هنر امروز، نیازمند جذابیت بصریِ بدیعی است

بامدادجنوب- الهام بهروزی:

عکاسی صنعت-هنری است که به‌واسطه آن می‎توان بسیاری از رویدادها و لحظات غیرقابل تکرار را ثبت و ضبط کرد. این صنعت امروزه چه در سیاست، چه در هنر، چه در اجتماع، چه در طبیعت و... حضور پررنگی دارد و به‎عبارتی همه حوزه‎ها تقریبا هویت و تاریخ خویش را مدیون این رسانه تصویری هستند، رسانه‎ای که از دیرباز به‌صورت سیاه و سفید و بعد رنگی احیاگر بسیاری از اطلاعات و خاطرات زیرخاکی و مهم یا شگفت‎انگیز بوده است. 

عکاسی کم‎کم در ادامه راهش با هنر همسو شد، به‎طوری که امروز بین «صنعت» یا «هنر» بودن آن بحث‎هایی وجود دارد و صحیح این است که بگوییم عکاسی صنعتی است که رویدادها و لحظات را در نهایت زیبایی و دقت ثبت می‏کند، همین بعد زیباشناختی آن موجب می‎شود که هنر تلقی شود. در گوشه و کنار استان بوشهر شاهد فعالیت هنرمندان مطرحی در حوزه عکاسی هستیم که همپای عکاسان بنام کشوری و جهانی با دوربین خود تصاویر منحصربه‎فرد و چشم‎نوازی را خلق کرده‎اند و خوشبختانه امروز موفقیت‎های این عکاسان مرزهای استان و کشور را درنوردیده و به خارج از کشور رسیده است. یکی از این عکاسان سیدمحمد فاطمی، مدرس و عکاس هنرمند بوشهری است که از همان جوانی به‎صورت حرفه‎ای فعالیت عکاسی خود را آغاز کرده است.

 وی در حوزه‎های عکاسی اجتماعی، حیات وحش، خبری و... سال‌هاست که آثار ماندگاری از خویش به‌جای گذاشته است. فاطمی از جمله هنرمندانی است که حضور در جشنواره‎های متعدد ملی و بین‎المللی را تاکنون تجربه کرده است که به آخرین حضور وی می‌توان به جشنواره بین‎المللی ویکتورپولینسکی قرقیزستان که زیرنظر فدراسیون بین‌المللی هنر عکاسی‌ فیپا و اتحادیه بین‌المللی عکاسان هنری برگزار می‌‌شود، اشاره کرد که 12 اثر وی در شش بخش (آزاد تک‌رنگ، آزاد رنگی، پرتره، چشم‌انداز، خلاقه و مستند اجتماعی-فوتوژورنالیسم) این رویداد هنری پذیرفته شد و فاطمی توانست روبان افتخار این جشنواره معتبر را از آن خود کند. همچنین همزمان با این جشنواره 11 اثر او به جشنواره نوروز آذربایجان هم راه یافت. سیدمحمد فاطمی افزون بر عکاسی فعالیت مطبوعاتی هم دارد، وی اکنون در خبرگزاری فارس (عکاس خبری) و سایت خبری-تحلیلی یارانیوز (مدیرمسوول) مشغول است. او همچنین در جشنواره‏های مختلف داخلی هم حضور موفقی داشته و توانسته در این رویدادها عناوینی نظیر دریافت دیپلم افتخار و کسب مقام اول در جشنواره های استانی جوان و نماز (86 و 87)، دریافت تندیس و کسب مقام اول در جشنواره استانی عکس حوادث ترافیکی (87)، دریافت تندیس و کسب مقام اول در بخش عکس جشنواره استانی مطبوعات استان بوشهر در سال(87)، تقدیر در جشنواره سراسری عکس ماه ریز تهران (87) و... از آن خود کند. این هنرمند شرکت در هفت نمایشگاه را کارنامه هنری خود دارد. گفت‎وگویی را با سیدمحمد فاطمی صورت دادیم که در ادامه می‎آید.

اگر درست خاطرم مانده باشد کلاس اول یا دوم دبستان بود که پدرم که جانباز است، یک دوربین 110 میلی‌متری قدیمی و باریکی را در مراسمی جایزه گرفت. بعدها، من با آن دوربین همیشه کار می‌کردم اما اتفاق اصلی که موجب شد به عکاسی جذب شوم، مربوط می‌شود به خرید یک مجله. سرکوچه ما یک دکه روزنامه‌فروشی بود. هر وقت از مدرسه برمی‎گشتیم، دوستم همیشه از این دکه روزنامه می‌خرید و باعث شد که من هم عادت کنم به روزنامه خواندن. یک روز روی باجه دکه، عکس صدام را روی جلد یک مجله قطور دیدم که نامش «تصویر سال» بود.

