بامداد جنوب- الهام بهروزی:

یران از جمله کشورهایی است که قومیت‌های مختلف و اصیلی را در خود جای داده است؛ قوم‌هایی که در گستره زندگی خویش آیین‌ها و رسوم منحصربه‌فردی را جای داده‌اند اما این آیین‌ها در سایه‌سار زمان و تحولات زندگی بشری کمرنگ‌ و کمرنگ‌تر شده‌اند. این آیین‌ها و رسوم به‌شکلی چشمگیر با موسیقی پیوند خورده‌اند، به‌گونه‌ای که اگر موسیقی را از آنها حذف کنید، در انتقال محتوای خود الکن می‌شوند و حرفی برای گفتن ندارند. از این‌رو، موسیقی اقوام مقوله‌ای است که نقش موثری در پویایی فرهنگ و هنر یک سرزمین ایفا می‌کند و حوزه‌ای است که نیاز به توجه جدی‌تری دارد، چراکه این هنر بدون نیاز به هیچ مترجمی زبان حال خود را به مخاطب منتقل می‌کند و گوشه‌هایی از میراث فرهنگی اقوام را نمایان می‌سازد. 

شوربختانه موسیقی اقوام سال‌هاست که مورد بی‌مهری واقع شده است، به‌طوری که هنرمندان شاخص این عرصه در مناطق مختلف به انزوا رفته‌اند و با مرگ آنها چه بسا هنری فاخر برای همیشه هستی خود را از دست می‌دهد و تنها نامی از آن می‌ماند. این در حالی است که موسیقی اقوام می‌توانست در جریان جام جهانی دیده شود و برای تولید سرود ملی ایران مورد توجه واقع شود اما این بار هم شانس با موسیقی اقوام یار نبود که می‌طلبد متولیان فرهنگی در سیاست‌های تک‌بعدی خود تجدیدنظر نکنند و با سهل‌انگاری به ریشه موسیقی اقوام که از باورها، فرهنگ و آداب قومیت‌های اصیل ایرانی نشات گرفته، تیشه نزنند. 

هرچند در این سال‌ها برخی از برنامه‌ها اجرائی شده که به رونق موسیقی اقوام کمک کرده، اما این اقدامات به تنهایی برای حفظ موسیقی اقوام کافی نیستند، صرفا توانسته امیدبخش باشند. جشنواره فرهنگ و هنر اقوام ایرانی یکی از این اقدامات خوب است که خوشبتانه سه سالی است به میزبانی سنندج برگزار می‌شود و در قالب آن قومیت‌های مختلف گرد هم جمع می‌شوند و داشته‌ها و میراث فرهنگی و هنری خود را به نمایش می‌گذارند. این رویداد معتبر که از انسجام خوبی برخوردار است، امسال دوم تا چهارم تیرماه با حضور 15 گروه برگزار شد که عبارت بودند از: «آوای موج» از بوشهر، «شاخوه شین» از کرمانشاه، «تال» از لرستان، «دیلمون» از گیلان، «کانی» از قوچان، «هزار آواز» از تهران، «آوای دل» از سیستان و بلوچستان، «پاییز» از اقلیم کردستان عراق و گروه‌های «ئاگرین» و «خوش نوایان» از کردستان. علاوه بر این گروه‌ها، چند گروه دف‌نوازی، هه لپرکی، سنتور‌نوازان و ارکستر کوکان نیز در این دوره از جشنواره حضور داشتند. همچنین در بخش نمایشگاهی سومین دوره این رویداد 25 استان حضور داشتند و دستاوردهای خود را در دو بخش کارگاهی و ورک‌شاپ در خانه کُرد سنندج به نمایش گذاشتند. بخش دیگر سومین جشنواره فرهنگ و هنر اقوام ایرانی را بخش پانل تخصصی تشکیل می‌داد که علیرضا رمضانی، موسیقیدان، پژوهشگر و نویسنده هم‌استانی که توجه ویژه‌ای به مبحث آیین‌ها دارد، نماینده بوشهر در این بخش بود. گفت‌وگویی را با رمضانی در خصوص این جشنواره و موسیقی اقوام صورت دادیم که شما را به خواندن آن در ادامه دعوت می‌کنم.

