الهام بهروزی
فیلمنامه اساس و پایه آفرینش یک فیلم است. بدون شک هرچه فیلمنامه قوی‌تر باشد، اثر تولیدی با بازخوردی بهتری مواجه می‌شود؛ بنابراین فیلمنامه‌نویسی کار هر کسی نیست و عمدتا نویسندگانی می‌توانند گام در این وادی پیچیده و دشوار بگذارند که دالان‌های تاریک و روشن جامعه کنونی را طی کرده باشند و متناسب با حال و ذائقه مخاطب، قصه‌ای را با الهام از واقعیت و خیال در هم آمیزند تا بتوانند پرتره‌ای از زندگی را در قالب فیلم روایت کنند.
بدیهی است که سینما و تلویزیون ایران فیلمنامه‌نویسان بسیاری به خود دیده است که برخی از آنها شاهکارهایی را به‌صورت اقتباسی از آثار و کتب ایرانی و خارجی خلق کرده و برخی صرفا با اعتماد به قوت تخیل و تاسی از دیده‌ها و شنیده‌های خود با تکیه بر اصول نویسندگی فیلمنامه‌هایی را در ژانرهای مختلف به‌نگارش درآورده‌اند که قابلیت تبدیل شدن به یک فیلم را پیدا کرده‌اند. البته سینمای ایران در زمینه فیلمنامه‌نویسی همچنان ضعف دارد؛ اما با وجود این، فیلمنامه‌نویسان برای خلق اثرشان زمان و وقت بسیاری صرف می‌کنند؛ ولی در نهایت دستمزدی که بابت نوشتن فیلمنامه دریافت می‌کنند، بسیار ناچیز است. این موضوع اعتراض خیلی از فیلمنامه‌نویسان در پی داشته اسست. استمرار این اعتراض و مظلومیت قشر فیلمنامه‌نویس موجب شد که شورای مرکزی کانون فیلمنامه‌نویسان سینمای ایران به‌منظور صیانت کاری و دفاع از حقوق صنفی همکاران در تازه‌ترین جلسه خود پس از بحث و بررسی‌های کارشناسی به اتفاق آرا، نرخ پایه دستمزد قراردادهای نگارش فیلمنامه را در سال ۱۳۹۸ مصوب کند.
بر اساس مصوبه شورای مرکزی کانون فیلمنامه‌نویسان سینمای ایران، نرخ پایه پیشنهادی کانون برای انواع نگارش فیلمنامه‌های داستانی به این شرح اعلام شد:
الف- برای نگارش فیلمنامه سینمایی مبلغ ۸۰ میلیون تومان به‌عنوان رقم پایه پیشنهاد می‌شود. این رقم، کف قرارداد باید باشد. افزایش مبلغ قرارداد تا چند برابر این رقم غیرمنطقی نیست. بدیهی است که مناسبات و ملاحظه‌های حرفه‌ای مانند سابقه و تجربه فیلمنامه‌نویس، ژانر (گونه) فیلمنامه، زمان موردنیاز برای تحقیق و پژوهش، حضور سفارش‌دهنده بین‌المللی و... همه علت‌هایی هستند که می‌توانند به افزایش نرخ پایه کمک کنند.
ب- برای نگارش فیلمنامه سریال‌های تلویزیونی مبلغ ۱۵ میلیون تومان برای هر قسمت به‌عنوان رقم پایه اعلام می‌شود. مبلغ اعلام‌شده، حداقل دریافتی برای هر قسمت است و هزینه‌های پژوهش باید جداگانه پرداخت شود.
ج- برای فیلمنامه سریال‌های رسانه خانگی مبلغ ۳۰ میلیون تومان برای هر قسمت به‌عنوان حداقل رقم پایه قرارداد پیشنهاد می‌شود.
همچنین در این مصوبه تاکید شده است که این نرخ‌ها تا پایان سال ۱۳۹۸ اعتبار دارند. شورای مرکزی کانون فیلمنامه‌نویسان از همه اعضای صنف تقاضا می‌کند که به‌منظور حفظ حقوق خود و همکاران‌شان با رقمی کمتر از این ارقام، قرارداد نگارش فیلمنامه‌ای را امضا نکنند.
به گزارش ایسنا، سخنگو و عضو شورای مرکزی کانون فیلمنامه‌نویسان سینمای ایران در این خصوص گفت: فیلمنامه‌نویسان حرفه‌ای سینما می‌توانند حق خودشان را از تهیه‌کننده بگیرند؛ اما در این زمینه به فیلمنامه‌نویسان تازه‌کار و فیلمنامه‌نویسانی که به‌طور سنتی با دفاتری در حال کار هستند، ظلم می‌شود و تعیین یک نرخ پایه می‌تواند به این فیلمنامه‌نویسان کمک‌کننده باشد که بدانند حداقل مبلغ پایه‌ای که باید دریافت کنند، چقدر است.
