موسیقی بوشهر با زندگی مردمانش آمیخته است

بامدادجنوب- الهام بهروزی:

موسیقی بدون‌کلام سنتی که در خود نواهای اصیل ایرانی را نهفته دارد، امروزه در سایه سبک‌‏هایی از موسیقی چون پاپ، رپ و... قرار گرفته و شوربختانه آن‎گونه که باید برای معرفی این نوع موسیقی فرهنگ‎سازی نشده است، این در حالی است که این گونه موسیقایی شامل همنوازی چندین ساز اصیل ایرانی است که از دیرباز در سرزمین کهن ایران در دربارها، بارگاه‏‌ها، محافل شادی و عروسی و... از ارج و قرب فراوانی برخوردار بوده‎اند... . اینک چند صباحی است که موسیقی بدون‎کلام و سنتی به همت هنرمندان مطرح و صاحب‎سبکی چون کیوان کلهر، حسین علیزاده و تنی چند از نوازندگان جوان و باآتیه نظیر علی قمصری دارد راه خود را در کهکشان موسیقی کشور می‎یابد و خوشبختانه برخلاف تصور برخی، با استقبال چشمگیر جوانان و خانواده‎ها نیز روبه‎رو شده است.

پنجشنبه‌شب (9 شهریورماه) گروه «همنوازان حصار» به سرپرستی علی قمصری، نوازنده (تار) و آهنگساز صحب‎نام جوان کشورمان در سالن شهید آوینی بوشهر به اجرای کنسرت بدون‎کلام پرداخت؛ کنسرتی که از فحوای موسیقایی عمیقی برخوردار بود. زخمه‏های قمصری بر تن نحیف تار، شور برون را با سوز درون در می‎آمیخت؛ گویا سفیری بود که آمده بود دل وحشی و غم‎زده را با نوای اعجازانگیز سازش رام سازد. دلی که گاهی با اوج نوایش خود را به قفسه سینه می‏کوبید تا بلکه خود را از تنگنای این کالبد خاکی برای همیشه برهاند و پر بگشاید به ملکوت و گاه با نوای آرام و حزینش جان را به عالم حضیض گره می‏زد و پای را از رفتن باز می‏داشت. باور این همه اعجاز آن هم از سازهایی چون تار و عود و تنبک، چندان دشوار نبود، فقط لازم بود با دلت کمی راه بروی تا تک‏تک داستان‏هایی را که این سازها حکایت می‏کردند تا آخر بخوانی. 

پیش از این کنسرت‏های زیادی رفته بودم اما اصلا در پی این نبودم که برای یک‌بار هم که شده خودم را میهمان یک کنسرت موسیقی بدون‌کلام کنم؛ کنسرتی که تا پیش از شنیدنش احساس می‎کردم خارج از حوصله است اما شگفتا که جانم را، دردم را و اندوهم را با هر قطعه‎اش به انحنای زمان سپردم و آنچه که بر وجودم آرام‎آرام می‏نشست، آرامشی بود که مدت‏ها از خویشتن خویش دریغش کرده بودم. اینجا بود که به معجزه موسیقی معترف شدم، هنری که هیچ‎گاه روی مهربانی به خود ندیده است و در همه دوره‏ها تلاش شده تا راهش را ناهموار کنند اما همین ناهمواری‏ها به غنا و محبوبیتش می‎افزاید. 

علی قمصری که در کارنامه هنری خود آهنگسازی فیلم‏هایی چون فیلم «دو» به کارگردانی سهیلا گلستانی با بازی و تهیه کنندگی پرویز پرستویی و نوازندگی تار در سریال‌های «دندون طلا» داود میر باقری و «شهرزاد» حسن فتحی و... و همچنین تالیف کتاب «هارمونی موسیقی ایرانی» را دارد، سه یا چهار سالی است که با اجرای کنسرت موسیقی بدون‌کلام در گوشه و کنار ایران در تلاش است تا موسیقی سنتی را از انزوا و بلاتکلیفی که دچار شده است، برهاند. شوربختانه به‎دلیل اجرای کنسرت‏‌های بی‎شمار پاپ در سراسر کشور نوعی بدسلیقگی در میان مخاطبان موسیقی اشاعه یافته که اگر در این زمینه آسیب‎شناسی نشود، چه بسا با وضعیت ناخوشایندی در حوزه موسیقی روبه‎رو خواهیم شد. 

