حسن شکوهی‌نسب:
پایان دوره ریاست جمهوری اوباما به عنوان مبدع تنش‌زدایی میان آمریکا و کوبا، خاتمه‌ای زودهنگام برای تعامل این دو کشور بود و روی کار آمدن ترامپ سبب شد تا روابط واشنگتن هاوانا مسیر بازگشت به عقب را در پیش گیرد؛ تحولی که فرصتی را برای نزدیک‌شدن کوبا و اتحادیه اروپا فراهم آورده است.
اقدامات جنجالی و تنش‌زای دولت جمهوریخواه آمریکا در حوزه سیاست خارجی ادامه دارد و تازه‌ترین مورد آن جمعه بیست و ششم خردادماه صورت گرفت که «دونالد ترامپ» رییس‌جمهوری آمریکا با صدور فرمانی، کشور کوبا را نشانه رفت؛ کشوری که امید می‌رفت روند بهبود مناسبات را پس از گذشت پنج دهه تیرگی روابط با ایالات متحده تجربه کند.
از دید ناظران، تفاوت چشمگیری از لحاظ رویکرد خارجی میان دولتمردان دموکرات و جمهوریخواه کنونی وجود دارد که نمونه‌های آن را می‌توان در برخورد دو دولت با کشورهای همسایه و آمریکای لاتین از مکزیک گرفته تا کوبا مشاهده کرد و مورد توجه قرار داد.
رخداد تازه روابط هاوانا واشنگتن از آنجا شروع شد که ترامپ جمعه گذشته بخش قابل توجهی از توافق‌های صورت گرفته بین ایالات متحده و کوبا را لغو کرد؛ توافقاتی که پس از دیدار و رایزنی‌های فراوان در دوره ریاست‌جمهوری «باراک اوباما» رییس‌جمهوری قبلی آمریکا به امضا رسیده بود. بر این اساس، ترامپ با صدور فرمانی، محدودیت‌هایی را پیش‌روی سفر و تجارت آمریکایی‌ها در کوبا اعمال کرد. بر پایه این دستور اجرایی، وی سفر گردشگران آمریکایی را به کوبا برای مدتی ممنوع کرد به امید آن که مانع از استفاده دلار در این کشور آمریکای لاتین شود. ترامپ البته خود را نگران فضای سیاسی کوبا دانسته و تاکید کرد «تا زمانی که آزادی بیان تضمین نشود، آزادی فعالیت سیاسی، مردم و مطبوعات اعمال نشود، با کوبا قراردادی ندارپیم و تحریم‌ها علیه این کشور را تا برگزاری انتخابات و ایجاد آزادی بیان ادامه می‌دهیم.»
نگاهی هر چند کوتاه به پرونده چند ماهه فعالیت ترامپ نمایان می‌سازد که نگرانی وی بیش از هر موضوعی متوجه منافع مادی و مسائل تجاری و اقتصادی است و مواردی مانند فضای باز سیاسی، آزادی بیان و مطبوعات و... برای او از پایین‌ترین درجه اهمیت و اولویت برخوردار است، به‌طوری که ترامپ پیش از ورود به کاخ سفید تاکنون یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها را با رسانه‌های کشور خود داشته است.
دوری ترامپ از رویکرد آشتی‌جویانه اوباما و مواضع اخیر وی با واکنش مقامات مختلف جهان به‌ویژه سران کوبا روبه‌رو شده است. دولت هاوانا با صدور بیانیه‌ای ضمن تاکید بر ناکام ماندن ترامپ برای تضعیف انقلاب کوبا، تصریح کرد هرگونه راهبرد برای تغییر سیستم سیاسی، اقتصادی و اجتماعی چه از طریق اعمال فشار و چه از طریق روش‌های نامحسوس‌تر، محکوم به شکست خواهند بود.
برخی دیگر از رهبران کشورهای آمریکای لاتین هم در این موضوع با کاسترو همراه شدند که نمونه آن سخنان «نیکلاس مادورو» رییس‌جمهوری ونزوئلا بود که به رویکرد خصمانه ترامپ علیه دولت هاوانا انتقاد کرد و آن را اهانت به آمریکای لاتین دانست. حتی در آمریکا نیز صدای اعتراض به سیاست‌های خارجی ترامپ بلند است و در ارتباط با تصمیم اجرایی اخیر رییس‌جمهوری این کشور در قبال کوبا، «بن رودز» معاون سابق مشاور امنیت ملی اوباما آن را پس رفت دانست و تاکید کرد که تداوم چنین سیاست‌هایی جا را برای رقبایی چون چین و روسیه باز می‌کند.
خلاء حضور ترامپ در آمریکای لاتین اما بیش از هر رقیبی راه را برای ورود جدی اتحادیه اروپا به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین رقبای ایالات متحده باز کرده است. سران این اتحادیه از همان دوره رقابت‌های انتخاباتی آمریکا به این موضوع پی برده بودند و در صدد گسترش مناسبات خود با کوبا برآمدند. بنابراین پیش از تکیه ترامپ بر مسند ریاست جمهوری، توافقی بین «فدریکا موگرینی» مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و «بورنو رودریگز» وزیر امور خارجه کوبا به امضا رسید که بر پایه آن، همکاری‌های دوجانبه تعمیق می‌شد. همچنین بر اساس این توافق که سران 28 کشور عضو اتحادیه آن را مورد تایید قرار دادند جدا از گفت‌وگو بر سر موضوع حقوق بشر، چارچوبی مشخص برای همکاری اقتصادی و روابط تجاری و سرمایه‌گذاری میان بروکسل و هاوانا ارایه شد.
