بافت کهن بوشهر قربانی یکدندگی مسوولان

بامدادجنوب- الهام بهروزی:

بافت تاریخی بوشهر هویت و شناسنامه این بندر تجاری و استراتژیک است اما شوربختانه این بافت همچنان در سایه بی‎مهری و بی‎توجهی‌ها قرار گرفته است. این بافت کهن که همچنان از همتایان خود در شهرهای تاریخی چون یزد، اصفهان و... عقب افتاده است، هر روز بیشتر از قبل کمر خم می‎کند. در حالی که نماینده دولت در استان اصرار بر رونق گردشگری در بوشهر دارد اما توجه‎ای که به دهکده‎های گردشگری می‎شود و بودجه‌ای که برای این پروژه‎ها هزینه می‎شود، قابل قیاس با اعتبار ناچیزی که برای احیای بافت تاریخی در نظر گرفته شده، نیست. ما با دهکده‎های گردشگری مشکلی نداریم و دوست داریم شهرمان زیبا شود و بتوانیم گردشگران بیشتری را به استان جذب کنیم اما این‎که با چه قیمتی و چه اولویتی این کار انجام می‏‌شود، مهم است. در حال حاضر به‎نظر می‌‏رسد حوزه میراث فرهنگی و گردشگری استان، تنها دغدغه‎اش داشتن یک دهکده گردشگری است که باید در این خصوص اولویت‎بندی‎های اداره‎کل میراث فرهنگی و استانداری مشخص شود. از سوی دیگر نباید برای ساخت یک دهکده گردشگری زیستگاه‏های جانوری زیادی از بین برود و به محیط زیست آسیب بزنیم. 

اعتقاد ما این است که برای جذب گردشگر بوشهر را مانند شهرهای دیگر نکنیم. اگر نگاهی به گردشگرپذیرترین شهرهای دنیا بیندازیم، متوجه می‎شویم که آنها بیشتر به خاطر آثار باستانی و پتانسیل‎های خاص آن منطقه‎ معروف شده‎اند و گردشگران را به خود جذب کرده‎اند؛ یعنی هر شهر یا منطقه‎ای که بخواهد گردشگر جذب کند، باید در مرحله اول و در اولویت اول یک ویژگی منحصربه‌فرد داشته باشد و پس از آن برای نگهداشتن و آسایش گردشگران، مکان‎های تفریحی و رفاهی فراهم شود. دهکده‎های گردشگری، امروزه در بسیاری از مکان‎ها و شهرها وجود دارند و بسیار بهتر و با امکانات بیشتری نسبت به دهکده گردشگری بوشهر ساخته‎ شده‎اند و اگر گردشگری صرفا برای رفاه و تفریح به جایی برود، به‎طور قطع می‏تواند گزینه‎های بهتری را انتخاب کند. بنابراین ما معتقد هستیم که برای جذب گردشگر به استان به‎خصوص شهر بوشهر باید روی پتانسیل‎های منحصربه‎فرد آن بیشترین تمزکز را داشت و بیشترین بودجه را اختصاص داد. پس از آن به فکر ساخت مکان‏های تفریحی در کنار آن بود. در بوشهر این پتانسیل‎ها را می‎توان در بافت تاریخی شهر و در بناهای شاخص و تاریخی آن یافت که شایسته تمرکز روی آن باشد.

بنابراین بافت تاریخی بوشهر یکی از فرصت‌های عالی این شهر است که می‎توان با زنده کردن و حفظ آن نگاه گردشگران را به استان معطوف کرد. بافتی که هر کدام از مسوولان در یک شرایط خاص می‎آیند کمی در آن قدم می‎‌زنند و دو سه تا شعار زیبا و تحسین‎برانگیز هم می‎دهند اما بعد خبری از تحقق این وعده و وعیدها نمی‏شود. قصه بافت تاریخی بوشهر قصه پر سوز و گدازی است که حتی شرح دادن آن نیز دل را پرغصه می‎کند. حدود دو سال پیش دوستداران این بافت دیرینه آمدند و در یک پویش خودجوش و مردمی کمپینی را به نام «کمپین نجات بافت تاریخی» (متشکل از اساتید دانشگاه، مهندسازان، موسسات مردم‏نهاد، دانشجویان، اهالی رسانه و کنشگران اجتماعی) تشکیل دادند. این کمپین در سال نخست توانست حرکات خوبی را صورت بدهد و پای مسوولان رابه بافت بگشاید، حتی این کمپین نماینده مردم بوشهر، گناوه و دیلم در مجلس شورای اسلامی را به بافت آورد تا از نزدیک ویرانی‎ها و حال نزار آن را مشاهده کند. حجت‎السلام خدری در نشستی که در آن رستمی مدیرکل راه و شهرسازی، ابراهیم فروزانی‎فر مدیرکل وقت اداره‎کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و برخی از استادان دانشگاه حضور داشتند، تاکید کرده بود که من بافت تاریخی بوشهر را به‎عنوان هویت استان بوشهر در مجلس مطرح می‎کنم و برای احیای آن تلاش خواهم کرد اما پس از آن تنها ارگانی که برای نجات بافت وارد شد، شهرداری بندر بوشهر بود. البته در خصوص اقدامات شهرداری هم اعتراضاتی مطرح شده ولی بیشتر اهالی بافت از این‎که شهرداری دست‎کم به بافت ورود کرده، خوشحال و امیدوار هستند. این در حالی است که نه تنها شهرداری، بلکه اداره‎کل راه و شهرسازی، استانداری و اداره‎کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری موظف هستند برای حفظ هستی بافت تاریخی تلاش کنند و مانع از نابودی کامل این بافت تاریخی شوند.

