معضل گرد و خاک راه حل دارد

بامدادجنوب- مهدی محمدی:

محیط زیست یکی از مهمترین مسائل روز دنیا است. دنیایی که در آن بشر می‌خواهد برای اثبات وجود خود در این کره خاکی در آن زندگی کند اما متاسفانه بر اثر سهل‌انگاری‌ها و همچنین زیاده‌خواهی‌های نوع بشر زمین روز به روز ویران‌تر می‌شود. گرم شدن، کم‌آبی، خشک‌شدن دریاچه‌ها، از بین رفتن حیات جانوری و گیاهی که پیامد مهم آن شکل‌گیری ریزگردها بوده، امروز انسان‌ها را زجر می‌دهد. با این حال تلاش برای مهار کردن این بحران تاکنون راه به جایی نبرده است، هر چند کشورهای توسعه یافته دوست دارند در این زمینه گام بردارند، اما کشوری مانند امریکا که بزرگ‌ترین تولید کننده گازهای گلخانه‌ای است، حاضر به همکاری نیست.

بزرگ‌ترین مشکل کشور ما هم در حال حاضر کم آبی، گرم شدن هوا و در نهایت هم گرد و خاک است که بخش‌های گسترده‌ای از کشور را تحت تاثیر خود قرار داده است. برای حل این مشکلات از ابتدای دولت یازدهم سلسله برنامه‌های مدونی تدارک دیده شد، اما همه چیز دست ایران نیست و کشورهای همسایه هم باید در این زمینه وارد عمل شوند. ترکیه به‌عنوان کشوری که سرچشمه دو روز بزرگ دجله و فرات در آن قرار دارد، با سدسازی‌های گسترده خود یکی از مهمترین عوامل خشکسالی در عراق و سوریه، خشک شدن تالاب‌ها و کم‌آب شدن رودخانه‌ها است تا جایی که این روزها این دو کشور کانون گرد و خاک به شمار می‌روند و آسیب‌های آن با بادهای غربی به سمت ایران می‌آید.

روز گذشته اما در تهران متخصصان و مسوولانی از 43 کشور در تهران جمع شدند تا در همایش بین‌المللی «مقابله با گرد و غبار: چالش‌ها و راه‌حل‌های عملی» در این مورد صحبت کرده و راه‌حل ارائه دهند. سخنران افتتاحیه این مراسم هم رئیس جمهور بود که در سخنانی به اهمیت محیط زیست اشاره کرده و تاکید نمود که دولت یازدهم دولت محیط زیست بوده است. 

حسن روحانی با ابراز امیدواری نسبت به نتایج مفید این همایش برای مقابله با گرد و غبار تصریح کرد: برای آنکه بتوانیم با این معضل به خوبی مواجه شده و خطرات آن را مهار نماییم، به برنامه‌ریزی، سرمایه‌گذاری و همکاری‌های گسترده منطقه‌ای و بین‌المللی نیازمندیم. یکی از اولویت‌های دولت یازدهم مسأله محیط زیست بوده و حتی دولت یازدهم به نام دولت محیط زیست، شناخته می‌شود و اولین تصمیم ما در دولت یازدهم تصمیمی زیست محیطی و اولین مصوبه در دولت در رابطه با احیاء دریاچه ارومیه بود.

به گفته رئیس‌جمهور، اگر اقدام دولت در راستای احیای دریاچه ارومیه نبود، امروز در غرب کشور نه تنها با طوفان گرد و غبار و شن، بلکه با طوفان ریزگردهای نمک مواجه بودیم و حدود 14 میلیون نفر از مردم ایران که در استان‌های غربی کشور زندگی می‌کنند، ناچار به مهاجرت از این مناطق بودند. تثبیت دریاچه ارومیه یکی از افتخارات مهم دولت یازدهم و یک الگوی با اهمیت زیست محیطی برای منطقه و جهان است.

رییس‌ جمهور با طرح این سوال که چرا در کشور با معضل دریاچه ارومیه مواجه شدیم، گفت: تغییر در شرایط آب و هوایی و کاهش نزولات آسمانی به درستی از عوامل ایجاد این مشکل است، اما عدم مدیریت صحیح نسبت به منابع آب، کشت بی‌رویه و افقی و توسعه آن و عدم در نظر گرفتن حق‌آبه دریاچه‌ها و تالاب‌ها از عواملی بود که باعث شد دریاچه ارومیه به شرایطی برسد که تا سال 95 قرار بود به طور کامل خشک شود و ما با گرد و غبار و طوفان نمکی مواجه بودیم که زندگی و کشاورزی ما را به طور کامل تهدید می‌کرد.

