بامدادجنوب- الهام بهروزی:«موسیو ابراهیم» اثری است که علیرضا کوشک‌جلالی، کارگردان خلاق و نام‌آشنای ایرانی آن را بر اساس داستان «موسیو ابراهیم و گل‌های قرآن» اریک امانوئل اشمیت نوشته، طراحی و کارگردانی کرده است. نویسنده متن اصلی این نمایشنامه (امانوئل اشمیت) با نگاهی فلسفی و هوشمندانه دوستی میان پسربچه‌ای یهودی به نام «مومو» و پیرمردی خردمند و عارف (موسیو ابراهیم) را به تصویر کشیده است که کوشک‌جلالی با رعایت امانت و اندکی تغییر آن را بازنویسی کرده است.
این کارگردان ایرانی که اینک ساکن آلمان است و در واقع پل ارتباطی میان تئاتر ایران و آلمان به‌شمار می‌رود، در سال 2016 جایزه ۲۶۰۰ یورویی بیست و هفتمین فستیوال تئاتر کلن را به پاس فعالیت‌های تئاتری و ماندگارش در زمینه تبادل فرهنگی و هنری کسب کرده است. او در سال جاری 12 اثر را در ایران و آلمان به روی صحنه برده است و به‌تازگی هم در جشنواره بین‌المللی تئاتر کاسپین (قزاقستان) با کارگردانی نمایش «روبینسون و کروزو» با بازی گروه نمایشی «آینا»ی تبریز موفق شد عنوان «مروارید خزر» را از آن خود کند. کوشک‌جلالی بدون‌شک یکی از توانمندترین و پرافتخارترین کارگردانان ایرانی-آلمانی است. او در بیشتر آثارش با طنزی گزنده سیاهی و تباهی‌های حاصل از جنگ، خشم و کینه را به تصویر کشیده است و تاکیدش بر دیالوگ بیش از مونولوگ است و اگر قرار است او را در یک جمله توصیف کنیم، مناسب‌ترین جمله‌ای که به ذهن خطور می‌کند، این است که «علیرضا کوشک‌جلالی سفیر صلح در جهان نمایش است».
او تاکنون بیش از 45 نمایش را در آلمان به روی صحنه برده است و در این سال‌ها در این کشور توانسته چهره ممتازی از خود به نمایش بگذارد؛ چهره‌ای که از جنگ و تنفر بیزار است و منادی صلح است. کوشک‌جلالی سال پیش با کارگردانی اثری به‌نام «من نفرت نمی‌ورزم» نوشته عزالدین ابوالعیش نامزد بهترین نمایش سیاسی تئاتر کلن شد و اجرای این اثر در آلمان بازخورد بسیار خوبی داشت، به‌گونه‌ای که روزنامه «گنرال آنسایگه» در این‌باره نوشت: «نمایشی بسیار تاثیرگذار که تماشاچیان را بر صندلی میخکوب می‌کند. علیرضا کوشک‌جلالی با بازیگری توانا و خارق‌العاده در صحنه‌ای تقریبا خالی و تنها با چندین وسیله ساده، زندگی مردی را به تصویر می‌کشد که با وجود تمام فجایع (کشته شده فرزندان و همسرش در اثر حمله اسرائیل) با تنفر بیگانه است...».
