الهام بهروزی
نویسنده شدن شاید از دید بسیاری از افراد کار ساده‌ای به‌نظر بیاید اما وقتی به‌صورت جدی کار نوشتن را آغاز کنید، متوجه می‌شوید که کاری بسیار دشوار است که بیش از هر چیزی به استعداد، خلاقیت، حوصله، دانش و کنکاش و جست‌وجوگری و پاسخ دادن به چیستی‌های ذهنی نیازمند است؛ از این رو، در این وادی تنها افراد صبور و دغدغه‌مند می‌توانند تاب بیاورند؛ افرادی که نه ممیزی‌ها، نه تاخیر صدور مجوزها، نه فروش کند کتاب‌فروشی‌ها و نه سرانه پایین مطالعه جامعه نمی‌تواند آن‌ها را از حرکتی که آغاز کرده‌اند بازدارند. اغلب این نویسنده‌های موفق در طول مسیر به ثباتی در نوشتن رسیده‌اند و می‌دانند چه باید بنویسند و چگونه تاریکی جهل جامعه پیرامونی را با فروغ اثرشان به روشنی اندیشیدن و دانستن بدل سازند.
استان بوشهر از دیرباز در دل خود نویسندگان خوش‌فکر و دغدغه‌مندی جای داده است که امروز نام برخی از آن‌ها نه تنها در اقلیم جنوب، بلکه در کشور می‌درخشد مانند منوچهر آتشی، علی باباچاهی، صادق چوبک، منیرو روانی‌پور، احمد آرام و... که هر کدام وزنه‌ای سنگین در ادبیات معاصر به‌شمار می‌روند.
در این میان اما در این خطه با پژوهشگرانی روبه‌رو هستیم که با قلم و هنرشان خدمت بس سترگی را به فرهنگ شفاهی و آیین‌ها و سنن زادبوم‌شان کرده‌اند؛ چراکه بسیاری از خرده‌فرهنگ‌ها و آیین‌های بومی محلی این منطقه در پیچ و خم‌های زندگی مدرنیته یک یکی در حال سوق دادن به سمت فراموشی هستند، این در حالی است که بسیاری از این آیین‌ها و سنن تا پیش از این جزء لاینفک زندگی اهالی جنوب به‌شمار میرفتند و شالوده‌های فرهنگی جنوب را تشکیل می‌دادند. خوشبختانه امروز نویسندگان و پژوهشگرانی خردمند و دغدغه‌مند در این استان پا به عرصه گذاشته‌اند تا با تکیه بر اسناد و شواهد موجود و در گفت‌وگو با نسل قدیم که از نزدیک اهمیت و ابعاد زیباشناختی آیین‌ها و رسوم را درک و لمس کرده‌اند، با مکتوب کردن این میراث ارزشمند نسل امروز را از وجود و دلیل هستی آن‌ها در عصر مدرنیته آگاه و آشنا سازند.
محمد مظفری، کارگردان تئاتر، نویسنده و پژوهشگر صاحب اثر گناوه‌ای است که در این سال‌ها با تالیف آثار متعددی در حوزه آیین‌ها و سنن رایج در استان بوشهر، تئاتر خیابانی و... کوشیده است تا به سهم خود بخشی از هنر و فرهنگ دیرپای بوشهر را احیا و شناسایی کند. یکی از آثار این نویسنده به نام «بوشهر سرزمین آیین و مراسم» موفق شد در نخستین دوره جایزه کتاب سال بوشهر شایسته تقدیر معرفی شود. این کتاب در حوزه آیین‌های نمایشی و شیوه‌های اجرای آیین و مراسم در استان بوشهر نوشته شده است. مظفری بیش از هشت سال برای نوشتن این اثر زمان صرف و در نهایت کتاب «بوشهر سرزمین آیین و مراسم» را در ۱۶۸ صفحه و به همت انتشارات دریانورد منتشر کرد. در کل مظفری از زمره نویسندگانی است که به سنن و آدب کهن بوشهر توجه ویژه‌ای دارد و با مکتوب کردن آن‌ها در حفظ و ماندگاری آن‌ها نقش‌آفرینی می‌کند.
محمد مظفری در خصوص چگونگی آشنایی‌اش با آیین‌های کهن جنوب و مستند کردن آن‌ها در قالب آثار متعدد به بامداد جنوب گفت: آشنایی من با آیین و مراسم مربوط می‌شود به دوران کودکی‌ام و زندگی در خانواده‌ای که پدر و مادر هر دو از برگزارکنندگان مراسم و آیین‌های مذهبی بودند. همین امر باعث آشنایی من با آیین‌ها و رسوم بومی و محلی شد که پیامد این آشنایی هم باعث روی آوردنم به تئاتر و آشنایی بیشتر با تعزیه شد. بعد از آن با کسب تجربه در حوزه تئاتر و حضور در کنار استاد صغیری مسیرم برای پژوهش در حوزه تئاتر به‌خصوص آیین‌های نمایشی مهیا و هموارتر شد.
