تالاب حله را برای کودکان معرفی کردم

بامدادجنوب- الهام بهروزی:

حفاظت از محیط زیست مساله‎ای بسیار مهم و اساسی است که نیاز به فرهنگ‌سازی، آگاهی و آموزش دارد، چراکه امروزه برخی از اقدامات انسان‎ها در کنار تغییرات جوی و... از عوامل آسیب‎‌زا و تهدیدکننده برای محیط زیست به‌شمار می‎رود. محیط زیست که گستره وسیعی از حیات حیوانی و گیاهی را در بر می‎گیرد، برای تداوم به مراقبت و نگهداری انسان‎ها نیازمند است. انسان‎ها که حاکمان بلامنازع زمین هستند، امروزه خود یکی از عوامل آسیب‎رسان به محیط زیست به‎شمار می‎روند اما نباید فراموش کنیم که بخشی از آسیب‎های انسانی از روی ناآگاهی و سهل‎انگاری اتفاق می‎افتد که بهره‎گیری از هنر می‎تواند نقش بی‏بدیلی را در آگاه‏سازی و پرورش شهروندان دوستدار و محافظ محیط زیست ایفا کند. راه‏اندازی جشنواره فیلم سبز که به همت سازمان حفاظت محیط زیست برگزار می‎شود، یکی از اقدامات موثر این سازمان در جلب نگاه هنرمندان به این حوزه است، به‎طوری که اکنون در قالب این جشنواره تعداد زیادی فیلم‎ مستند و داستانی در مورد محیط زیست و گونه‏های جانوری و گیاهی، عوامل آسیب‎زا به آن و... تولید شده است که در شناسایی حیات جانوری و گیاهی و عوامل تهدیدزای طبیعی و انسانی موثر و کارامد ظاهر شده‎اند. 

یکی از راه‏های دیگر برای آموزش و آگاهی‏رسانی نوشتن کتاب است، زیرا کتاب همواره همنشین دانا و خاموش انسان به‎شمار می‏رود و انسان به‎کمک آن هم می‎تواند بسیاری از آموزه‎ها و دغدغه‎ها خود را به دیگران انتقال بدهد و هم با خواندن کتاب می‎تواند از تجربیات دیگران بهره بگیرد. در بالا اشاره شد که حفاظت از محیط زیست نیاز به فرهنگ‌سازی دارد. در این میان، امروز انجمن‎های مردم‎نهاد بی‎شماری در حال فعالیت هستند که پاره‎ای از فعالیت‎ها و دغدغه‎های خود را به‎صورت بسته‎های فرهنگی در قالب تولید فیلم‎های کوتاه و مستند یا به‎صورت کتاب یا مقاله به نمایش می‎گذارند. در استان بوشهر امروزه شاهد فعالیت‌های سمن‎هایی هستیم که در حوزه حفاظت از محیط زیست به‌‌طور جدی فعالیت می‏کنند. یکی از آنها انجمن اقلیم پاک بوشهر است که به‎تازگی رئیس هیات‌مدیره این انجمن به چاپ کتابی در خصوص تالاب حله همت گماشته است. ستاره تناور یکی از بانوان فعال هم‎استانی در حوزه محیط زیست، کارشناس علوم اجتماعی و تسهیل‎گر کار با کودک است که با نوشتن کتاب «تالابی برای زندگی» کودکان و نوجوانان بوشهری را مخاطب خود قرار داده است. مناسب‎ترین گروه سنی برای آموزش دیدن؛ چراکه در این سن می‎توان بسیاری از مفاهیم و معانی را در درون انسان نهادینه کرد و به‎صورت عادت درآورد. این کتاب داستان کودکی را روایت می‎کند که در پی نگرانی در مورد وضعیت تالاب حله برای رسیدن به پاسخ سوالات خود، یک روز را در تالاب می‌گذراند و... . کتاب «تالابی برای زندگی» نخستین کتابی است که در بوشهر در حوزه حفاظت از محیط زیست برای مخاطب کودک و نوجوان نوشته شده است. تناور امیدوار است که با این کار بتواند تاثیر کافی را بر مخاطب کودک و نوجوان خود در حفاظت از محیط زیست به‎ویژه تالاب حله بگذارد. این کتاب در 24 صفحه با تصویرگری پروین شعله به همت انتشارات «شروع» مردادماه جاری منتشر و راهی بازار کتاب شده است. در این خصوص گفت‎وگویی را با ستاره تناور صورت دادیم که در ادامه می‎آید.