 قیمت این مجله حدود 2500 (سال 81) بود که با توجه به آن سال‌ها قیمتش گران بود. من به‌خاطر علاقه به عکس و فیلم و تصویر بسیار جذب این مجله شدم و تا مدتی آن را دنبال کردم. حتی آرشیو این مجله را از دفتر اصلی آن تهیه کردم. بعدها به فکر افتادم که کلاس عکاسی هم بروم. آن زمان باشگاه رادیو-تلویزیونی جوان که الان باشگاه خبرنگاران جوان است کلاس عکاسی برگزار می‎کرد. من هم در آن کلاس‌ها شرکت کردم، چون تعداد متقاضیان زیاد بود باید مصاحبه برای ورودی می‌دادیم. عبدالرسول آذرشب از من مصاحبه گرفت و من در آن دوره قبول شدم و وی نخستین استاد من در عکاسی شد. یادم می‌آید در این مصاحبه به جای این‎که آقای آذرشب از من سوال کنند، بیشتر من سوال پرسیده بودم. خلاصه داستان عکاسی من از اینجا آغاز شد و بعدها هم وارد انجمن سینمای جوان شدم و در کنار آقای آذرشب کار فیلمسازی و دستیاری را ادامه دادم. سپس وارد صدا و سیما شدم و به همین شکل فعالیت عکاسی من تا به امروز تداوم یافته است.

به‌نظرم درکل جشنواره‌ها، سوای جشنواره‌های بی‌هدف و فصلی که آسیب‌رسان است، آنها که هدفدار و متوالی و معتبرند، قابلیت سازندگی دارند؛ چه داخلی و چه خارجی، زیرا حضور در جشنواره‌ها باعث آشنایی با نگاه و تجربه‏های عکاسان دیگر می‌شود، با داورها فرصت نشست پیش می‌آید و...

 که همه این موقعیت‌ها، خودش یک کلاس درس است. یک فضای آموزشی عالی که شاید هنرمندان کمتری آن را تاکنون تجربه کرده‎اند. تفاوت تجربه‎ها و دیدگاه‌ها به‌طور قطع سطح کیفی عکاس را ارتقا می‌دهد. من به‌شخصه از این فضاها سود برده‌ام و دوستان درجه یکی را به‌خصوص در ایران پیدا کرده‎ام. حدودا از سال 87 که در جشنواره‌ها حضور یافتم، در زمینه عکاسی تجربیات خوبی را به دست آورده‎ام. در جشنواره‌های خارجی هم با آثار متفاوت و تکنیک‎های مختلفی آشنا می‌شوید و از زیسته‌های دیگران می‌توانید تجربه کسب کنید. جشنواره‌های قرقیزستان و آذربایجان کتاب هم دارند که برای شرکت‌کنندگان ارسال می‌کنند. این کتاب می‌شود یک مجموعه اثر عالی که از می‎توان خیلی چیزها را آموخت. حضور من در این جشنواره‎های اخیر تجربیات گرانبهایی برایم به همراه داشت. جدای از بعد تئوری، دیدن عکس هم بسیار مهم است و ما را با جهان جدیدی از زوایا و تکنیک‌های بدیع آشنا می‎کند. 

عکاسی مستند اجتماعی با نگاه هنری را بسیار دوست دارم و با علاقه آن را دنبال می‌کنم اما به‌صورت تخصصی، عکاسی خبری را چندین سال است که دنبال می‌کنم به‎خصوص با خبرگزاری فارس. عکاسی طبیعت و حیات‌وحش را هم انجام داده‌ام. امید که هیچ جا جنگی نباشد اما دوست دارم عکاسی جنگ را هم تجربه کنم.

عکاسی یک تعریف کلی دارد. عکاسی به شکل یک علم، متولد شد و صنعت عکاسی به‌عنوان یک صنعت قدرتمند وسعت گرفت و هنرمندان هم از این صنعت، برداشت خودشان را داشته‌اند. می‌توان به یک نگاه گفت که عکاسی «هنر» هم است؛ تلفیق ذوق و صنعت و علم می‌تواند آن را به‌مثابه یک هنر در رسته هنرهای تجسمی شکل بدهد. درکل، عکاسی شاید در اصل هنر نباشد اما هنرمندان عکاس می‌توانند از این دانش و صنعت، پیام و اثر هنری خودشان را خلق کنند.

اساسا مقوله هنر چالش‌های خاص خودش را دارد. در عکاسی، تداوم یکی از چالش‌های اساسی است. در عصر حاضر، دیجیتال شدن عکاسی هم به یک چالش تبدیل شده است. عکاسی از دنیای میکانیکی و شیمیایی به یک دنیای وابسته به دیجیتال و سیستم منتقل شد و پس از آن بسیار در دسترس قرار گرفت. خب، این برای عکاسی حرفه‌ای یک معضل شده اما عکس‌های خوب، از خیل میلیاردها عکس، به‌صورت حرفه‌ای‌تری دیده می‌شوند. این به رعایت اصول و همت عکاس بستگی دارد. چالش دیگر نیاز هنر عکاسی به ایده‌های جدیدتر و قوی‌تر است؛ چون سطح معلومات و فرهنگ جامعه بالاتر رفته، پس هنرمند چالش پدید آوردن یک ایده جدیدتر و جذاب‌تری را با خود همواره خواهد داشت. این مهم هم جز با تحقیق، تدقیق و پشتکار میسر نمی‌شود. فراموش نکنیم که عکاسی یک‌شبه هنر نیست، بلکه در عکاسی، زمان باید از شما عبور کند تا پخته بشوید. 

