ابوعلی زرین قلم

هیأت‌های ایران و ۱+۴ در سومین روز دور هشتم مذاکرات در وین کار بر روی متون مذاکراتی را آغاز کردند. در این دور از گفت‌وگوها، کار بر روی «متون» صرفا به کارگروه‌ها محدود نیست و طرف‌ها در فرمت‌ها و سطوح مختلف در حال کار در دو حوزه رفع تحریم و اقدامات هسته‌ای هستند. علاوه بر جلسه کارگروه موضوعات هسته‌ای، چندین جلسه فشرده نیز در فرمت‌های مختلف با تمرکز بر رفع تحریم‌ها تا کنون برگزار شده است.

به نظر می‌آید، منظور از «متون» متون ایران و متون مورد نظر ۱+۴ (متن جمع بندی شده در وین ۶) است که گفته شده این دو متن در بخش‌های لغو تحریم‌ها و هسته‌ای خط به خط به طور تطبیقی مورد بررسی و کار کارشناسی قرار می‌گیرد تا در نهایت نکات مشترک به متن اصلی وارد شود و نکات اختلافی برای بحث به سطوح بالا برای بررسی و تصمیم‌گیری ارایه شود.

شایان ذکر است متون مدنظر ایران که در دور هفتم در دو بخش تحریمی و هسته ای به طرف های مقابل ارایه شد بر مبنای همان پیش نویس دور ششم مذاکرات با وارد کردن برخی اصلاحات و تغییرات بوده است و اساسا ایران در چارچوب روح و متن توافق هسته ای در سال ۲۰۱۵ متن اصلاح شده خود را به طرف های مقابل ارایه کرد.

علی باقری عصر روز شنبه در گفت‌وگویی تاکید کرد که خواسته ها و انتظارات ایران در متون مورد نظرش به هیچ وجه حداکثری نبوده بلکه کاملا در چارچوب برجام بوده است به طوری که کشورهای منتقد به این متن نتوانستند ایراد حقوقی و قانونی به آن وارد کنند.

گفته می‌شود در متن پیش نویس جمع بندی شده در دور ششم مذاکرات تقریبا ۹ بند یا پرانتز از موارد اختلافی باقی مانده است که کشورهای اروپایی و آمریکا که به طور غیرمستقیم در مذاکرات حضور دارد تاکید دارند مذاکرات باید بر روی رفع اختلافات بر سر این ۹ بند متمرکز شود اما ایران معتقد است، آخرین پیش نویس تفاهم نشده است و قابل مذاکره مجدد است به ویژه اینکه بخش‌هایی از این پیش‌نویس حتی خارج از پرانتزها، تامین کننده منافع ایران نیستند.

آنچه حایز اهمیت است، پذیرش خواست و نظر ایران برای بررسی پیشنهادات جدیدش در مذاکرات از سوی طرف‌های مقابل به ویژه سه کشور اروپایی و آمریکاست.

گفتنی است با وجود آنکه فضای گفت‌وگوها با ورود به بررسی متون از فضای بهتری نسبت به هفته گذشته برخودار است، اما به نظر می‌آید برخی طرف‌ها از جمله آمریکا نسبت به سرعت بخشیدن به مذاکرات تعلل می‌کنند. از جمله اینکه هیات آمریکایی در آخرین ساعات روز شنبه وارد وین شدند. هر چند مذاکرات میان ایران و ۱+۴ در جریان است و روند خود را طی می‌کند اما حضور آمریکا به‌عنوان کشور محور به‌ویژه در رابطه با مساله تحریم‌ها در وین همزمان با هیات‌های دیگر ضروری است از این‌رو لازم است که طرف مقابل ظرف روزهای آینده با جدیت در گفت‌وگوها برای هموار کردن راه پیشرفت، حسن نیت خود را نشان دهد.

خواسته‌های غیر منطقی غرب

در حالی که مذاکرات ادامه دارد، شبکه الجزیره قطر به نقل از یک منبع ایرانی شرکت کننده در مذاکرات وین اعلام کرد که مذاکرات وین باجدیت ادامه دارد و به پیشنهادات ایران پرداخته خواهد شد.

این منبع تاکید کرد که سه کشور اروپایی مسائلی را مطرح می‌کنند که در آن‌ها مبالغه شده است و روند مذاکرات را کند می‌کند. وی همچنین خاطرنشان کرد که ایران فشار اروپایی‌ها برای وارد کردن مسائل خارج از توافق هسته‌ای را نمی‌پذیرد.

با این حال روزنامه سعودی الشرق الاوسط به نقل از منابع اروپایی نوشت که نشست‌های دو کمیته کارشناسی که مساله تحریم‌های آمریکا و مسائل هسته‌ای را بررسی می‌کنند طی دو روز گذشته افزایش یافته است.

