الهام بهروزی
کتابفروشیهای یکی از صنف‌های فرهنگی است که به‌دنبال شیوع کرونا مانند هر کسب و کار دیگری با رکود شدیدی روبه‌رو شده‌اند. بر اساس مصوبه وزارت بهداشت، این صنف نیز از اواخر سال ۹۸ تا ۲۲ فروردین‌ماه ۹۹ به‌صورت رسمی تعطیل شدند تا بتوان این ویروس کشنده را مهار کرد اما در این میان، درد کتابفروشیها به قوت خود باقی ماند و همه محاسبات آنها را بهم ریخته است و وضعیت بغرنجی برایشان ایجاد رده است. این در حالی است که کتابفروشیها پیش از این تحت تاثیر حوادث کوچک و بزرگ سال ۹۸ کج‌دار و مریز به حیات خویش ادامه می‌دادند و در حقیقت فروش اسفندماه کورسوی امیدی برای ماندگاری‌‌شان به‌شمار می‌رفت اما چشم این امید کم‌جان را هم کرونا کور کرد تا هستی کتابفروشیها در دوره پساکرونا در هاله‌ای از ابهام قرار بگیرد!
البته پیش از این هم بازار کتابفروشیها تحت تاثیر گرانی کاغذ و افزایش چشمگیر قیمت کتاب، فروش آنلاین و مستقیم کتاب از سوی ناشران، وجود رقیب تازه‌نفسی چون کتاب‌های الکترونیکی، انتشار و فروش کتاب‌های قاچاق در فضاهای عمومی با قیمت بسیار پایین و... حال چندان مساعدی نداشت ولی اقبال قشر خاص کتابخوان و دانش‌آموزان و دانشجویان به کتاب و خرید آن چراغ کم‌سوی کتابفروشیها را همچنان روشن نگه می‌داشت. هر چند دو سه روزی است که دوباره کتابفروشیها فعالیت خود را آغاز کرده‌اند اما آیا می‌توان در روزهای پیش رو به حال خوش آنها و جبران خسارت سنگینی که متحمل شدند، امیدوار شد!
مدیر کتابفروشی افشین که از سال ۸۶ فعالیت خود را در بوشهر آغاز کرده است، در این خصوص به بامداد جنوب گفت: متاسفانه کتاب به‌شدت کرونازده شده است و این امر موجب کسادی و زیان سنگین کتابفروشیها شود. ما طبق پیش‌بینی‌هایی که انجام داده بودیم باید تا پایان سال ۹۸ باید فروش خود را به مرز ۱۰۰ میلیون می‌رساندیم تا بتوانیم چک‌های خود را پاس کنیم اما تنها ۲۰ میلیون فروش داشتیم این در حالی است که به روال همیشگی پایان اسفند هر سال باید با مراکز پخش و انتشارات تسویه حساب می‌کردیم.
محمدهادی افشین در ادامه با اشاره به اینکه در مجموع سال ۹۸ سال بسیار سختی برای کتابفروشیها بود، افزود: چراکه حوادثی که در این سال پیش آمد بارها و بارها موجب کسادی کار ما شد اما باز هم با خود می‌گفتیم تا آخر سال فرصت برای جبران این خسارت‌ها وجود دارد اما با آمدن کرونا این اندک امید هم کمرنگ شده است و حالا ما مانده‌ایم و یک دنیا ضرر و حسرت.
وی با بیان اینکه در روزهای آغازین تعطیلی کتابفروشی تصمیم گرفیتم بخشی از ضرر واردشده را از طریق فروش آنلاین جبران کنیم، تصریح کرد: با اینکه سفارش‌های خوبی که داشتیم اما پیک‌هایی که در این زمینه با ما همکاری داشتند به‌دلیل کمبود ماسک، دستکش و مواد ضدعفونی‌کننده از ادامه همکاری انصراف دادند و قرنطینه خانگی را انتخاب کردند. البته حق هم داشتند؛ چراکه این ویروس اصلا شوخی‌بردار نیست و هر کس به سهم خود باید برای حفش سلامتی خود و جامعه تلاش کند.