کوشک‌جلالی سال گذشته به استان بوشهر سفر کرد تا دو اثر (صحنه‌ای و کارگاهی) با هنرمندان دیّری تولید کند که در حال حاضر کار کارگاهی این کارگردان شهیر به‌نام «موسیو ابراهیم» (که وی این نمایش را در آلمان از سال 2003 تا 2016 در آلمان اجرا کرده و نامزد بهترین اجرا در ایالت غرب آلمان شده است و در تهران نیز با بازی اشکان خطیبی و رضا مولایی به روی صحنه رفت، همچنین این اثر امسال در آلمان هم بار دیگر با بازی این دو بازیگر اجرا شد) با بازی فضل‌الله عمرانی و پژمان برزگر در چند شهر استان بوشهر و یکی از شهرهای خوزستان در قالب تور به این ترتیب در حال اجراست: خورموج (26 مهرماه)، اهرم (27 مهرماه)، گناوه (28 مهرماه)، دیلم (29 مهرماه)، بهبهان (استان خوزستان، 30 مهرماه)، دیّر (4 و 5 آبان‌ماه) و بوشهر (6 و 7 آبان‌ماه). در این زمینه با علیرضا کوشک‌جلالی، جهانشیر یاراحمدی (رئیس انجمن هنرهای نمایشی استان) و فضل‌الله عمرانی (بازیگر نقش موسیو) گفت‌و‌گویی صورت دادیم که در ادامه می‌آید:
کارگردان «موسیو ابراهیم» در پاسخ این سوال که چطور شد نمایشنامه «موسیو ابراهیم و گل‌های قرآنی» نوشته امانوئل اشمیت را طراحی و کارگردانی و این کار را برای تئاتر کارگاهی در دیّر انتخاب کردید، به بامداد جنوب گفت: یکی از بزرگ‌ترین مشغله‌های ذهنی من در طول زندگی تئاتری‌ام، جا انداختن مقوله دیالوگ برای حل مشکلات میان انسان‌ها بوده است. پدیده‌ای که جای خالی‌اش در بسیاری از کشورها، به‌خصوص ایران، باعث بروز مشکلات بی‌شماری شده است. اگر دیالوگ (به‌جای مونولوگ) میان خانواده‌ها، حکومت و مردم جا بیفتد، بسیاری از مشکلات راحت‌تر حل می‌شوند. انتخاب این متن، تلنگر به کسانی است که فکر می‌کنند فقط کار خودشان درست است و به حرف دیگران توجه نمی‌کنند.
از این‌رو، این نمایش به‌گونه‌ای سعی می‌کند دیالوگ را میان شخصیت‌ها جا بیندازد و در واقع محوری‌ترین بخش نمایش را تشکیل می‌دهد. دیالوگ کمک می‌کند که جبهه‌های مختلف جنگ در نقاط مختلف جهان، مثل یهودیان و مسلمانان، به صدای انسانی درونشان گوش دهند و ورای اختلافات مذهبی و جنگی که میان‌شان وجود دارد، راه صلح را در پیش گیرند و نقاط مثبت همدیگر را ببینند. انتخاب این اثر برای یک کار کارگاهی از نظر درک تئاتر (دیالوگ) موضوع خوبی است، زیرا از طریق برخی از مفاهیم موجود در آن، ما توانستیم به خیلی از عنصرهای سازنده تئاتر نزدیک‌تر شویم و در جریان کار با استفاده از تحلیل نقش، صحنه و موسیقی توانستیم به این مهم دست یابیم، تا آنجا که ممکن بود، کوشیدیم تئاتر را از حشو و زواید خالی کرده و تخیل تماشاگر را به پرواز در بیاوریم تا آنها در یک پرواز خیالی به دنیاهای مختلفی سفر کنند. بدون‌شک این سفر لذت فراوانی برای تماشاچیان دارد. ما در این کار با فضا و صحنه خالی، لوکیشن‌های خیالی فراوانی نظیر خانه پدر، مغازه موسیو ابراهیم، خیابان، یونان، سوئیس، ماشین‌فروشی و... را در ذهن مخاطب می‌آفرینیم.
علیرضا کوشک‌جلالی در ادامه همچنین در پاسخ به این پرسش که آیا بازیگران این اثر (هنرمندان دیّر) توانسته‌اند از عهده ایفای نقش در این نمایش پرمحتوا بر بیایند، توضیح داد: هر دو بازیگر با توجه به امکانات هنری که داشتند و با توجه به تمام محدودیت‌هایی که در دیّر از نظر تکنیکی، صحنه‌ای، نوری و... وجود داشت، به نقش‌شان نزدیک شدند. من ایده‌الیست نیستم، از همین رو، با توجه به امکانات موجود از نتیجه کار و از بازی هر دو آنها راضی هستم. اگر یادتان باشد من زمانی آنجا حضور داشتم که سیل آمد، مار از کوه به شهر سرازیر شد، برف آمد (اتفاقی که در آنجا سابقه نداشته)، یادم می‌آید که پژمان بازیگر نقش «مومو» یک شب آمد و گفت که سقف خانه‌شان فروریخته و این مرا به‌شدت متاثر کرد. بنابراین وقتی می‌دیدم که بچه‌ها در چنین شرایطی و با تمام کمبودها عاشق تئاتر هستند، تلاش آنها برایم قابل ستایش بود. تمام تیم اجرائی نگران بودند که با این شرایط آیا من به تمرینات ادامه می‌دهم یا نه. احساس می‌کردم در وسط میدان جنگ قرار دارم ولی نتوانستم ارتشم را در این جنگ نابرابر با مشکلات طبیعی و اجتماعی تنها بگذارم، پس ماندم و هم این کار را و هم نمایش «رومئو و ژولیت» را به سرانجام رساندم.