در این گزارش آمده است: طرف‌های اروپایی طی دو روز گذشته جزئیات دو پیش‌نویس جدید ایران را بررسی کرده‌اند؛ پیش‌نویس‌هایی که ایران هفته گذشته مطرح کرد و خواستار الحاق آن‌ها به پیش نویس مذاکرات قبلی شد. اروپایی‌ها علیرغم اینکه در ابتدا این دو پیش‌نویس را نپذیرفته و بر این باور بودند که این پیش‌نویس‌ها نمی‌توانند مبنایی برای هرگونه مذاکراتی باشند، اما در نهایت از موضع خود عقب‌نشینی و قبول کردند که آن‌ها را به پیش‌نویس اصلی اضافه کنند؛ پیش‌نویسی که در دورهای پیشین مذاکرات تقریبا ۸۰درصد آن کامل شده است. این اقدام اروپایی‌ها به این خاطر بوده تا شاید زمینه مشترکی با آمریکایی‌ها برای کامل کردن مذاکرات ایجاد کند.

موضع‌گیری منفی ادامه دارد

در حالی که موضع‌گیری دور از واقعیت وزیر امور خارجه انگلیس در مورد نشست وین همچنان مورد بحث است، آنالنا بربوک وزیر امورخارجه جدید آلمان پس از برگزاری نشست گروه هفت در لیورپول انگلیس در جمع خبرنگاران خواستار تسریع روند مذاکرات ایران و گروه ١+٤ در وین برای احیای توافق هسته‌ای شد.

وزیر امورخارجه آلمان در ادامه مدعی شد: وضعیت گفت‌وگوها در روزهای اخیر نشان داده است که هیچ پیشرفتی نداشته‌ایم. به دلیل پیشنهادات دولت ایران، مذاکرات به شش ماه قبل بازگشته است، زمان برای حصول یک توافق به منظور احیای برجام در حال اتمام است!

گفتنی است وزیر امور خارجه انگلیس که توهم بدی در مورد ابرقدرتی این کشور دارد و در طول هفته‌های گذشته حرف‌های بزرگ‌تر از حجم جزیره انگلیس بر زبان رانده، در حاشیه نشست وزرای خارجه کشورهای عضو گروه 7 مدعی شده بود که این آخرین فرصت ایران است که با پیشنهادات جدی پای میز مذاکره درباره مفاد برجام بنشیند.

به گفته لیز تراس، هنوز فرصت وجود دارد اما این آخرین فرصت مذاکره کنندگان ایرانی است که با جدیت پای میز مذاکره بیایند. ضروری است که آنها این اقدام را انجام دهند. ما اجازه نمی‌دهیم که ایران به سلاح هسته‌ای دست یابد.

دیپلمات ارشد انگلیس بدون اشاره به بدعهدی طرف‌های اروپایی در اجرای تعهداتشان در برجام گفت: رایزنی‌ها در وین ادامه دارد. ما به‌طور شفاف به ایران اعلام کرده‌ایم که آن‌ها باید به میز مذاکره برگردند و با مفاد برجام موافقت کنند.

تهدیدها، اثر منفی دارد

در این میان یک کارشناس سیاسی در ارزیابی خود از اعمال تحریم‌های جدید از سوی آمریکا گفت: در شرایطی که طرف‌های کلی برجام با محوریت ایران و آمریکا تصمیم گرفتند پای میز مذاکره بروند و ایران طرح‌های خود را مطرح کرد در مقابل آمریکا هم تحریم‌هایی را علیه ایران وضع کرد تا به نوعی پیامی را منتقل کند که هم از جنبه منفی و هم از جنبه مثبت قابل تحلیل و بررسی است.

به گفته نوذر شفیعی، از جنبه منفی باید در نظر گرفت که در ایران با توجه به اراده‌ای که برای حل مسائل شکل گرفته می‌تواند تشکیک ایجاد کند و ایران به این نتیجه برسد که اگر آمریکا اراده ا‌ برای حل اختلافات دارد پس این تحریم‌ها برای چیست؟ از سوی آمریکا هم این سوال پیش می‌آید که اگر ایران به دنبال حل موضوعات است طرح‌های متنوع و حداکثری برای چیست؟ بنابراین از جنبه مثبت هم اینطور برداشت می‌شود که طرفین اراده لازم برای ورود به مذاکرات را دارند اما در گام‌های اول و به دلیل حفظ اعتبار (از منظر قدرت) چنین سیاست‌هایی را اعمال می‌کنند تا در گام‌های بعدی به راحتی قابل عدول از آن تعهدات نباشد.

به گفته شفیعی، پیام آمریکا از اعمال تحریم‌های جدید این است که نه تنها به خواست حداکثری ایران مبنی بر لغو همه تحریم‌ها پاسخ نمی‌دهیم بلکه از همه گزینه‌های روی میز به این شکل رونمایی می‌کنیم، در واقع آمریکا می‌خواهد ایران را وادار کند تا از تقاضای حداکثری خود عدول کند، گرچه از طرفین انتظار می‌رفت یکی در جهت لغو تحریم‌ها و دیگری بازگشت به تعهدات گام بردارند و کشورها به سمتی بروند که به کاهش بحران برسند.