بامداد جنوب- جواد شکریان:

حدود یک دهه از کاهش چشم‌گیر تولید ناخالص داخلی و رکود اقتصادی کشور می‌گذرد و این مساله تبعات منفی سنگینی همچون تعطیلی و ورشکستگی صنایع و واحد‌های کوچک و بزرگ تولیدی و در نتیجه افزایش نرخ کم‌سابقه بیکاری را به‌دنبال داشته است؛ با این حال، تلاش‌های دولت به‌منظور افزایش نرخ رشد اقتصادی و ارائه بسته‌های حمایتی تاکنون نتوانسته است آن‌گونه که باید مثمر ثمر واقع شود. در این زمینه، کارشناسان اقتصادی معتقد هستند چنانچه برای مهار روند رو به رشد بیکاری اقدامی جدی صورت نگیرد طی سال‌های آینده و با افزایش تحریم‌ها این نرخ با افزایش قابل توجهی همراه خواهد شد، بر همین اساس دولت دوازدهم با ارائه برنامه‌های تولید و اشتغال جامع در سال جاری قصد دارد وضعیت فعلی را سامان بخشیده و به مبارزه با بیکاری بپردازد که در این زمینه، روز گذشته خلاصه برنامه‌های تولید و اشتغال دولت در سال ۱۳۹۷ از سوی سازمان برنامه و بودجه اعلام و منتشر شد. این گزارش در دو بخش به بررسی این برنامه‌ها و سهم اشتغال و منابع مالی استان بوشهر از این طرح‌ها می‌پردازد که در این شماره و شماره بعدی روزنامه به آن پرداخته خواهد شد.

طرح کارورزی دانش‌آموختگان دانشگاهی یکی از برنامه‌های دولت در راستای تولید و اشتغال اعلام شده است؛ این طرح یک دوره آموزشی تلقی می‌‌شود. طول دوره کارورزی حداقل شش‌ماه و حداکثر ۱۲ ماه برای هر کارورز (به‌طور متوسط پنج ماه برای هر کارورز)، بر اساس استانداردهای مصوب آموزش مهارتی تعیین شده و برای کارورزان مشمول طرح، کمک هزینه کارورزی به‌صورت ماهیانه ۳۰ درصد حداقل دستمزد (معادل ۳۳۴ هزار تومان) در نظر گرفته شده است. در این طرح برای استان بوشهر دو هزار و 200 کارورز در نظر گرفته شده که برآورد منابع مالی مورد نیاز آن سه میلیارد و 690 میلیون ریال است که در زمینه تعداد کارورزان و منابع مالی اختصاص یافته ، در رتبه 23 کشور در مقایسه با سایر استان‌ها قرار گرفته است.

این طرح در راستای تحرک‌بخشی به بازار کار کشور، حمایت از کارفرمایان و کارآفرینان و ایجاد اشتغال از طریق ترغیب و تشویق کارفرمایان کارگاه‌‌های تولیدی و خدماتـی به استفاده از نیـروی کار جدید، اجرا می‌‌شود.

افزایش اشتغال‌زایی جوانان داانش‌آموختگان دانشگاهی، کمک به هزینه‌‌های جذب و به‌کارگیری جوانان در بنگاه‌‌های اقتصادی از جمله اهداف و گروه هدف هم ۲۰۰ هزار نفر از دانش‌آموختگان دانشگاهی بیکار شغل اولی (۷۰ هزار نفر از فرایند کارورزی و مابقی جذب مستقیم) اعلام شده است.

نحوه اجرا به‌صورت استفاده از ظرفیت مراکز کاریابی غیردولتی برای به‌کارگیری شغل اولی و مدت برخورداری از مشوق بیمه‌ای ۱۲ تا ۲۴ ماه مطابق ماده ۷۱ قانون برنامه ششم توسعه و پرداخت سهم بیمه کارفرما (۲۳درصد) به ازای هر شغل اولی است. پرداخت کمک‌های بلاعوض به میزان سه هزار و ۲۰۳ میلیارد ریال برای کمک به سهم بیمه کارفرمایی بنگاه‌های اقتصادی برای سال ۹۷ (۱۳۰ هزار نفر از مشمولان طرح به‌مدت هشت ماه و ۷۰ هزار نفر که از شاغلان جذب شده از طرح کارورزی هستند به مدت سه ماه از این مشوق برخوردار خواهند شد.)