وی در ادامه با تاکید بر اینکه اولین کار تخصصی و پژوهشی‌ام در حوزه آیین‌های نمایشی استان بوشهر کتاب «بوشهر سرزمین آیین و مراسم» بود، افزود: حتی در کشور هم جزء معدود آثار تخصصی بود که آیین‌ها را از نظر جنبه‌های نمایشی تحلیل می‌کند. متاسفانه نبود کتاب‌های مرجع و منابع قابل اتکا و آثار مشابه کار تحقیق را مشکل می‌کرد اما با دیدن فقر منابع انگیزه من را برای تهیه یک اثر نو و جدید بیشتر شد.
مظفری معتقد است که نویسندگی کار لذت‌بخشی است و در این خصوص گفت: من بهترین لحظاتم بعد از زمانی که در کنار خانواده هستم، موقعی است که می‌نویسم، نویسندگی کار سختی نیست برای کسانی که استعداد، تخصص و علاقه را یکجا داشته باشند. طبیعی است کسی که از این سه ویژگی بی‌بهره باشد در نوشتن به مشکل بر می‌خورد. البته بعد از این سه ویژگی، نویسنده با چاپ و انتشار اثر روبه‌روست که خودش حکایت دیگری دارد!
وی درباره کتاب «بوشهر سرزمین آیین و مراسم» که در نخستین دوره جایزه کتاب سال بوشهر به‌عنوان اثر شایسته تقدیر معرفی شد، توضیح داد: این کتاب حاصل سال‌ها تجربه تئاتری در اجرا، آموزس و پژوهش است و حضور بی‌واسطه در حوزه آیین و مراسم و تجربه‌هایی که خانواده، اساتید دانشگاه، معلمان و دوستان تئاتری‌ام در کسب آن نقش داشته‌اند.
مظفری در پاسخ به این سوال مبنی بر اینکه نویسندگان چقدر در ماندگاری فرهنگ بومی و شفاهی منطقه نقش دارند، گفت: نویسندگان در این حوزه در صف اول هستند. متاسفانه امروز به‌علت سرعت زیادی که در حوزه سبک زنگی ایجاد شده، آیین و مراسم و تاریخ شفاهی سرزمین ما بیشتر از همیشه نیاز به ثبت و نگهداری دارد و در این زمینه نویسندگان و هنرمندان در صف اول این حوزه قرار دارند و جامعه از آن‌ها انتظار زیادی دارد.
این پژوهشگر و نویسنده تئاتر بوشهر در ادامه در خصوص جایگاه نویسندگان گفت: جایگاه نویسندگان و هنرمندان همیشه در طول تاریخ جایگاه رفیعی بوده و همیشه نویسندگان مورد احترام جامعه بوده‌اند ولی نکته مهم این است، وقتی نویسنده‌ای که مورد حمایت معنوی مردم است، از سوی حاکمیت و متولیان فرهنگی حمایت نشود نمی‌تواند به خوبی به تعهداتش به جامعه به شکل مطلوب عمل کند.
وی در مورد اهمیت برگزاری جایزه کتاب سال بوشهر نیز توضیح داد: برگزاری جایزه کتاب سال اقدام بسیار خوبی است که جایش در حوزه کتاب خالی بود، یقینا برگزاری مطلوب این برنامه می‌تواند به توسعه فرهنگ کتابخوانی کمک کند ضمن اینکه می‌تواند در بالا بردن کیفیت آثار مکتوب نقش بسزایی ایفا کند.
مظفری در خصوص درخشش نویسندگان گناوه‌ای در اولین دوره جایزه کتاب سال بوشهر گفت: از دیرباز نویسندگان بزرگی از سراسر استان بوشهر به فرهنگ این دیار با خلق آثار فاخر خدمات شایانی کرده‌اند، شهرستان گناوه هم در طول تاریخ مهد پرورش نویسندگان بزرگی بوده است که خوشبختانه امروز نسل جدیدی از نویسندگان این دیار در کشور صاحب حرف هستند. ضمن اینکه حضور انتشارات دریانورد در این شهرستان به این مساله در سال‌های اخیر کمک کرده است. این انتشارات را دوست عزیز هنرمند و نویسنده‌ام غلامحسین دریانورد مدیریت می‌کند و به‌‌جز کتاب «بوشهر سرزمین آیین و مراسم» دو کتاب دیگر من را نیز همین انتشارات دریانورد چاپ کرده است.
این نویسنده که عمده تمرکز در حوزه تئاتر و آیین‌های نمایشی جنوب به‌ویژه بوشهر است، در پاسخ به این پرسش مبنی بر اینکه تالیف آثار پرمحتوا در حوزه تئاتر چقدر در ارتقای بعد علمی این هنر می‌تواند نقش‌آفرین باشد، توضیح داد: تئاتر و هر هنر دیگری اگر به‌دنبال پویایی و تعالی است باید به‌روز باشد. باید در این سرعت تغییرات عقب نماند. دنیای تئاتر در این زمینه بیشتر از این نیاز به کار پژوهشی دارد. امروز پژوهش‌هایی که ریشه در تاریخ و فرهنگ بومی خودمان دارند بیش از هر زمان دیگری، نیاز هنر تئاتر امروزمان است.
مظفری در پایان یادآور شد: گفت‌وگو در خصوص کتاب همیشه خوب و لذت‌بخش است. از شما تشکر می‌کنم که همیشه با جدیت و با حساسیت به اتفاقات هنری و فرهنگی استان واکنش نشان می‌دهید و باعث انعکاس این رویدادها می‌شوید.
پربازدید ها