بامداد جنوب: ظرفیت بالفعل
تولید نفتخام کشور در سال 97 روزانه حدود 1/4 میلیون بشکه بوده است و از این
مقدار، حدود 8/1 میلیون بشکه در پالایشگاهها تبدیل به محصولات اصلی شده و مابقی نیز
بهصورت خام به دیگر کشورها صادر شده است. خامفروشی نفت علاوه بر زمینهسازی برای
خروج سرمایههای ملی به ابزاری کارساز برای تحمیل قدرت و فشار از سوی بیگانگان به
ایران نیز تبدیل شده است. به همین دلیل همواره کارشناسان تاکید کردهاند که لازم
است به جای خامفروشی، نفت را به صدها فرآورده پالایشی و پتروپالایشی تبدیل کرد تا
علاوه بر درآمدزایی و ایجاد اشتغال برای کشور، راهبرد تحریمهای نفتی از سوی بیگانگان
را نیز بیاثر کرد. بررسیها نشان میدهد که توسعه پالایشگاههای نفت کشور پس از
انقلاب اسلامی بسیار کند بوده بهطوریکه بیست و دو سال است از زمان آخرین پالایشگاه
ساخته شده در کشور یعنی پالایشگاه بندرعباس در سال 76 و به ظرفیت 350 هزار بشکه در
روز میگذرد. در حالی ظرفیت پالایشی کشور طی سه دهه اخیر تقریبا هیچ رشدی نداشته
است که در بسیاری از کشورهای پیشرفته مانند امریکا، سالیانه به ظرفیت پالایشی این
کشورها افزوده شده و محصولات پیچیدهتری را این پالایشگاهها تولید میکند. یکی از
دلایل اصلی عقبماندگی در توسعه ظرفیت پالایشی کشور، تامین مالی نشدن و طولانی
بودن زمان ساخت پالایشگاههای کشور است.
بررسی طرحهای
پالایشی کشور نشان میدهد که تنها روش مدنظر برای تامین مالی این قبیل از پروژهها،
استفاده از فاینانس خارجی بوده است. در حالی که نقدینگی کشور به حدود 2000 هزار میلیارد
تومان رسیده و برای ساخت سالانه یک پالایشگاه 250 هزار بشکهای، جذب سه درصد از این
نقدینگی برای راهاندازی پالایشگاههای کشور کافی است. البته این امر نیز منوط به
بازگشت سرمایه سریع طرح است. یک نمونه موفق عرضه سهام برای راهاندازی پالایشگاههای
کشور، عرضه 80 میلیون یورویی سهام پالایشگاه ستاره خلیج فارس در سالهای نهایی این
پروژه در بورس بود که در عرض چند دقیقه فروخته شد. همچنین بنابر اذعان کارشناسان
سازمان بورس، بیش از 80 برابر این ظرفیت یعنی 5/6 میلیارد یورو، تقاضای مردمی نیز
وجود داشت. به همین دلیل میتوان گفت اگر چنانچه، بازگشت سرمایه پالایشگاههای
کشور سریع باشد آنگاه، جذب نقدینگی لازم برای راهاندازی پالایشگاههای کشور اتفاق
خواهد افتاد.
کم شدن زمان بازگشت سرمایه با استفاده
از صندوق توسعه بهعنوان یک کاتالیست
با توجه به
اهمیت توسعه پالایشگاههای کشور و برطرف کردن موانع موجود در این مسیر، اخیرا نمایندگان
مجلس شورای اسلامی طرحی را با عنوان «طرح توسعه صنایع پاییندستی نفتخام و میعانات
گازی با استفاده از سرمایه مردمی» به تصویب رساندند. در این طرح با استفاده از اعطای
تنفس خوراک به مدت حدود یک سال (بسته به ظرفیت پالایشگاه) از سهم صندوق توسعه ملی
در صادرات نفتخام و میعانات گازی، بازگشت سرمایه در انتهای همان سال اول بهرهبرداری
اتفاق خواهد افتاد. در حالی که در طرحهای معمولی موجود کشور، این بازگشت سرمایه بیش
از 10 سال پس از زمان بهرهبرداری طول میکشد. در نتیجه با استفاده از اعطای «تنفس
خوراک» علاوه بر بازگشت سریع سرمایه، میزان IRR یک طرح پتروپالایشی به 22 درصد ارزی نیز افزایش
مییابد که بیش از 5/3 برابر IRR
یک پالایشگاه ساده است. تنفس خوراک به معنای یارانه یا سوبسید نسیت
بلکه بدین صورت است که مجری طرح تنها در سال اول بهرهبرداری، بهای خوراک پالایشگاه
را پرداخت نکرده اما کل بهای این خوراک را طی 8 الی12 سال و با سود چهار درصد ارزی
به صندوق توسعه ملی بازمیگرداند. بهعلت استفاده از سهم صندوق توسعه ملی در اعطای
تنفس خوراک، این طرح نیازمند اذن مقام معظم رهبری بود که به علت مزایای فراوان آن،
مورد تائید ایشان قرار گرفت و جزئیات آن نیز پس از بررسی در صحن علنی مجلس نیز،
تصویب و به شورای نگهبان ارسال شد. در صورت تصویب این طرح از سوی شورای نگهبان،
جذابیت ساخت پتروپالایشگاه بهشدت بالا رفته و با استقبال بخشهای غیردولتی سبب ایجاد
اشتغال مطمئن در کشور خواهد شد. اگر چنانچه طی بازه زمانی هشت ساله به میزان دو میلیون
بشکه نفت به ظرفیت پالایشی کشور افزوده شود آنگاه بیش از یک میلیون و 600 هزار شغل
(در مجموع در دوره ساخت و بهرهبرداری) ایجاد خواهد شد که 600هزارتای آن مربوط به
دوره ساخت و یک میلیون آن دائم و در دوره بهرهبرداری خواهد بود. به همین دلیل
انتظار می رود این طرح مورد تصویب نهایی نیز قرار گرفته و موجب رونق تولید و
اشتغال در کشور شود. در این صورت، علاوه بر چند برابر شدن سرعت احداث پتروپالایشگاه
در کشور، هم تحریمهای نفتی خنثی میشود و هم وابستگی بودجه به نفت کاهش خواهد یافت.