دکتر روحانی افزود: دولت یازدهم در راستای حفاظت از محیط زیست اقدامات گسترده دیگری نیز انجام داده که از جمله آن احیاء تالاب هورالعظیم است و امروز به واسطه این اقدامات بیش از 80 درصد سطح این تالاب را آب فرا گرفته است.

رییس‌ جمهور با اشاره به تصمیمات و اقدامات دولت در رابطه با احیاء دیگر تالاب‌ها در کشور از جمله تالاب هامون، گفت: این اقدامات نه به معنای آن است که تلاش‌های ملی ما در راستای احیاء‌ محیط زیست کافی بوده، اما در حد توان و اعتبارات خود توانسته‌ایم اقدامات ارزشمندی را در طول 4 سال به انجام برسانیم که این اقدام ها ادامه یافته و تکمیل خواهد شد. قرار ما بر این بود که برای احیاء دریاچه ارومیه بیش از 3 هزار میلیارد تومان مصرف شود و این اعتبار در نظر گرفته شد، اما عملاً تا پایان سال 95 حدود 2 هزار میلیارد تومان هزینه شده است. مردم می‌توانند نسبت به آینده دریاچه ارومیه امیدوار باشند و دولت یازدهم در این راستا اقدامات خود را تکمیل خواهد کرد. همچنین نسبت به هورالعظیم در استان خوزستان و دریاچه هامون در استان سیستان و بلوچستان نیز اقداماتی باید انجام شود که در این راستا نیز تلاش خواهیم کرد.

دکتر روحانی در ادامه خاطر نشان کرد: علی‌رغم اینکه برخی از منشأ طوفان‌های گرد و غبار کشورمان  داخلی است و حدود 2 میلیون هکتار از بیابان‌های ایران می‌توانند منشأ گرد و غبار باشند و گاهی هم هست اما منشأ خارجی گرد و غبار ایران با منشأ داخلی آن قابل قیاس نیست به نحوی که 20 درصد گرد و غبار کشورمان داخلی و منشأ 80 درصد آن خارجی است. کشورهای عراق، اردن، کویت، سوریه، عربستان، پاکستان، افغانستان و ترکمنستان جزو کشورهایی هستند که در منطقه ما منشأ گرد و غبار هستند که به داخل ایران سرازیر می‌شود و گاهی در طول 24 ساعت، 8 میلیون متر مکعب خاک با طوفان گرد و غبار جابه‌جا می‌شود و این به معنای آثاری است که می‌تواند در زندگی،‌ سلامت، کشاورزی و باغات مردم و محیط زیست کشورمان داشته باشد.

دکتر روحانی با بیان اینکه مسأله گرد و غبار در دهه‌های گذشته هم در منطقه و ایران مسبوق به سابقه بوده است، اظهار داشت: اما امروز این پدیده خطرناک نسبت به گذشته چند برابر افزایش یافته است به گونه‌ای که اگر در دهه‌های گذشته در طول سال 10 یا 20 روز شاهد این پدیده بودیم، امروز 100 روز و گاهی 130 روز در طول سال در برخی مناطق شاهد این پدیده هستیم. اگر دریاچه هامون با ظرفیت 15 میلیارد متر مکعب آب می‌توانست بادهای 130 روزه سیستان و بلوچستان را مهار کند، امروز خشک شدن این دریاچه می‌تواند به معضل بزرگی برای مردم تبدیل شود.