این جشنواره در واقع سومین دوره است که برگزار می‌شود و با توجه به تعریف ردیف بودجه‌ای و تصویب وزارت کشور، دبیرخانه دائمی این جشنواره در سنندج واقع شده است. این رویداد با هدف شناخت فرهنگ و هنر اقوام ایران‌زمین برگزار می‌شود و از لحاظ کیفیت در سطح خوبی قرار دارد، زیرا تلاش شده برای بخش‌های اجرای موسیقی، نمایشگاه صنایع دستی و مردم‌شناسی و همچنین برگزاری پانل‌ها و نشست‌های تخصصی از کارشناسان و صاحب‌نظران نقاط مختلف جهان دعوت شود. کیفیت جشنواره امسال نیز همانند دوره‌های قبل  در سطح بالایی قرار داشت و کارشناسانی که به جشنواره دعوت شده بودند همه صاحب‌نظر و فرهیخته بودند. 

در بخش پانل‌ها و نشست تخصصی جشنواره دعوت شدم که در این بخش مبحث «جایگاه پژوهش در فرهنگ و هنر ایران زمین» را در قالب سخنرانی و نشست تخصصی ارائه کردم. همچنین در بخش اجرائی جشنواره همانند دوره‌های قبل انتخاب و سرپرستی موسیقی مناطق جنوب کشور را بر عهده داشتم که امسال گروه موسیقی «آوای موج» از بوشهر را برای اجرای صحنه‌ای انتخاب کردیم که خوشبختانه اجرای این گروه توانست رضایت مخاطبان و هیات اجرائی جشنواره را کسب کند، به‌طوری که این برنامه از سه شبکه تلویزیونی به‌صورت مستقیم پخش شد.

خوشبختانه در بخش فرهنگ و هنر استان بوشهر در عرصه‌های ملی و بین‌المللی شاهد موفقیت‌های چشمگیر هنرمندان هم‌استانی هستیم که متاسفانه آنچنان که باید از حمایت مسوولان مربوط برخوردار نیستند و گاهی حتی پیرامون این موارد تاثیرگذار در عرصه فرهنگ و هنر و شناخت فعالان این حوزه اطلاع‌رسانی ضعیفی صورت می‌گیرد. به‌طور قطع حضور در چنین جشنواره‌ها و نشست‌های علمی برای شناخت و معرفی فرهنگ و هنر بوشهر با توجه به حضور صاحب‌نظران این حوزه و حضور اقوام مختلف بسیار مفید و سازنده است.

با توجه به این‌که کمتر شاهد برگزاری چنین جشنواره‌هایی پیرامون فرهنگ و هنر اقوام ایران هستیم ولی به‌طور قطع چنین جشنواره‌هایی برای معرفی و شناخت اقوام مختلف ایرانی در رشته‌های مختلف تاثیرگذار است و موقعیت خوبی است که با حضور میدانی صاحب‌نظران از داخل و خارج از کشور در این جشنواره فرهنگ‌های مختلف مورد برررسی و کنکاش علمی قرار بگیرند.

فرهنگ هر قومی به‌طور مستقل می‌تواند گویای احوالات مردم آن قوم باشد و با تلفیق و یا ورود سایر فرهنگ‌ها می‌تواند دستخوش تحریف شود و چه بسا کار پژوهشگران برای دسترسی به شناخت ناب و خالص آن فرهنگ را دشوار می‌کند. گاه در حوزه موسیقی شاهد چنین اتفاقات ناخوشایندی هستیم که کار پژوهشگران این حوزه را برای شناخت و بررسی اصل مطلب پیرامون مردم‌شناختی موسیقی یک قوم سخت کرده است.