مدت‎ها بود که دوست داشتم در مورد تالاب حله بنویسم. این تالاب در نزدیکی بوشهر در روستای «کره‌بند» واقع شده است. بنا به مسوولیتی که در انجمن محیط زیستی اقلیم پاک داشتم، در قالب طرحی با عنوان «آگاهی‌رسانی در خصوص ارزش‎ها و کارکردهای تالاب حله» با هدف تغییر نگرش جوامع محلی به تالاب و روستای کره‌بند رفت‌و‌آمد داشتیم که در این روستا علاوه بر زنان و کشاورزان، کودکان نیز از گروه‌های هدف ما بودند. در این طرح برای دانش‌آموزان پایه چهارم و پنجم دبستان شهید رحمانی روستای کره‌بند، کارگاه‌ها، مسابقات داستان‌نویسی و نقاشی، جشن و تور تالاب‌گردی و... برگزار کردیم. بچه‌ها از این فرایند بسیار استقبال کردند. با وجود این‌که روستای آنها در نزدیکی تالاب حله بود اما شوربختانه آنها چیز زیادی از تالاب نمی‌دانستند. به همین خاطر فکرکردم که شاید بتوانم با نوشتن داستانی برای کودکان و نوجوانان، اطلاعات مفیدی در خصوص تالاب زیبای حله به کودکان دیارم بدهم. تالاب حله در گذشته جزء تالاب‌های زیبای کشور بوده است اما هم‌اکنون به‌علت خشکسالی‌های اخیر قسمت‌های زیادی از آن از بین رفته است. کودکان ما باید با واقعیت‌های طبیعتی که جزئی از آن هستند، روبه‌رو شوند. گفتنی که نه فقط آموزش صرف باشد، بلکه آنچه رخ داده در جلو چشمان هوشمند کودکان به نمایش گذاشته شود و تصمیم را به خود آنها واگذاشت. آنها در فرایند بزرگ شدن نیاز زیادی به بودن در طبیعت دارند اما اگر طبیعتی وجود نداشته باشد، چطور می‌توان انتظار داشت کودکانی دوستدار طبیعت داشته باشیم؟!!

کتاب روایت یک کودک است، کودکی که در نزدیکی تالاب حله زندگی می‌کند و نسبت به آن حساس شده است و در پی پاسخ سوالات خود در مورد تالاب و علت خشک شدن آن وارد منطقه تالابی می‌شود و... . اتقاقاتی که حین داستان می‌افتد و گفت‌و‌گوی این کودک با شخصیت‌های دیگر داستان، اطلاعاتی را در مورد تالاب به مخاطب (کودک) انتقال می‌دهد. نکته ای که دوست داشتم در این داستان به چشم بیاید، مسوولیت‌پذیری و بی‌تفاوت نبودن نسبت به مسائل جامعه خود بود؛ مسائلی مانند بحران‌های محیط زیستی و... اما با روایتی کودکانه.

به‌طور مسلم کتاب‌هایی با محتوای محیط زیستی می‌تواند در تصویرسازی در ذهن کودک نقش مهمی را ایفا ‌کنند اما به‌نظر من کتاب‌ها اگر از حالت آموزشی به داستان‌هایی که هر روز با آن سر و کار داریم، تغییر کنند، شاید مخاطب ارتباط بهتری با آن برقرار کنند.