به گفته خسرو نقیبی، ماجرا از جایی کلید خورد که عدد بودجه تولید سینمای ایران به‌شدت بالا رفت و این موضوع در شرایطی بود که تهیهکنندگان سینمای ایران این بالا رفتن دستمزد و بودجه را بیشتر برای بازیگران و یا بخشی از عوامل فنی که نفوذ صنفی داشتند و توانسته بودند جایگاه خودشان را محرز کنند، در نظر می‌گرفتند، اما این اتفاق برای فیلمنامه که به‌عنوان رکن اصلی و پایه ماجرا اهمیت داشت، نیفتاد.
وی در ادامه با بیان اینکه یک قانون قدیمی وجود دارد مبنی بر اینکه پنج درصد بودجه یک فیلم به‌طور حداقلی باید دستمزد فیلمنامه باشد، افزود: اما رقم‌هایی که به اعضای صنف فیلمنامه‌نویس و یا حتی فیلمنامه‌نویسان مستقل داده می‌شود، رقم‌های خیلی پایین‌تری است. برای مثال رقم ۲۰ میلیون تومان که چند سال پیش برای یک فیلم با بودجه یک میلیارد به فیلمنامه‌نویس پیشنهاد می‌شد، الان هم برای یک فیلم با بودجه چندبرابری به فیلمنامه‌نویس‌ها پیشنهاد می‌شود.
عضو کانون فیلمنامه‌نویسان با اشاره به اینکه این در حالی است که فیلمنامه‌نویسان حرفه‌ای در یکی دو سال اخیر دستمزدهای بالای ۲۰۰ میلیون تومان می‌گیرند، یعنی همان پنج درصد بودجه کل فیلم، تصریح کرد: مجموعه این ماجرا و شکایاتی که فیلمنامه‌نویسان سینمای ایران به اعضای شورای کانون فیلمنامه‌نویسان می‌کردند و خواستار حمایت از دستمزدهای‌شان بودند، موجب شد که ما در این‌باره بررسی کنیم.
وی با بیان اینکه در این راستا با فیلمنامه‌نویسانی در طیف‌های مختلف صحبت کردیم تا ببینیم هر کدام‌شان این روزها چقدر دستمزد می‌گیرند. در نتیجه یک برآیند کلی دست‌مان آمد و بر آن اساس یک نرخ پایه دستمزد اعلام کردیم، تاکید کرد: این نرخ دستمزد پایه است و نه یک نرخ استاندارد؛ به این نرخ پایه چیزهای مختلفی اضافه می‌شود، مانند اتفاقی که در صنوف و حرفه‌های دیگر هم رخ داده است، مانند صنوف پزشکان، وکلا، انجمن طراحان گرافیک و... که به نرخ پایه‌شان مبلغ خدمات دیگری که انجام می‌دهند، اضافه می‌شود.
نویسند «روز هفتم» با اشاره به اینکه در فیلمنامه‌نویسی نیز به این نرخ پایه مناسبات و ملاحظه‌های حرفه‌ای مانند سابقه و تجربه فیلمنامه‌نویس، ژانر (گونه) فیلمنامه، زمان مورد نیاز برای تحقیق و پژوهش، حضور سفارش‌دهنده بین‌المللی و ... اضافه می‌شود، خاطرنشان کرد: بر این اساس فکر می‌کنیم عدد روتین دستمزد فیلمنامه‌نویس یک فیلم استاندارد در سینمای ایران ۱۵۰ میلیون تومان و در واقع همان پنج درصد بودجه فیلم است؛ اما برای اینکه فکر می‌کنیم فیلم‌هایی هستند که با بودجه‌های کمتری ساخته می‌شوند، پایه ۸۰ میلیون تومان را برای دستمزد نگارش یک فیلم در نظر گرفتیم؛ یعنی دو و نیم درصد بودجه یک فیلم سینمایی.
نقیبی در پایان تاکید کرد: پرداخت زیر ۸۰ میلیون تومان به فیلمنامه‌نویس ظلم است در حق یکی از سه صنف اصلی سینمای ایران. کارگردان، تهیه‌کننده و فیلمنامه‌نویس مثلث اصلی شکل‌گیری یک فیلم سینمایی هستند و پرداخت زیر ۸۰ میلیون تومان به فیلمنامه‌نویس یعنی سهم او به زیر دو درصد از بودجه یک فیلم می‌رسد و این اتفاق دور از شأن یک فیلمنامه‌نویس است.
نویسنده فیلم «کاتیوشا» درباره نرخ جدید دستمزد فیلمنامه‌نویسان هم گفت: اگر همکاران ما به این قانون تمکین کنند و به‌عنوان نویسنده زیربار عقد قرارداد با هر مبلغی نروند، خیلی خوب است. از طرفی دیگر، تهیه کنندگان و سرمایه‌گذاران هم باید طبق قانون پیش بروند؛ چون به طور قطع می‌دانند فیلمنامه رکن اصلی هر اثری است و خوب یا بد شدن کیفیت فیلم و سریال بستگی به متن دارد.