ورود دستگاه‌ها و سازمان‌های مربوط همانند بخش مردم‌شناسی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به این حوزه بسیار تاثیرگذار است. از جمله راه‌اندازی و تاسیس مرکز مطالعات مردم‌شناسی موسیقی در استان‌ها می‌تواند راه را برای معرفی اصل این هنر برای پژوهشگران این حوزه هموار کند و همچنین با ثبت و ضبط موسیقی اقوام در این مرکز؛ گونه‌های موسیقایی اقوام می‌تواند از تحریف در امان باشد.

بله، متاسفانه امروزه در برخی مناطق شاهد تلفیق نادرست موسیقی پاپ با گونه‌های موسیقی مناطق مختلف هستیم. برخی از این اتفاقات با این هدف صورت می‌گیرد که مخاطبان به‌خصوص جوانان را برای حضور در کنسرت‌ها و برنامه‌های موسیقایی جذب کنند که به بازار عرضه می‌کنند. متاسفانه این موارد را در فرهنگ موسیقایی بسیاری از استان‌ها شاهد هستیم و همین عامل باعث شده بسیاری از پیشکسوتان موسیقی مناطق خانه‌نشین و کمتر به نسل امروز معرفی بشوند. البته در اینجا لازم می‌دانم از محسن شریفیان به‌خاطر معرفی پیشکسوتان موسیقی مناطق مختلف استان در قالب کنسرت‌های خود و همچنین برخی رسانه‌های استان پیرامون این موضوع تشکر کنم که واقعا در زمینه حفظ و پاسداری از این گونه فرهنگ و مردم شناسی بومی بسیار تاثیرگذار هستند.

موسیقی محلی بوشهر بسیار غنی و گسترده است و تاکنون عزیزانی همچون محسن شریفیان، محسن حیدریه به همراه برادرش (در ترجمه)؛ سیدقاسم یاحسینی و محمدتقی مسعودیه و برخی دوستان دیگر در نقاط مختلف کشور و گاه خارج از کشور به فعالیت در این حوزه پرداخته‌اند اما موسیقی محلی بوشهر با موضوعات بسیار گسترده در حوزه موسیقی سواحل و جزایر خلیج فارس و دریای عمان قابلیت بسیار بالایی برای پرداختن دارد که متاسفانه کمتر مورد توجه فعالان این عرصه قرار گرفته است. البته خودم تا‌کنون بیش از سی موضوع را در این حوزه که همگی قابلیت پژوهش کتابخانه‌ای و میدانی دارند، شناسایی کرده‌ام که البته در این میان، نظر و پژوهش‌های دوستان پژوهشگر از جمله محسن شریفیان و سید‌قاسم یاحسینی را در این خصوص نمی‌توان نادیده گرفت. متاسفانه از لحاظ علمی در قالب فعالیت اتنوموزیکولوژی آنچنان که انتظار می‌رود، در  موسیقی بوشهر  با قابلیت بالایی که دارد کار پژوهشی صورت نگرفته است. هرچند هم‌اکنون مدت چهار سال است که  پیرامون مطالعه مردم‌شناختی موسیقی زنان بوشهر به‌صورت میدانی و کتابخانه‌ای مشغول هستم و در کنار آن با سفر به مناطق مختلف استان گونه‌های مختلف موسیقایی استان بوشهر را جمع‌آوری کرده‌ام. همچنین شعر و آهنگ‌های زیادی را برای اجرای صحنه‌ای و انتشار آنها روی سی‌دی در دست تهیه دارم.

از سازمان‌ها و نهادهای مربوط انتظار می‌رود به آثار فاخر موسیقی مناطق مختلف در استان بیشتر توجه داشته باشند و امیدوارم  در آینده بتوانیم شاهد تاسیس مرکز مطالعات مردم‌شناسی موسیقی بوشهر  باشیم.