ها ارزیابی کرده‌اند و مولفه‌های «ضعف زیرساخت‌های تامین برق»، «‌ضعف زیرساخت‌های حمل‌ونقل» و «ضعف نظام توزیع و مشکلات رساندن محصول به دست مصرف‌کننده» را در مقایسه با سایر مولفه‌ها در پاییز مساعدتر دانسته‌اند.

تشکل‌های اقتصادی استان‌های زنجان، قزوین، خراسان جنوبی و شمالی ارزیابی بدتر و تشکل‌های اقتصادی استان‌های چهارمحال بختیاری، گیلان، اردبیل و مازنداران ارزیابی بهتری نسبت به تشکل‌های سایر استان‌ها از وضعیت مولفه‌های محیط کسب‌وکار در پاییز 1395 ارائه داده‌اند.

همچنین وضعیت محیط کسب‌وکار در پاییز 1395 بر اساس نظریه عمومی کارآفرینی شین، 8/5 از 10 (عدد 10 بدترین ارزیابی) ارزیابی شده به‌طوری که میانگین ارزیابی محیط اقتصادی «شامل محیط مالی، محیط اقتصاد کلان، ساختار تولید و محیط جغرافیایی» 81/5 و میانگین ارزیابی محیط نهادی «شامل محیط سیاسی، محیط حقوقی، محیط فرهنگی، ساختار دولت، فناوری و نوآوری و محیط آموزشی و علمی» 8/5 است.

گزارش فصل پایش محیط کسب و کار از تابستان 1389 به‌طور مستمر با همکاری تشکل‌های اقتصادی سراسر کشور از سوی مرکز پژوهش‌های مجلی انجام می‌شود. در پرسشنامه این مطالعه معمولا یک سوال گزینه‌دار درباره مسائل روز محیط کسب و کار از تشکل‌های اقتصادی پرسیده می‌شود.

در پرسشنامه پاییز 1395 اولویت کاری مسوولان مورد پرسش قرار گرفته است که در مجموع 38 درصد از پاسخ‌دهندگان تامین مالی را برگزیده‌اند. قاچاق 10 درصد، زیرساخت‌های حمل و نقل 7/8 درصد، خشکسالی 4/6 درصد و محیط کسب و کار 5/3 درصد بالاترین موارد بعدی منتخب از سوی تشکل‌های اقتصادی هستند.

بخش دیگری از این گزارش مربوط به سهم هر استان از تولید ناخالص داخلی بدون نفت است. البته محصولات پتروشیمی نیز در این بخش محاسبه شده است و تنها صادرات نفت در آمار آن وجود ندارد. بر اساس این گزارش استان بوشهر با وزن 69/1 عنوان ششمین استان کشور از نظر تولید ناخالص داخلی بدون برداشت نفت را به خود اختصاص داده است. بر اساس این گزارش، استان‌های تهران با وزن استانی 97/13، اصفهان با وزن 57/3، خراسان رضوي با وزن 30/3، مازندران با وزن 2/2 و آذربایجان شرقی با وزن 91/1 پیش از بوشهر قرار گرفته‌اند. 

میانگین ارزیابی مولفه‌هاي محیط کسب‌وکار به تفکیک استان‌ها (شامل تشکلهاي سراسري) در پاییز 1395 نشان می‌دهد که در این فصل به‌ترتیب استان‌هاي زنجان، قزوین، خراسان جنوبی، خراسان شمالی به‌عنوان استان‌هاي داراي نامساعدترین محیط کسب‌وکار ارزیابی شده‌اند در حالی که استان‌هاي چهارمحال‌ و بختیاري، گیلان، اردبیل و مازندران به‌ترتیب مساعدترین محیط‌ها ارزیابی شده‌اند. شایان ذکر است که میانگین ارزیابی مولفه‌هاي محیط کسب‌وکار تشکل‌هاي سراسري 51/5 است که از میانگین ساده ارزیابی اکثر استان‌ها کمتر است. این امر می‌تواند نشانگر آن باشد که شرایط محیط کسب‌وکار براي بنگاه‌هاي بزرگ بهتر از بنگاه‌هاي کوچک است.

با این حال، نتیجه ارزیابی تشکل‌هاي اقتصادي از 21 مولفه محیط کسب‌وکار در طول دوره‌هاي بهار 1392 الی پاییز 1395 (‌به تفکیک استان‌ها) شامل تشکل‌هاي سراسري نشان می‌دهد که بر اساس میانگین کل دوره مذکور، وضعیت استان‌هاي بوشهر، کهگیلویه و بویراحمد، البرز و خراسان شمالی در مقایسه با دیگر استان‌ها نامناسب‌تر و وضعیت استان‌هاي گیلان، اردبیل، یزد و مرکزي مناسب‌تر ارزیابی شده است.

بر اساس این گزارش، میانگین ارزیابی تشکل‌های اقتصادی مشارکت‌کننده از مولفه‌های محیط کسب‌وکار در فصول گذشته نشان می‌دهد که بوشهر بدترین کسب‌وکار کشور را از بهار 92 تا پاییز 96 داشته است.

یکی دیگر از شاخص‌هایی که در این گزارش برای اندازه‌گیری فضای کسب و کار کشور به کار برده شده است، ضعف بازار سرمایه در تامین مالی تولید و نرخ بالای تامین سرمایه از بازار است که در این زمینه نیز بوشهر به‌همراه دو استان کهکیلویه و بویر احمد و خراسان جنوبی مشترکا ضعیف‌ترین نمره را کسب کرده است.