جامعه ما به‌علت آسیب‌های فراوانی که دارد، از انواع معضلات انباشت شده است. یکی از راه‌هایی که می‌تواند به پیشگیری یا بهبود شرایط کمک کند، آموزش است. به‌طور قطع تولید محتوا در این زمینه می‌تواند راهگشا و تاثیر‌گذار باشد.

این کتاب در مورد «تالاب حله» است؛ این تالاب در استان بوشهر قرار دارد، بنابراین برای آشنایی کودکان بوشهری با تالاب‌ها به‌خصوص تالاب حله می‌تواند کتاب مفیدی باشد. کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در زمینه تولید محتوا و انتشار کتاب تا آنجایی که از نزدیک مشاهده کردم، عملکرد نسبتا خوبی داشته است اما برای فراگیر کردن عادت کتابخوانی در بین کودکان و آشنایی بیش از پیش آنها با موضوع حفاظت از محیط زیست نیاز به برنامه‌هایی منسجم‌تر داشته باشد.

نوشتن برای کودکان همواره از مواردی بوده است که دوست داشتم دنبال کنم. خلق فضاهایی که شاید فقط کودکان می‌توانند زیبایی‌های آنها را درک کنند، بدون آن نگاه بدبینانه بزرگسالی و لبریز از امید. با وجود این‎که محیط زیست ما حال و روز خوبی ندارد اما یکی از شاخصه‌های مهم یک فعال محیط زیستی ناامید نبودن است. گفتن از امید برای کودکانی که ابتدا راه هستند و به خوشبینی و نگاه مثبت برای ادامه مسیر نیاز دارند، باعث خوشحالی عمیقم می‌شود. بنابراین حتی اگر اوضاع زیاد هم خوب نباشد، باید حرکت کرد و کاری انجام داد.

امیدوارم این‌طور باشد و کودکان دوست‎داشتنی هم‎استانیم از خواندن این کتاب لذت ببرند. 

این کتاب از سوی انجمن محیط زیستی «اقلیم پاک» بوشهر به دانش‎آموزان عزیز دبستان شهید رحمانی روستای کره‎بند تقدیم شده است. در پایان باید تشکر و قدردانی کنم از همه دوستانم در انجمن اقلیم پاک که اگر همراهی آنها نبود طرح ما به سرانجام نمی‎رسید. 

یادآوری می‎شود، به‎تازگی تفاهمنامه‎ای میان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و اداره‏کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر منعقد شده است که بر اساس این تفاهمنامه مقرر شده است که اعضای مراکز فرهنگی-هنری کانون پرورش فکری حفاظت از محیط زیست را بیاموزند. این برنامه می‎تواند در قالب برگزاری کارگاه‏های آموزشی با تدریس مربیان مجرب، تولید آثار هنری و... با موضوع محیط زیست پیش برود اما با توجه به این‎که کتاب «تالابی برای زندگی» نوشته ستاره تناور در خصوص یکی از تالاب‎های زیبای کشورمان است که در استان ما قرار گرفته است، استفاده از آن در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان می‎تواند در فرهنگ‎سازی در زمینه حفاظت از محیط زیست به‎ویژه تالاب حله موثر واقع شود. تولید کتاب و آثاری این‎چنینی بدون‎شک می‎تواند در جذب کودکان و نوجوانان که سرمایه‏های آینده‎ساز جامعه به‎شمار می‎روند، نقش مهمی را ایفا کند. با توجه به این‎که استان ما از طبیعت و جاذبه‌‏های طبیعی و گردشگری بی‎نظیری برخوردار است که شوربختانه امروزه حیات آنها به‎دلیل بی‎آبی، خشکسالی، رشد فزاینده صنایع، اقدامات آسیب‎زای انسانی و... به‎شدت تهدید می‎شود، نگاشتن کتاب‎هایی با موضوعات این‎چنینی می‎تواند در آگاهی‎بخشی و فرهنگ‎سازی میان شهروندان به‎خصوص کودکان و نوجوانان نقش‎آفرین و تاثیرگذار ظاهر شود.