وی در خصوص اجرای این نمایش به‌صورت تور در دو استان بوشهر و خوزستان و تاثیر این برنامه نیز گفت: از این‌که این کار دارد به‌صورت تور اجرا می‌شود، بسیار خوشحالم. به‌هر حال دیدن این کار کارگاهی هم برای مخاطب عام و هم هنرمندان و کارگردانان تئاتری می‌تواند تجربیاتی را به همراه داشته باشد؛ تجربیاتی نظیر این‌که چگونه می‌توان یک نمایش را با حداقل امکانات به صحنه برد. این نمایش در تهران جایزه بهترین اجرای سال را برده است و بازیگرانش نامزد بازیگری بهترین بازیگران سال شدند. دیدن این کارها بدون‌شک می‌تواند روی سلیقه خیلی از افرادی که به تماشای آن می‌نشینند، تاثیر بگذارد. امیدوارم تجارب تئاتری من که در این کار متبلور شده و تاثیر خوبی روی هنرمندان و هنردوستان آن منطقه بگذارد.
کوشک جلالی در پایان در پاسخ به این سوال که آیا دوست دارید دوباره به استان بوشهر بیایید؟ و شیرین‌ترین خاطره شما از حضورتان در دیّر کدام بود، بیان کرد: اگر امکانات مطلوب وجود داشته باشد، چراکه نه، چون هنرمندان دیّری واقعا خونگرم و بسیار بااستعداد بودند و فقط باید بگویم که امکانات آنها بسیاربسیار کم است و این کمبود امکانات انسان را به وحشت می‌اندازد. من تا جایی که انرژی داشته باشم، با وجود تمام مشکلات، برای تولید نمایش و آموزش تئاتر به شهرهای دور و نزدیک می‌روم. به‌زودی برای کار جدید به استان چهار محال و بختیاری می‌روم و اکنون در تهران مشغول تولید یک اثر با بازی هنرمندان تهرانی هستم که در میانه کار به شهرکرد می‌روم. اما شیرین‌ترین خاطره من در ایام حضورم در دیّر، به زمانی برمی‌گردد که در کارگاه داشتم با هنرجویان تمرین می‌کردم و یکی از این تمرینات آموزش و یاد دادن راه رفتن به سوی دیالوگ بود و گفت‌وگو با یکدیگر با تمام مشکلات و خشمی که آدم‌ها به هم دارند... چون می‌دانستم در این شهر دو گروه وجود دارد که با هم اختلاف دارند ولی ستون تئاتر دیر را هم تشکیل می‌دهند و در این کارگاه هم این دو گروه حضور داشتند.
من در یک نقشه شیطانی خطرناک سعی کردم این دو شخص را مقابل هم قرار بدهم که آن صحنه یکی از تکان‌دهنده‌ترین لحظات کارگاهی عمرم بود؛ این دو نفر مقابل هم ایستاده بودند، موزیک پخش می‌شد و این دو آنقدر باید در چشم هم نگاه می‌کردند تا به هم نزدیک یا دور شوند، به‌هر حال باید اتفاقی می‌افتاد (البته این کار را در کارگاه‌های دیگرم هم انجام داده بودم) این دو در نهایت بعد از حدود یک ساعت تمرین همدیگر را با چشمانی خیس در آغوش گرفتند که این صحنه بسیار ما را تحت تاثیر قرار داد، حس و حال عجیبی بود. این صحنه نقش دیالوگ را می‌رساند که به کمک آن می‌توان بسیاری از مشکلات را حل کرد... آنها به کمک دیالوگ همدیگر را بخشیدند. امیدوارم این دوستی همچنان ادامه داشته باشد. مشکلات همه جا هست. مهم نحوه حل کردن‌شان است و دیالوگ، دیالوگ و باز هم دیالوگ مناسب‌ترین راه حل مشکلات است.
رئیس انجمن هنرهای نمایشی استان بوشهر در پاسخ به این پرسش که انجمن هنرهای نمایشی در راستای تحقق شعار سال «تئاتر برای همه» برنامه‌های خوبی را برنامه‌ریزی کرده، از جمله آنها می‌توان برگزاری تور نمایش «موسیو ابراهیم» را برشمرد، به‌نظر شما برگزاری برنامه‌های این‌چنینی چقدر می‌تواند به تبادل تجربه تئاتری و جذب مخاطب بینجامد، به بامداد جنوب گفت: یکی از راه‌های جذب تماشاگر اجراهای عموم متنوع با کیفیت خوب است. البته تبادل اجراها و برگزاری تورهای استانی برای یک نمایش بدون تردید تجربه شیرین و جذابی است؛ هم برای گروه اجرائی و هم برای هنرمندانی که در شهرهای مختلف از این اثر میزبانی می‌کنند. بنابراین امیدوارم این رویداد هم به جذب تماشاگران کمک کند و هم تبادل تجربیات را سبب شود.