مدیر کتابفروشی افشین با تاکید بر اینکه با شرایط موجود امیدی هم به بهبودی شرایط کتابفروشیها تا آغاز مهرماه نیست، گفت: تنها امیدی که برای ما باقی می‌ماند این است که ادارات و سازمان‌های دولتی برای تجهیز کتابخانه‌های‌شان از ما خرید کنند یا دولت وام کم‌بهره‌ای را برای حفظ بقای کتابفروشیها در این شرایط بحرانی به ما اختصاص بدهد چون آن‌گونه که شواهد نشان می‌دهد نمی‌توان به کمک‌های بلاعوض دولت به این صنف دل بست.
افشین در پایان با اشاره به اینکه طبق برآوردهایی که صورت داده‌ایم میزان خسارتی که به کتابفروشی ما تا این لحظه وارد شده است بسیار سنگین است، یادآور شد: اگر حمایتی صورت نگیرد بدون شک کتابفروشیها برای جفت‌وجور کردن امورات خود با مشکل جدی روبه‌رو می‌شوند زیرا اکنون در مرز ورشکستگی قرار دارند امیدوارم راهی برای گریز کتابفروشیها از این مهلکه پیدا شود.
مدیرکتابفروشی عادل نیز که فعالیت خود را از سال ۸۲ در شهر اهرم آغاز کرده است، در این باره به بامداد جنوب گفت: اداره‌کردن کتابفروشی در شهر کوچکی مثل اهرم در روزهای عادی کار چندان راحتی نیست چه برسد به روزهای بحرانی مثل الان. متاسفانه باید بگویم که ضرر و زیان کتابفروشی در سالی که گذاشت بسیار بالاست و می‌توانم به جرات بگویم بیش از ۹۰ درصد است.
سیده‌زهره هاشمی در ادامه با بیان اینکه کتابفروشی عادل بیشتر کتاب‌های دانشگاهی و کمک درسی عرضه می‌کند، افزود: البته در کنار آن از عرضه کتاب‌های مذهبی، تاریخی، کودک و نوجوان و داستانی غفلت نورزیده‌ایم اما خب عمده فروش ما را کتاب‌های دانشگاهی و مدارس در بر می‌گیرد. افزون بر آن، برای کمک به فروش بخشی از کتابفروشی را به ارائه نوشت‌افزارهای باکیفیت اختصاص داده‌ایم که کمک خوبی به روند اداره کتابفروشی می‌کند.
وی با اشاره به اینکه با شرایط بحرانی پیش‌آمده تنها امیدی که برای بقای کتابفروشی داریم، این است که قشر کتابخوان شهر که تعداد آنها بسیار اندک هم است، از خرید کتاب استقبال کنند، تصریح کرد: با توجه به اینکه تقاضایی برای خرید کتاب به‌صورت آنلاین نداشتیم بنابراین فروش آنلاین را در این بازه زمانی فعال نکردیم. طبیعتا از روزهای پایانی سال تا دو سه روز پیش هیچ فروشی نداشتیم. این موضوع موجب رکود کسب و کار ما شده است. این در حالی است که بدون اینکه درآمدی داشته باشیم باشیم باید هزینه اجاره، برق و تلفن را بدهیم با مراکز پخش و انتشارات تسویه کنیم. شرایط خوبی نیست و این شرایط خاص ما نیست همه صنوف با آن دست به گریبان شده‌اند و فقط باید منتظ بنشینیم تا ببینم این ویروس کی سایه نحس خود را از جهان بردارد.
هاشمی با تاکید بر اینکه برای جبران این خسارت چشم امیدی به تدبیر دولت داریم، گفت: بدون شک اختصاص یک وام کم‌بهره می‌تواند امید را هرچند اندک در دل ما روشن نگه دارد و کتابفروشیها را به شروعی دوباره دلگرم کند؛ چراکه ما پیش از این به‌دلیل حوادث آبان‌ماه و دی‌ماه با یک سکته در کارمان روبه‌رو شدیم و دل بسته بودیم به اسفندماه که ترم جدید دانشگاه‌ها رسمی می‌شود و بازار خرید کتاب‌های دانشگاهی داغ می‌شود اما اسفندماه هم به دلیل شیوع کرونا کارمان متوقف شد.