پنجشنبه‎شب فرصتی دست‏ داد که به همراه یک دوست به شنیدن کنسرت جذاب علی قمصری و گروه جوانش گوش جان بسپاریم، وی در میانه این برنامه که با استقبال چشمگیر اهالی بوشهر روبه‌‏رو شد، در خصوص این شهر گفت: من بوشهر را از خیلی از جنبه‎ها قلب ایران می‏دانم؛ از نظر سیاسی، اجتماعی، نظامی، اقتصادی، فرهنگی و ... . برای من بسیار خوشایند است که می‎‌بینم در ایران به موسیقی بدون‎کلام دارد توجه می‎شود و بدون این‎که در این زمینه تبلیغ خاصی صورت بگیرد یا کمپینی به‏نام «حمایت کنیم از موسیقی بدون کلام» به‎وجود بیاید، این حمایت به‎صورت خودجوش آغاز شده است؛ حمایتی که موجب قوام و دوام موسیقی بی‎کلام و اصیل ایرانی می‎شود، چیزی که جایش به‎‌شدت در موسیقی کشور خالی بود، البته این مهم در سایه تلاش‎های هنرمندانی چون کیوان کلهر محقق شده که جا دارد از زحمات بی‌دریغ وی تشکر و قدردانی کنیم. 

این نوازنده و آهنگساز جوان کشور با اشاره به این‏که من از همان سال‎های جوانی افتخار همکاری با خوانندگان نام‏آشنای ایران که از محبوبیت خاصی نزد موسیقی‌دوستان برخوردارند، داشته‎ام و البته این همکاری ادامه خواهد داشت، افزود: چراکه راه ما از یکدیگر جدا نیست و هر دو طیف (خواننده و نوازنده) به موازی هم در راستای غنای موسیقی سنتی گام برمی‎داریم، همکاری با عزیزانی چون سهراب‎ پورناظری، همایون شجریان، علیرضا قربانی، محمد معتمدی و... موجب شد که من با اعتماد به نفس و انگیزه بیشتری به کارم ادامه بدهم و به آن جدی‎تر بنگرم.

وی در ادامه در خصوص حضور شورآفرین مردم بوشهر در این کنسرت تاکید کرد: حضور پرشور و انبوه شما، نشان از آن دارد که موسیقی سنتی و فاخر بی‎کلام ایرانی در میان شما از محبوبیت خاصی برخوردار است، هرچند به‌دلایلی کنسرت‌های موسیقی پاپ کل کشور را در برگرفته است و البته گله‏ای هم نیست اما اگر صدا و سیمای تلاش بیشتری برای حمایت از موسیقی بدون کلام می‎کرد -که جای خالی‎اش در میان کنسرت‎های گوناگون موسیقی به‌شدت احساس می‎شود- و روند و برنامه‎های بهتری در پیش می‎گرفت، شاهد این اتفاقات در عرصه موسیقی نبودیم، چراکه باید در حوزه موسیقی فرهنگ‌سازی می‎شد که متاسفانه در این زمینه شاهد اقدام موثری نبودیم ولی این ماها هستیم که با برگزاری این‎گونه کنسرت‎ها، موسیقی بدون کلام را به جریان می‏اندازیم و جریان‌سازی می‏کنیم، البته در کنار ما، دوستانی هستند که در شهرستان‎ها بستر مناسب را برای اجرای موسیقی بدون کلام فراهم می‏کنند تا ما در میان شما هنردوستان عزیز به هنرنمایی و اشاعه موسیقی بدون کلام که از لطف خاصی برخوردار است، بپردازیم. از دوستان عزیزم که در این کنسرت مرا همراهی کردند، امیرفرهنگ اسکندری (نوازنده عود) و رشید کاکاوند (تنبک) متشکرم.