توزیع استانی اجرای طرح مشوق‌های بیمه کارفرمایی در سال جاری نیز به‌گونه‌ای است که سهم استان بوشهر از نظر تعداد جذب‌شده‌های شغل ‌اولی، تعداد چهار هزار و چهارصد نفر از 200 هزار نفر کل کشور است و مبلغی در حدود هفت میلیارد تومان برآورد منابع مالی آن است. در این زمینه نیز استان بوشهر در رده 23 کشور از نظر تعداد جذب شده‌ها و همچنین برآورد مالی قرار دارد. در میان استان‌های همجوار بوشهر؛ خوزستان و فارس با 11 هزار و 200 جذب‌شده با منابع مالی در حدود 18 میلیارد تومان و هرمزگان با پنج هزار و 800 جذب‌شده و منابع اولیه 9 میلیارد و 300 میلیون تومانی قرار دارند.

اهداف این طرح آشنایی با محیط کسب و کار، کسب تجربه و آماده‌سازی و ایجاد خودباوری در مهارت‌آموز برای ورود به عرصه اشتغال و کارآفرینی، کمک به واحدهای اقتصادی فعال به‌منظور شناسایی نیروی کار مستعد و توانمند، زمینه‌سازی برای کاهش هزینه‌های جذب و به‌کارگیری نیروهای فاقد مهارت و استفاده از ظرفیت و توان آموزشی عملی بنگاه‌های اقتصادی اعلام شده و گروه هدف هم ۲۰۰ هزار نفر جوانان شغل اولی برای دوره مهارت‌آموزی است.

نحوه اجرای این طرح شامل ثبت‌نام متقاضی دوره مهارت‌آموزی یا واحد پذیرنده از طریق ثبت در سامانه اعلامی و مدت برخورداری از دوره مهارت آموزی تا ۱۲ ماه بوده و کلیه مهارت‌آموزان مشمول این طرح از شمول قانون کار و قانون تامین اجتماعی خارج خواهند بود.

بر اساس برنامه‌ریزی‌های صورت‌گرفته برای این طرح نیز استان بوشهر با هدفگذاری تعداد سه هزار و 159 مهارت‌آموز و برآورد منابع مالی دو میلیارد و 500 میلیون تومان در جایگاه 20 کشور از نظر تعداد مهارت‌آموزان و منابع مالی قرار گرفته است. 

در میان استان‌های همجوار بوشهر، استان خوزستان با هشت هزار و 876 مهارت‌آموز و منابع مالی هفت میلیارد و 100 میلیون،  فارس با 11 هزار و 236 مهارت‌آموز و منابع مالی در حدود 9 میلیارد تومان و استان هرمزگان با سه هزار و 439 جذب‌شده و منابع اولیه 2 میلیارد و 750 میلیون تومان قرار دارند.

طرح یارانه دستمزد شامل اهداف زیر است، افزایش اشتغال‌زایی جوانان در مناطق محروم و کمتربرخوردار، کمک به هزینه‌های جذب و به‌کارگیری جوانان در بنگاه‌های اقتصادی همچنین گروه هدف ۶۰ هزار نفر جوانان شغل اولی در مناطق محروم و کمتر برخوردار در نظر گرفته شده است.

بر اساس برنامه‌ریزی صورت‌گرفته در این طرح، استان بوشهر به‌عنوان استان کمتر برخوردار در نظر گرفته نشده و جوانان بوشهری شامل این طرح نمی‌شوند. گفتنی است مخاطبان این طرح استان‌های ايلام، چهارمحال و بختياري، خراسان جنوبي، سيستان و بلوچستان، كردستان، كرمانشاه، كهگيلويه و بوير احمد و لرستان هستند.

پیوند مالی بین یک موسسه مالی رسمی با یک موسسه مالی غیررسمی محلی (مانند گروه خودیار) را بانکداری پیوندی می‌‌نامند. اهداف کلی طرح شامل افزایش توسعه کسب و کارهای خرد و خانگی در مناطق روستایی، توانمندسازی افراد و ایجاد و توسعه کسب و کارهای خرد و بهبود معیشت مناطق مورد نظر بوده و گروه هدف این طرح را روستاییان تنگدست و آسیب‌پذیر که دسترسی آنها به تسهیلات بانکی بدون ضمانت و وثیقه، تنها از طریق راهبردهای تامین مالی خرد (نزد موسسه تاک در ایران) میسر است و افراد آسیب‌‌پذیر و کم‌درآمد در مناطق شهری و روستایی با رویکرد اشتغال‌زایی به‌ویژه جوانان و زنان تشکیل می‌دهند.