گذشته از سنگفرش شدن برخی از کوچه‏های بافت و مرمت برخی از بناهای شاخص آن از سوی شهرداری و اداره‎کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و خرید برخی از این بناها از سوی بخش خصوصی و تبدیل آنها به مکان‎های تفریحی در این یکی دو سال اخیر اقدام دیگری در حوزه احیای بافت صورت نگرفته است. این در حالی است که اگر هرچه زودتر این مجموعه تاریخی و کهن که داستان‏های زیادی را در خود نهفته دارد، احیا و مرمت نشود، خیلی زود شاهد ویرانی بیشتر از پیش آن خواهیم بود، ویرانی که دیگر قابل جبران نیست. کمپین بافت تاریخی بوشهر هم که آغاز بسیار خوبی داشت، شوربختانه مدتی است از حرکت ایستاده است و انتظار می‎رود دگرباره اعضای این کمپین در این خصوص نشست‏های هم‎اندیشی برگزار کنند و بافت و اهمیت آن را این بار محکم‎تر از پیش به مسوولان امر یادآوری کنند. بافتی که هیچ از بافت تاریخی یزد و اصفهان کم ندارد و تنها گناهش این است که در استانی به نام بوشهر قرار گرفته است که مسوولان ارشد و حوزه میراث فرهنگی‏اش کمترین شناخت را از بافت تاریخی و تاریخ منطقه دارند. متاسفانه نماینده دولت و مدیران میراث فرهنگی از این مهم غافل هستند که با رسیدگی به بافت تاریخی می‎توان ظرفیت خوبی را برای جذب گردشگر به استان فراهم کرد. برای درستی این ادعا می‎توان به بافت تاریخی یزد یا اصفهان نگاه کرد که سالانه چه میزان گردشگر داخلی و خارجی را به خود جذب کرده است اما ما چقدر به این فرصت فکر کرده‎ایم؟!! آیا هنوز معتقد هستیم که بافت تاریخی «تعدادی خانه خرابه» است؟!!

کورش سلطانی یکی از اعضای کمپین نجات بافت تاریخی بوشهر در خصوص هدف تشکیل این کمپین به بامداد جنوب گفت: هدف اصلی کمپین «نجات بافت» جلب توجه مسوولان، فعالان اجتماعی، شهروندان و افکار عمومی بوشهر به جایگاه و ارزش و اهمیت بافت تاریخی بود. به این منظور برنامه‌هایی هم با مشارکت شهروندان و مسوولان و رسانه‌ها در بافت اجرا کردیم. هرگز نمی‌توانم بگویم کار مهمی انجام دادیم اما تا اندازه‌ای موفق شدیم برخی از شهروندان و مسوولان را به بافت متوجه و آنها را نسبت به این بخش حساس کنیم که تخصیص اعتبار در دو سال گذشته از سوی شهرداری (برای نخستین بار) و اجرای خط لوله گازرسانی به بافت را می‌توان شاهد این مدعا دانست.

وی در پاسخ به این پرسش که کدام یک از ارگان‏ها بعد از نشست‎ها و پیاده‎روی‎های کمپین در بافت تاریخی برای نجات آن وارد شدند، توضیح داد: شهرداری بوشهر به‌عنوان اولین دستگاه برای انجام اقدامات عملی در بافت پیشقدم شد که تخصیص اعتباری بالغ بر ۴۰ میلیارد ریال در سال گذشته و پیش‌بینی اعتبار بیش از ۳۰ میلیارد ریال برای احیای بافت تاریخی در سال ۹۶ را می‌توان از جمله این اقدامات برشمرد.

سلطانی در پایان درباره اقدامات شهرداری در بافت تاریخی بیان کرد: سنگفرش معابر، اجرای کانال دفع آب‌های سطحی، آواربرداری و نظافت محیطی، محصور کردن اراضی خالی در بدنه و نمای غربی بافت و احداث زمین چمن مصنوعی اقداماتی است که شهرداری در این یک دو سال اخیر در بافت تاریخی بوشهر انجام داده است، گرچه در مقابل انبوه مشکلات، کمبودها و نیازمندی‌های بافت (اعم از فضاهای خدماتی و تفریحی و سایر فضاها و سرانه‌های استاندارد شهری و کیفیت خدمات) تا رسیدن به سطح مطلوب در قیاس با سایر نقاط شهر بوشهر راه بسیار زیادی مانده و اقدامات زیادی لازم است ولی همین مقدار نیز در مقایسه با سال‎های گذشته نشان از توجه شهرداری به بافت تاریخی دارد اما با توجه به مشکلات موجود باز هم این اقدامات بسیار ناکافی است.

در پایان یادآوری می‎شود، نجات بافت تاریخی بوشهر تنها در سایه همدلی مردم و مسوولان شهر میسر می‎شود و تا زمانی که نگاه مدیر ارشد استان و حوزه میراث فرهنگی تنها معطوف به مبحث گردشگری بدون توجه به بافت و بناهای تاریخی و شاخص استان است، نمی‏توان انتظار داشت که بافت تاریخی حفظ و زنده شود. شهرداری هم به تنهایی نمی‎تواند چندان موثر ظاهر شود و نیاز است که یک اراده جمعی برای نجات بافت تاریخی صورت بگیرد تا دیگر شاهد تخریب‌های عمدی و شبانه افراد سودجو در این محدوده تاریخی نباشیم.