جهانشیر یاراحمدی در ادامه در پاسخ به این‌که حضور یک ماهه کوشک جلالی (در سال گذشته) در دیّر چقدر در رشد تئاتر این شهر (چه در بحث اجرا و فرم و چه در بحث محتوا، یعنی انتخاب نمایشنامه‌های مطرح) تاثیر گذاشته است، تصریح کرد: حضور هنرمندان باتجربه و باکیفیتی همچون آقای کوشک‌جلالی در هر جغرافیایی، بدون‌شک تاثیرات مثبت فراوانی دارد. هر چند در حوزه آموزش نتایج این تاثیرات ممکن است خیلی زود خود را نشان ندهد ولی به‌طور قطع تاثیرهای درخور و شایسته دارد. هرچند در همین مدت اندک نیز می‌توان برخی از تاثیرات را در تولیدات نمایشی گروه‌های دیّر دید. بنابراین چنین کارگاه‌هایی می‌تواند تاثیرات شگرفی در تئاتر ما داشته باشد، با این اوصاف، ما به این کارگاه‌ها همچنان نیازمندیم.
وی در خصوص اجرای تور نمایش «موسیو ابراهیم» در دو استان بوشهر و خوزستان گفت: تبادل آثار نمایشی استان‌های همجوار، ایده و طرح اداره‌کل و انجمن هنرهای نمایشی کشور است؛ در واقع یکی از سیاست‌های مهم سیاستگذاران تئاتر کشور در چند سال اخیر بوده و هست. به‌خاطر مصائب و مشکلات موجود هنوز این طرح به شکل کامل در کشور اجرا نشده است. خوشبختانه استان بوشهر در این زمینه نیز پیشگام بوده و با همیاری و همکاری انجمن هنرهای نمایشی خوزستان این مسیر را به شکل جدی کلید زده است. سال گذشته یک تبادل بین این دو استان انجام شد اما امسال در همین یک ماه گذشته دو بار این اتفاق خجسته انجام شده است. امیدوارم بتوانیم این مسیر را که راه خوبی برای انتقال تجربه‌هاست به بهترین شکل ممکن طی کنیم تا استان‌ها از این طریق با تولیدات هم آشنا شوند و تجربیات همدیگر را از نزدیک ببینند. نتیجه این تبادل برای هر استانی بدون‌تردید خیلی خوب خواهد بود.
یاراحمدی در پایان در پاسخ به این پرسش انجمن هنرهای نمایشی استان در زمینه اجرای عموم هم به‌خوبی برنامه‌ریزی کرده است، به‌نظر شما این امر چقدر در جذب مخاطب تئاتری تاثیر گذاشته است، تاکید کرد: واقعیت انکار‌نشدنی است که تئاتر با اجرای عموم است که به معنای دقیق خود را تعریف می‌کند و نه جشنواره. کلی‌تر اگر بخواهم اشاره کنم، این‌که تئاتر در کشور ما، پیش از انقلاب 57، خود را بر اساس اجرای عموم و در واقع اجرا برای مردم تعریف کرده بود و در بین مردم هم جایگاه داشت؛ جایگاه خوبی هم داشت. پس از انقلاب و گذر چندساله‌ای از دوران فترت، سیاستگذاران هنر کشور، به‌خاطر شروع دوباره فعالیت‌های هنری، جشنواره‌ها را تعریف کردند. مثل جشنواره فیلم فجر، تئاتر فجر و... . این رویداد در جایگاه خود فکر و ایده خوبی بود ولی پس از آن، هر نهادی یک جشنواره برپا کرد و.. . کار به جایی رسید که تئاتر روز‌به‌روز از مردم دور و جشنواره‌ای شد. از این رو، در چند سال اخیر سیاستگذاران تئاتر کشور با شعار «تئاتر برای همه» در تلاش هستند که تئاتر را بیشتر به سمت مردم و اجتماع ببرند. خوشبختانه اتفاقات خوبی در این زمینه در سراسر کشور رخ داده. است. استان ما هم که خودتان شاهد هستید، در چند سال گذشته رشد بسیار خوبی در این زمینه داشته است.