دکتر روحانی با طرح این سوال که راه چاره برای مهار گرد و غبار چیست، اظهار داشت: امروز موضوع گرد و غبار همانند بسیاری از مسایل زیست محیطی از حد مسایل ملی فراتر رفته و جنبه منطقه‌ای و بعضاً جهانی یافته است و غرب و شرق آسیا و شمال آفریقا و در بسیاری از مناطق دیگر جهان این پدیده مردم را در رنج و مشکل قرار داده است. بدون تردید معضل گرد و غبار راه چاره دارد که برخی از آنها سلبی و برخی ایجابی است. احداث سد و بندها بدون مطالعه کافی و در نظر گرفتن آثار زیست محیطی آن می‌تواند برای آینده منطقه خطرناک باشد، لذا بایستی بسیاری از این گونه فعالیت‌ها متوقف شود. اینکه در منطقه ما کشوری طرح احداث 22 سد را در برنامه خود دارد، می‌تواند تأثیرات بسیار مخربی بر رودخانه دجله و فرات و در سایه آن کشور عراق و ایران و بسیاری از کشورها را تحت تأثیر قرار دهد. لذا نمی‌توان در برابر آثار مخرب آن بی‌تفاوت بود و از این‌رو هم کشورهای منطقه و هم سازمان‌های بین‌المللی در این زمینه مسئولیت دارند.

ایران یک الگوی موفق است.

پشتوانه برگزاری همایش بین‌المللی مقابله با گرد وغبار، که روز گذشته آغاز شده است و تا روز چهارشنبه (۱۴ تیرماه) ادامه دارد، آخرین قطعنامه سازمان ملل در حوزه گرد و غبار است. براساس یکی از بندهای قطعنامه سازمان ملل، همایش بین‌المللی گرد و غبار در ایران برگزار می‌شود. این همایش جهانی به همت سازمان ملل و دولت جمهوری اسلامی ایران برپا شده است که وزارتخانه‌های امور خارجه، نیرو، جهاد کشاورزی، سازمان هواشناسی در وزارت راه و دفتر فناوری ریاست جمهوری همکاران سازمان حفاظت محیط‌ زیست در برگزاری این اجلاس هستند.

رئیس سازمان حفاطت محیط‌ زیست کشور با اشاره به همکاری کشورهای مختلف به منظور برگزاری همایش بین‌المللی مقابله با گرد و غبار گفت: به دلیل تاثیر منطقه‌ای و بین‌المللی توفان‌های گرد و غبار و تشدید تعداد و شدت وقوع گرد وغبار در کشورهای مختلف ضرورت توجه به مقابله با این پدیده را پررنگ کرده است.

ابتکار با اشاره به دلایل انتخاب ایران به عنوان میزبان برگزاری اجلاس بین‌المللی مقابله با گرد وغبار گفت: جمهوری اسلامی ایران در سطح بین‌الملل به‌طور جدی پیگیر موضوع مقابله با گرد وغبار بوده است همچنین کشور ما آسیب‌پذیری‌ بالایی از جهت گرد و غبار دارد و جمعیت‌ بسیاری در ایران به‌ویژه در خوزستان و سیستان و بلوچستان دچار آسیب‌های اجتماعی،اقتصادی و بهداشتی از ناحیه توفانهای گرد و غبار هستند.

رئیس سازمان حفاظت محیط‌ زیست با اشاره به برنامه روز دوم اجلاس بین‌المللی گردوغبار اظهار کرد: فردا ( ۱۳ تیرماه) وزرا و کارشناسان کشورهای مختلف از سایت‌های کشور ما در اهواز و کاشان بازدید می کنند.  دراین سایت‌ها طرحهای کنترل گرد وغبار اجرا شده است.

معاون رئیس‌جمهور در ادامه با اشاره به هدف اصلی برگزاری همایش بین‌المللی مقابله با گرد وغبار گفت: هدف، ایجاد همگرایی و همکاری منطقه‌ای و بین‌المللی برای مقابله با پدیده گرد و غبار است همچنین به  دنبال ایجاد ساز و کارهای فنی، علمی و حقوقی برای حل معضلات مربوط به گرد و غبار هستیم. امیدواریم اجلاس مقابله با گرد وغبار هم در زمینه مسائل فنی و هم در حوزه مسائل راهبردی دستاوردهای خوبی داشته باشد و برای سازمان ملل دستور کاری برای پیگیری این موضوع ایجاد شود. ایران گام‌های موثری در زمینه مهار کانون‌های گرد و غبار برداشته و در زمینه کاشت نهال، مدیریت عرصه سرزمینی، احیای تالابها و دریاچه‌ها اقدامات تاثیرگذاری کرده است که بارزترین آن‌ها احیای دریاچه ارومیه است.