قمصری پس از ارائه این توضیحات به اجرای قطعه آخر به نام «بیقرار» با شعری از ابتهاج پرداخت که با تشویق طولانی‎مدت حاضران روبه‎رو شد. وی البته در این کنسرت به‎خاطر این‎که موسیقی‌دوستی خود را بیش از پیش به اهالی جنوب نشان دهد، در دو قطعه با حسن سنگسر و اسماعیلی بختیاری‎آزاد، دو نوازنده مطرح بوشهری همراه شدند تا غنای موسیقی سنتی و نواحی ایران را بیشتر به رخ بکشند، وی پس از پایان قطعه اول لحظاتی دست از نوازندگی کشید و گفت: یکی از آرزوهای موسیقایی من امشب برآورده شد و آن هم، این بود که مدت‎های زیادی بود که شیفته موسیقی غنی بوشهر بودم، چراکه موسیقی این شهر آمیخته و همسو با زندگی مردم اینجاست و این در ایران اتفاق جالبی است؛ در کشوری که بارها مورد حمله واقع شد اما آیین‎ها و سنت‎های آن در قالب هنر به‎خصوص موسیقی خود را حفظ کرد و به نسل‎های بعدی منتقل شد. در این کنسرت ما این افتخار را داشتیم که با حسین سنگسر و اسماعیل بختیاری‎آزاد دو نوازنده مطرح بوشهری در دو قطعه‎ همراه شویم و امید که از این اجرا لذت ببرید و اگر نمی‎توانیم حالاتی از موسیقی اصیل بوشهر را به‎شکل صحیح بنوازیم، ببخشید ولی بدانید تمام تلاشمان را خواهیم کرد.

سپس قطعه دوم و پایانی کنسرت در نهایت هماهنگی و تبحر اجرا شد و در پایان این مردم بوشهر بودند که با تشویق چند دقیقه‎ای خود هنر علی قمصری و سایر هنرمندان این کنسرت را تحسین کردند. قمصری به همراه گروهش شبی به‎یادماندنی در اذهان بوشهری‏ها به جای گذاشت. امید که از این پس، بیشتر از قبل شاهد اجرای موسیقی‎های دستگاهی که در بطن خود فرهنگ غنی ایران را حمل می‏کند، باشیم. این موسیقی آنقدر غنی است که هیچ‎گاه نمی‎توان تصور کرد که رنگ کهنگی بر آن بنشیند. 