همین امسال از اول مهرماه تا الان، در مجموعه تئاترشهر بوشهر در هر دو سالن همه شب اجرا بوده است. همین‌طور در شهرستان‌ها نسبت به گذشته رشد اجراهای عموم قابل توجه بوده است. نکته مهم در این‌باره این است که خود گروه‌ها و کارگردانان بیشتر از گذشته به اهمیت اجرای عموم پی برده‌اند و همه دوست دارند که تلاش‌های چندین ماهه خود را چندین شب به معرض دید عموم بگذارند. این تغییر نگاه و بینش، قابل توجه است، چراکه در همین یکی دو دهه پیش، شاهکارهای نمایشی در بوشهر فقط یک شب یا دو شب اجرا می‌رفتند. امیدوارم روز‌به‌روز این روند شدت بیشتری به خود بگیرد. البته به این نکته هم اشاره کنم که امیدوارم کارگردانان با مخاطب‌شناسی خوب آثار نمایشی را تولید کنند. به‌طور قطع آثاری که از بطن جامعه برخواسته باشد، بیشتر به دل مردم می‌نشیند.
فضل‌الله عمرانی ایفاگر نقش «موسیو ابراهیم» و بازیگر و کارگردان دیّری در خصوص این نمایش، گفت: نمايش «موسيو ابراهيم» كه به كارگردانى علیرضا كوشك‌جلالى است، از يك سيستم كارگردانى منحصر‌به‌‌فردى برخوردار است كه بيشتر در كارهاى اين كارگردان دیده می‌شود. اين نمايش به‌واسطه متن قوی که دارد، هم در محتوا و هم در اجرا مخاطب را بسيار خوب به‌دنبال كردن قصه نمايش جذب می‌کند.
کارگردان نمایش «آواز ماهی‌ها در مرداب» که یکی از سه اثر معرفی شده به جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر امسال است، در ادامه با بیان این‌که بازى در اين نمايش نكات بسیار آموزنده‌اى را در مبحث بازيگرى برایم در پی داشت، افزود: با توجه به متن نمایشنامه «موسیو ابراهیم» این اثر سرشار از صحنه‌های دیدنی، اجرا و حرکت است كه در جریان اجرا صحنه‌هاى تراژدى و كمدى تاثيرگزار در آن خلق شده و همین مساله رضایت‌مندی مخاطبان را در پی داشته است.
وی در خصوص تاثیر کارگاه آموزشی کوشک‌جلالی در دیّر در شناسایی توانایی هنرمندان این شهر توضیح داد: بدون‌شک برگزارى كارگاه‌هاى آموزشى تاثير و پیامدهای مثبت فراوانی دارد. كار كردن با هنرمندى چون عليرضا يا ناخدا عليرضا كوشك‌جلالى تجربه بسيار موفقى براى من و همه هنرمندانى بود كه در كارگاه وی حضور داشتیم و از وی بسیار آموختیم. در تئاتر باید دائم آموخت و اطلاعات و اندوخته‌های خود را به‌روز کرد.
عمرانی در پایان در خصوص تور نمایش «موسیو ابراهیم» گفت: اين اجرا و برنامه که در دو استان بوشهر و خوزستان به روی صحنه می‌رود، یک حرکت فرهنگی ارزشمندی است، چراکه هم به تجربيات يك گروه مى‌افزايد و هم يك اثر هنرى دیده می‌شود و همین امر تبادل تجربه و داشته‌های تئاتری را نیز سبب می‌شود. هرچند این برنامه سختی‌هایی هم دارد اما نتیجه آن بدون‌شک مثبت خواهد بود.
در پایان یادآوری می‌شود، انجمن هنرهای نمایشی با مدیریت جهانشیر یاراحمدی در چند سال اخیر گام‌های استواری در پویایی تئاتر و جذب مخاطب برداشته است. این انجمن با افزایش اجرای عموم، برگزاری منظم جشنواره‌های متعدد تئاتری، کارگاه‌های آموزشی تخصصی، تبادل نمایش با استان‌های همجوار، انتشار مقالات پژوهشی، اجرای تور نمایش و... تئاتر استان را در مسیر درست و روبه‌رشدی قرار داده است. امید می‌رود این روند با همدلی هنرمندان این عرصه تداوم یابد و پویاتر از همیشه پیش برود.
لینک کوتاه:
گزارش خطا
پسندها: ۰
نظرات بینندگان
تازه های سایت