مدیر کتابفروشی عادل در پایان تاکید کرد: وضعیت کتابفروشیها با توجه به در پیش بودن ماه مبارک رمضان و بعد هم تابستان در نیمه اول سال چندان امیدبخش نخواهد بود اما امیدواریم که در نیمه دوم سال بتوانیم با مهار کرونا و آغاز مدارس و دانشگاه‌ها دوباره روزهای خوبی را در کتابفروشیها شاهد باشیم که البته این همراهی و همدلی مردم به‌ویژه کتابخوانان را طلب می‌کند تا با خرید کتاب، کتابفروشیهای شهرشان را از خطر ورشکستگی و تعطیلی نجات بدهند.
پیش از این نیز مدیر کتابفروشی قائدی که در شهر برازجان بیش از ۱۲ سال است فعالیت می‌کند، در این باره گفته است که به‌نظرم همیشه کتاب در گذر تاریخ مظلوم بوده است و بسیار به آن جفا شده است. گواه این مدعا به آتش کشیدن کتاب از سوی مهاجمان و متجاوزان در کشورگشایی‌ها تا پایین بودن سرانه مطالعه مردم کشورمان یا تیراژ کمتر از پانصد نسخه خیلی‌ها از کتاب‌ها که خود معلول گزاره پیشین است. در این روزهای آغشته به کرونا همه چیز آشفته است و بازار کتاب آشفته‌تر. پدیده کرونا هم سبب نشده است که مردم به کتاب روی بیاورند؛ چون این ایام دغدغه‌ها از جنس دیگری است.
بهادر قایدی همچنین با اشاره به اینکه با تعطیلی موسسات خصوصی و مدارس تقریبا با اینکه کتابفروشی باز بود ولی فروش نزدیک به صفر رسید، می‌افزاید: اما با تعطیلی رسمی فروشگاه که دیگر وضعیت مشخص است! در این سال‌ها که در کار کتاب هستم در اسفندماه برخلاف دیگر فروشگاه‌ها و اقلام، کتاب کُمیتش همیشه لنگ بوده است و فقط می‌توانستیم به‌زحمت از مخارج کتابفروشی اعم از اجاره و حقوق کارکنان بر بیاییم ولی امسال دیگر از پس همین هم بر نیامدیم و البته موجر ما تا به امروز با عمل به رویکرد همدردی و درک و انسانیت تماسی با ما نگرفته است ولی به‌هر روی باید روزی حقش ادا شود.
وی در ادامه وی در خصوص تاثیر سوء تعطیلی این ایام بر بقای کتاب‌فروشی‌اش می
گوید: قطعا در اسفندماه و روزهای ابتدایی فروردین با هر روز بسته بودن کتابفروشی متضرر شده‌ایم و اگر روال به همین منوال پیش برود و یکی دو ماه دیگر ادامه یابد، بوی ورشکستگی به مشامم می‌رسد و شاید تعطیلی فروشگاه ایده‌ای دور از ذهن نباشد. البته به قول دکتر صالحی نویسنده خوش‌قلم بوشهری، رویکرد بنده به مقوله کتاب از نوع «جنون انسانی» است و با وجود این جنون مقدس‌گونه راهی برای ادامه کار خواهم یافت ولی فشار و زحمت بسیاری را باید متحمل شوم. هرچند فروش اینترنتی کتاب در کشور ما چیز تازه‌ای نیست ولی بستر آن در شهر ما نبوده است و الان که به آن می‌اندیشم می‌بینم که در این اوضاع غافل‌گیر شده‌ام و در این روزها برای خروج از این سکون دست و پایم بسته است و البته کمی حسرت می‌خورم که ای کاش زودتر از این به صرافت افتاده بودم که البته فعلا «دست ما کوتاه و خرما بر نخیل» تنها جمله‌ای است که به ذهنم می‌رسد.
در پایان یادآوری می‌شود، در این برهه زمانی بحران‌زا تمام صنوف و موسسات فرهنگی برای خلاصی از روزهای سیاه کرونا و تبعات سوء آن چشم امید به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که متولی فرهنگ در کشور است، دوخته‌اند اما رفتار منفعل این وزارتخانه در این روزها نتواسته این امید را در دل آنها پرقوت نگه دارد. امید می‌رود که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با هم‌اندیشی و برآورد شرایط موجود بتواند گام‌های استواری را در راستای مرتفع کردن مشکلات صنوف و موسسات فرهنگی در ماه‌های پیش رو بردارد.