همان‌طور که در پاسخ قبلی هم گفتم، سطح آگاهی و توقع جامعه بالاتر رفته، پس باید دنبال یک نکته جدید در آثارمان باشیم. راه تحققش هم جز با تشخص ایده و فکر میسر نمی‌شود. برای همین است که مخاطب امروزی اقبال نشان می‌دهد. هنر امروز، نیازمند عمق معنایی و جذابیت بصریِ بدیعی است و بانی آن، یک هنرمند آگاه و به‌روز است. دانش، تجربه، تداوم و پیگیری کار عکاسی مهم است. بازتاب و بازنشر اثر را در مخاطب ببینیم و مورد بررسی قرار دهیم. با عکاسان با‌تجربه‌تر نشست و برخاست کنیم. در زمینه‌های مختلف، از ایده‌های صاحب‌نظران بهره بگیریم. من به‌شخصه عکس‌هایم را به مخاطبان عامی هم نشان می‌دهم و حتی از آنها نکته‌های خوبی در جهت رفع این چالش‌ها آموخته‌ام. 

عکاسی موفق است که تلاش می‌کند ایده و مفهوم را به مخاطب ارائه بدهد و این تلاش را مدام پی بگیرد. عکاسانی که جست‌وجوگر و یک مجری و ارائه‌دهنده خوب هستند. الزاما شاید در جشنواره هم شرکت نکند اما به‌دنبال تاثیرگذاری در جامعه هستند.

عکاسی در همه جا تغییر کرده، خب به‎طور مسلم عکاسی در بوشهر با تغییرات بسیار بزرگی در درون روبه‎رو شده است. در گذشته، عکاس‌ها مشکل مجوز و اقبال عمومی را داشتند اما حضور زیاد عکاس‌ها باعث شد تا مردم با عکاسی آشتی بکنند و آثار خوبی تولید بشود. عکاسی باعث شد تا فرهنگ و جاذبه‌های بوشهر ثبت و ماندگار بشود. جایگاه عکاسی در بوشهر بد نیست اما می‌توانست بهتر و پربارتر هم باشد. زمانی بوشهر یکی از قطب‌های عکاسی ایران بود اما این‌روزها کمرنگ شده. ای‌کاش بچه‌های عکاس با همدلی و همراهی بیشتری قدم بردارند تا خروجی مناسب‌تری داشته باشند. مثلا بچه‌های مشهد، تبریز و اصفهان خوب پیش می‌روند. امید که اتفاقات خوب، زودتر در عکاسی بوشهر بیفتد.

ما انسان‌ها مقداری راحت‌طلب شده‌ایم. سطحی‌نگری این روزها باب شده است، این فقط مختص بوشهر نیست، فرهنگ عمومی کل کشور به این‌سو رفته است. فراگیری هنرهای دیجیتالی، دسترسی راحت به آثار هنری و بصری، اینترنت و... همه موثر هستند. ما باید بابت استفاده از هر هنری، پول و بها بپردازیم، هرچند اندک. کسی عکاسی را حداقل این‌طور حساب نمی‌کند. حتما باید به مخاطب التماس کرد تا اثرت را ببینند، به‎طوری که نباید این‌طور باشد. ما عکاس‌ها هم باید این مسائل را رعایت کنیم. امیدوارم روزی برسد که گالری‌های خوبی در بوشهر داشته باشیم و امکان بهتری برای ارائه آثار عکاسی به‌وجود بیاید.

واقعا نبودش آزاردهنده و مایوس‌کننده است، زمانی که منِ عکاس طالبم در یک نمایشگاه، آثارم را ارائه دهم اما جای مناسبی از نظرت کمیت و کیفیت وجود ندارد تا مخاطبان برای دیدن به آنجا بیایند. ما نیاز داریم به فضایی که آثارمان را به نمایش قابل قبول بگذاریم، حتی برای عوام. عکاس، نقاش و... همگی این مشکل را در بوشهر دارند. چندین سال است که بچه‌ها به‌دنبال تاسیس یک نگارخانه هستند اما متاسفانه تا حالا محقق نشده است. حامی و دلسوز برای کارهای این‌چنیمی در سطح استان نداریم و اگر باشد هم بسیار کم‌توان و محدود است. 

هنرمندان، احترام و اخلاق را مد نظر داشته باشند، به‌خصوص احترام به پیشکسوت‌ها و اساتید. ناامید و خسته نشویم. به امید روزی که به درد همدیگر بخوریم و مفید باشیم و همچنین با آرزوی موفقیت و سلامتی برای شما اصحاب رسانه.

در پایان یادآوری می‎شود، مجموعه‌ عکس «در گستره یک رویا» به همت سیدمحمد فاطمی گردآوری و منتشر شده است.