کریم جعفری

در حاشیه نشست وزرای خارجه کشورهای گروه هفت در لیورپول انگلیس، حرف‌ها و سخنانی مطرح شد که در نوع خودش جالب توجه است. سخنانی که نشان می‌دهد کشورهای اروپایی دچار یک نوع چندگانگی در سیاست و تصمیم‌گیری شده‌اند. هر چند که به‌نظر تکلیف انگلیسی‌ها با خودشان مشخص است و آن‌ها با خروج از اتحادیه اروپا کنار آمده و میخ خود را در طویله کاخ سفید کوبیده و منتظر تصمیم‌گیری با سران امریکا برای آینده هستند، اما همانگونه که چند روز پیش در یک گزارش نوشتیم، آن‌ها یک سیاست مستقل را هم دنبال می‌کنند و می‌خواهند خود را به‌نوعی احیا کنند.

هر چند نگاه همه شرکت‌کنندگان در این نشست به سمت چین و روسیه بود و گریزی هم به ایران و مذاکرات هسته‌ای زدند؛ اما در حاشیه این نشست، رئیس کمیسیون سیاست خارجی اتحادیه اروپا در سخنانی قابل توجه مطالب و مواردی را گفت که در کنار سایر مواضع باید به آن توجه و دقت بیشتری کرد. به‌نوعی، آن‌ها چون کنترل بیشتری بر رسانه‌ها و افکار عمومی در سطح جهان دارند، می‌توانند به شکل بیشتری هم نقطه‌نظرات خود را منتشر کنند. آنچه در این نشست گفته شد باید به‌صورت کامل بررسی شود.

جوزپ بورل در حاشیه این نشست در سخنانی خطاب به چین گفت: «چین امروز یک چالش استراتژیک و ایدئولوژیک است و ما باید با هوشیاری، نیروهای خود را گردهم آورده تا از مسائلی چون آزادی کشتیرانی در دریای چین جنوبی، که ۴۰ درصد صادرات اتحادیه اروپا از آن می‌گذرد، اطمینان حاصل کنیم». کلمه به کلمه حرف‌های بورل قابل اهمیت است؛ تا پیش از این غربی‌ها مشکل چین را یک مشکل استراتژیک یا همان راهبردی در حوزه نظامی و اقتصادی می‌دانستند؛ اما امروز به این نتیجه رسیده‌اند که برای این کشورها یک مشکل اساسی در حوزه ایدئولوژیک هم به‌شمار می‌رود که باید با آن مقابله کنند.

اینکه چین یک مشکل ایدئولوژیک برای اروپایی‌ها به‌شمار می‌رود یا نه، بیشتر برای تهیه خوراک تبلیغی علیه چین است. به‌زودی شاهد فعالیت تبلیغاتی شدیدی علیه چین با محوریت سینما، تلویزیون و سایر عناصر فرهنگی و تبلیغاتی خواهیم شد که در جریان جنگ سرد نمونه آن را در قبال شوروی سابق دیدیم. یک جنگ دامنه‌دار ایدئولوژیک که چین کمونیست را که در قالب یک اژدهای هفت‌سر مکار و خونخوار تصویر می‌کند که در حال بلعیدن جهان است و مانند همیشه کشورهای غربی به‌عنوان ناجی جهان!! وارد عمل‌شده و با این اژدها مقابله خواهند کرد.

اما مساله بسیار مهم‌تر در این سخنان، موضوع عبور 40درصد از صادرات اتحادیه اروپا از دریای چین جنوبی است! این حرفی که بورل زده هم عجیب است و هم خطرناک، کاری به بخش عجیبش ندارم که از یک سیاستمدار در این سطح بعید است چنین گاف بزرگی بدهد، اما اگر منظور او این است که چون 40درصد صادرات کشورهای عضو اتحادیه اروپا از این منطقه می‌گذرد، باید اروپایی‌ها در این منطقه حضور نظامی داشته باشند، در این صورت باید گفت که اقتصاد چین که دست‌کمی از کشورهای اتحادیه اروپا ندارد هم وابستگی بسیاری به دریای مدیترانه دارد!

در واقع، اگر قرار بر این باشد که اروپایی‌ها بخواهند با این بهانه حضور نظامی خود در دریای چین جنوبی را گسترش دهند، چینی‌ها هم این قدرت را دارند که حضور نظامی را در دریای مدیترانه و آب‌های پیرامون اتحادیه اروپا گسترش دهند و بهانه هم چیزی جز مراقبت از ناوگان دریایی‌شان نمی‌تواند، باشد. یک موضوع مهم در این حوزه وجود دارد که نباید نادیده گرفت، سال پیش در همین زمان اتحادیه اروپا برای رقابت با امریکای ترامپ به سراغ چین رفته بود؛ اما این مسائل نشان می‌دهد که اروپایی‌ها مشکلات خود با امریکا را حل کرده و با واشنگتن در یک جبهه قرار گرفته‌اند.

حساب و کتاب اروپا در مورد چین و روسیه به شکل عجیبی دوباره با امریکا گره خورده است. در ابتدای این متن نوشتم که تکلیف کشورهای اروپایی با خودشان مشخص نیست، این بلاتکلیفی به‌نظر بیشتر ناشی از وجود نگاه‌های مختلف در این اتحادیه درباره اتکا به خود یا همراهی و همکاری با امریکا برای مقابله با تهدیدات آینده است. با همه این اوصاف، اتحادیه اروپا بیش از آن چیزی که سران این قاره فکر می‌کنند تحت نفوذ امریکا قرار گرفته و دچار بحران‌های ماهیتی و هویتی عدیده هستند. هم‌صدایی و همگرایی با امریکا در موضوعات مختلف، استقلال نیم‌بند این قاره را بر باد داده است.

لیز تراس، وزیر خارجه انگلیس نیز در آغاز این نشست، خواستار نمایش اتحاد میان این «کشورهای حامی دموکراسی» شد «تا در مقابل متجاوزانی که قصد محدود کردن دموکراسی و آزادی را دارند» مقاومت شود؛ اما از کشور خاصی نامی به میان نیاورد. ما برای این کار، باید کاملا هم‌صدا بوده و موقعیت سیاسی و اقتصادی خود را در سراسر جهان گسترش دهیم.

به‌رغم تنش‌زدایی موقت در پی دیدار مجازی چین و امریکا در ماه گذشته میلادی، پکن در هفته‌های گذشته، دست به انجام حملات بی‌سابقه‌ای علیه دولت جو بایدن، رئیس‌جمهوری امریکا زده و به‌خصوص «نشست دموکراسی» را که واشنگتن برگزار کرده بود، هدف قرار داد.