نحوه اجرا شامل استفاده از ظرفیت‌های محلی و توانمند کردن آن برای مشارکت در تولید و اشتغال و آماده‌سازی برای بازار محصولات تولید شده، پرداخت کمک‌های فنی و اعتباری یا بلاعوض برای اجرای دقیق‌‌تر طرح در مناطق و ظرفیت‌سازی و آموزش، پرداخت تسهیلات بانکی با نرخ متعارف بانکی (به جای ارزان قیمت) است.

اما ویژگی‌های گروه‌های خودیار در طرح تامین مالی خرد با رویکرد بانکداری پیوندی شامل این موارد است:

همه اعضای گروه بایستی ساکن محله/ روستای محل اجرای برنامه باشند، تعداد اعضای گروه بین ۱۵ تا ۲۵ نفر باشد، از هر خانواده فقط یک نفر حق عضویت در یک گروه را دارد، کلیه اعضا، مجمع عمومی گروه را تشکیل می‌‌دهند و هر گروه دارای یک هیأت اجرایی شامل «گروه‌یار»، «خزانه‌دار» و «منشی» باشد، گروه دارای حساب مشترک نزد بانک کشاورزی باشد، هیات اجرائی گروه نباید از بستگان درجه یک باشند و افراد زیر ۱۸ سال نمی‌توانند عضو گروه باشند و افراد دارای بدهی معوق یا چک برگشتی هم در گروه نباشند.

اما مراحل اجرای طرح تامین مالی خرد با رویکرد بانکداری پیوندی شامل انعقاد قرارداد میان سازمان بهزیستی استان و موسسه مجری برنامه، تعیین شهرستان‌های هدف، انتخاب مجریان محلی، دوره‌های توجیهی و آموزشی لازم برای دست اندرکاران مختلف برنامه، مجریان محلی به فرمانداری شهرستان‌های هدف، ورود تسهیلگران به روستاها و آغاز تشکیل گروه‌های خودیار، تداوم و تکمیل مراحل برنامه، گزارش‌دهی، بازدید یارگیری از سایر سازمان‌ها و پایداری برنامه است.

منابع مالی مورد نیاز هم به این شکل است که با توجه به این‌که بازه زمانی اجرای برنامه تامین مالی خرد با رویکرد بانکداری پیوندی مشتمل بر تشکیل گروه‌های خودیار، بانک‌‌پذیر شدن آنها و راه‌‌اندازی کسب و کار (به‌دست حدود ۱۰ درصد از اعضای گروه‌های خودیار) سه سال است، هزینه ظرفیت‌سازی هر گروه خودیار به میزان ۱۰۰ میلیون ریال برای سه سال، به این صورت که سال‌های اول و دوم هریک ۴۰ میلیون ریال و در سال سوم ۲۰ میلیون ریال. بنابراین با احتساب تشکیل ۱۰۰۰ گروه در سال ۱۳۹۷ و ادامه فعالیت ۳۰۰۰ گروه موجود، اعتبارات بودجه‌ای که برای ارائه خدمات فنی و مشاوره‌ای، بسیج اجتماعی، ظرفیت‌سازی در داخل بانک و سازمان‌های مدنی و افراد هدف مورد نیاز است، بر اساس جداول اعلامی با پیش‌بینی اشتغال شش هزار نفر به مبلغ ۱۲۰ میلیارد ریال برآورد می‌شود.

لازم به ذکر است، با توجه به این‌که استان بوشهر به زعم برنامه‌ریزان کشوری دارای روستاییان تنگدست و آسیب‌پذیر نیست، به همراه چند استان دیگر سهمی از اعتبار و تسهیلات اعطاشده در این طرح ندارد.

همچنین بر اساس برنامه‌ریزی‌های صورت‌گرفته، طرح‌های توسعه و حمایت از مشاغل خانگی، برنامه توسعه اشتغال در بخش مسکن، برنامه توسعه اشتغال در بخش کشاورزی، برنامه توسعه اشتغال در بخش صنعت و برنامه اشتغال در حوزه گردشگردی، صنایع دستی و میراث فرهنگی نیز در دستور کار دولت قرار دارد که سهم اشتغال استان بوشهر از این طرح‌ها را نیز در گزارش بعدی همین صفحه منتشر خواهیم کرد.