کریم خودسیانی در ادامه با تاکید بر اینکه متاسفانه این امور هم مانند برخی دیگر از صنوف جامعه، طبق قانون تعیین‌شده پیش نمی‌رود و معمولا دستمزد فیلمنامه‌نویسان پایین‌تر از نرخ تعیین شده پرداخت می‌شود، افزود: نکته جالب اینجاست همان مصاحبه شونده‌هایی که می‌گویند ضعف اصلی سینمای ما، فیلمنامه است، پای قرارداد چانه‌زنی کرده و برای کم کردن آن با قدرت پیش می‌روند! امیدوارم دور زدن قانون در پرداخت دستمزد نویسنده‌ها، کمرنگ و به این بخش بیشتر توجه شود.
نویسنده دیگری هم در این خصوص گفت: به‌طور کلی این قانون هم مانند برخی دیگر از امور اقتصادی، رعایت نمی‌شود؛ بعضی نرخ‌ها بالاتر از مقدار تعیین شده و تعدادی پایین‌تر تعیین و پرداخت می‌شود.
مهدی سجاده‌چی در ادامه با بیان اینکه در کل تعیین و تبادل دستمزد تابع شرایط دو طرف قرارداد است؛ اما وظیفه ما به‌عنوان صنف تامین حداقل رفاه برای اعضاست. پس تلاش می‌کنیم کاری کارشناسی شده انجام شود و قیمت‌هایی تعیین کنیم که دارای کف و پایه باشد، تصریح کرد: از آنجا که هیچ ضمانت اجرائی از سوی سفارش‌دهنده وجود ندارد، تلاش می‌کنیم از ظرفیت رسانه‌ها برای هرچه عادلانه‌تر شدن این جریان بهره ببریم و با تعیین دستمزدها، یادآوری کنیم که اگر قیمت عادلانه فیلمنامه‌ها رعایت شود، به انصاف نزدیک‌تر می‌شویم.
به گفته نویسنده فیلم «سوفی و دیوانه»، در حوزه سینما تهیهکنندگان بخش خصوصی و دولتی به این نتیجه رسیدند که در شروع تولید هرچه از دستمزدها کم کرده و نسبت به آن سخت‌گیری کنند، در همه بخش‌ها می‌توانند این رویکرد را اعمال کنند و در نهایت به نفعشان تمام می‌شود. متاسفانه این به یک عرف و رویه تبدیل شده است. دریغ از اینکه ارزش فرهنگی، مادی و معنوی فیلمنامه به‌عنوان رکن اصلی یک اثر را پایین می‌آورند و نتیجه‌اش کاهش سطح کیفی فیلم‌هاست.
بابک کایدان، فیلمنامه‌نویس سینما و تلویزیون نیز در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر با مثبت خواندن اعلام این نرخ‌ها گفت: تصور من این است که این اعداد و ارقام در برابر هزینه‌های تولید یک اثر، منطقی و معقول هستند. در عین حال اگر بخواهیم همین اعداد را با فرمول‌هایی که به شکل استاندارد در دنیا وجود دارد، مقایسه کنیم متوجه می‌شویم که آنها یک برآورد کلی دارند؛ یعنی آنها بر این اعتقاد هستند که ۷ تا ۱۰ درصد از هزینه ساخت یک اثر متعلق به فیلمنامه‌نویس است از همین رو من فکر می‌کنم اگر ما به این صورت به موضوع نگاه کنیم، تقریبا به همین اعدادی که از سوی شورای مرکزی کانون فیلمنامه‌نویسان‌سینمای ایران اعلام شده است، می‌رسیم از همین رو به نظرم مقداری به استانداردهای جهانی نزدیک شده‌ایم.
نویسنده فیلمنامه «رحمان ۱۴۰۰» در پایان یادآو شد: من فکر می‌کنم این اعلام نرخ‌ها کار درستی است؛ چون بارها اتفاق افتاده است که دوستانم به من زنگ زده و درباره نرخ‌ها از من سوال کرده‌اند؛ بنابراین هر وقت دوستان شورای مرکزی را می‌دیدم از آنها این درخواست را داشتم که نرخ‌ها را اعلام کنند. به نظرم هرچه بیشتر به سمت شفاف‌سازی برویم، اتفاق بهتری می‌افتد. این در حالی است که بعضی اوقات دوستان دستمزدها را از هم مخفی نگه می‌دارند، نرخ‌ها را به همدیگر نمی‌گویند و ... که این امر باعث می‌شود در حق عده‌ای اجحاف شود. من فکر می‌کنم در روند شفاف‌سازی یک اثر سینمایی و سریال اعلام دستمزد نویسندگان یک قدم رو به جلو بود و صنف‌های دیگر هم می‌توانند این کار را انجام بدهند و از آن دفاع نیز کنند.