تهیه‎کنندگی این برنامه برعهده موسسه فرهنگی-هنری دی‌بآذر بود. برادران خوبانی که این موسسه را مدیریت می‏کنند، در حوزه موسیقی بسیار هدفمند و بابرنامه پیش می‎روند. آنها در تلاشند تا کنسرت‎هایی را به استان بیاورند که ذائقه مردم را در حوزه موسیقی به انحطاط نکشاند. در این رابطه، در حاشیه این کنسرت به سراغ مرتضی خوبانی، مدیرعامل موسسه فرهنگی-هنری دی‌بآذر رفتیم و یکی دو سوال از وی پرسیدم. وی در پاسخ به این پرسش که هدفتان از برگزاری کنسرت بدون‎کلام گروه «همنوازان حصار» در بوشهر چیست، به بامداد جنوب گفت: در حقیقت اساس و اصل موسیقی ایرانی همین موسیقی دستگاهی است. بنابراین اگر قرار است که موسیقی ما پیشرفت کند، باید به موسیقی دستگاهی توجه ویژه داشته باشیم، زیرا اگر در درون کشور به این نوع موسیقی توجه نشود، ما دیگر چیزی نداریم که به‏عنوان موسیقی ایرانی در سطح جهان معرفی کنیم. بنابراین ما به‎عنوان بخش خصوصی با در نظر گرفتن بعد اقتصادی و تجاری کارمان، به بعد معنوی موسیقی هم توجه خاصی داریم و معتقد هستیم هنرمندان عزیزی که بر گردن موسیقی اصیل ایرانی حق زیادی دارند و تلاش زیادی هم کردند که این نوع موسیقی حفظ شود، نباید فراموش نکنیم، پس همان‏گونه که به وجود و هنر آنها با غرور یاد می‎کنیم، باید برای آنها ارزش قائل شویم و زمینه را برای اجرای آنها در بوشهر فراهم کنیم که گاه ممکن است این کار به سودآوری اقتصادی برسد و گاه ممکن است که تنها هزینه‏های خود برنامه تامین شود یا حتی گاه می‎شود از نظر اقتصادی دو دو تا چهارتا کنیم، با ضرر همراه باشد که البته ما در زمینه موسیقی سنتی سود کار را در فروش نمی‏بینیم، بلکه سود حاصل کار را در اجرای برنامه می‏بینیم، چه از نظر کیفیت اجرا و چه از نظر شکل آن. به‏هر حال این اجراهای فاخر برگ زرینی می‏شود در روزمه موسسه ما که افتخار برگزاری آن را در بوشهر داشتیم. 

خوبانی در ادامه با بیان این‏که از سوی دیگر با دعوت اساتید موسیقی سنتی به بوشهر موجب آشنایی بیشتر مردم با این هنرمندان مطرح می‎شویم، افزود: همچنین اهالی موسیقی بوشهر که خود موسیقدان خوبی هستند با حضور در این کنسرت‏ها هم آموزش‎های جدید می‎بینند و هم از تکنیک‏های جدیدی که می‎شنوند، لذت می‎برند.

مدیرعامل موسسه دی بآذر در پایان در خصوص این‎که آیا ارگان‏های دولتی استان از اجرای کنسرت‏ها حمایت می‏کنند و آیا شده که بخشی از بلیت کنسرت را برای کارمندان خود خریداری کنند تا بدین شکل شور و نشاط را میان مجموعه خود بسط و گسترش بدهند، توضیح داد: در ادارات قسمتی به‎نام امور رفاهی وجود دارد که برای رفاه پرسنل خود برنامه‏هایی را پیش‌بینی می‎کنند که از جمله آن خریداری بلیت کنسرت است اما در جریان این همکاری گاه شرایطی پیش می‎آید که فکر می‎کنم پذیرش آن از سوی ما، موجب اجحاف در حق مخاطب آزاد می‎شود. ما برای همکاری با ادارات گاه تخفیف‎هایی را در نظر می‏گیریم تا زمینه را برای استفاده قشر کارمندی از کنسرت‏ها تسهیل کنیم اما همیشه این تخفیف‎ها در اندازه‏ای بوده که به مخاطب عموم اجحاف نشود.

در پایان یادآوری می‏شود که موسیقی روح و نبض جامعه را در اختیار دارد، به‎طوری که نشاط جامعه بیش از هر هنری از موسیقی نشأت می‏گیرد ولی به‏دلیل سردرگمی که در این حوزه وجود دارد، شوربختانه با ظهور گونه‎های مختلف موسیقی روبه‎رو هستیم که نه از فحوا و نه از شکل اجرائی خوشایندی برخوردارند و همین سبک‏ها که نمی‏توان پشتوانه غنی و تاریخی برای آنها یافت، ذائقه مخاطب را بیمار کرده است. لازم است که برای رهایی از این بی‎هویتی که در همه حوزه‎ها به‎وفور دیده می‎شود، به اصل و نیستان خود بازگردیم، اصلی که لبریز از ارزش‎ها و اخلاقیات است. پس همه بکوشیم تا راه برای دوام و قوام موسیقی بدون کلام و سنتی در کنار سایر گونه‏های موسیقی هموار شود... .