الهام بهروزی

پاییز که می‌آید، هوا که خنک می‌شود، بوشهرگردی صفایی پیدا می‌کند؛ چراکه این استان در گستره خود جاذبه‌های طبیعی و تاریخی منحصربه‌فردی را جای داده که در فصول خنک سال بازدید از آن‌ها بیشتر به دل می‌چسبد؛ به‌خصوص آن دسته از جاذبه‌های طبیعی که همچنان بکر و دست‌نخورده باقی مانده‌اند، مثل گنبد نمکی جاشک که در حد فاصل شهرستان‌های دیر و دشتی جاخوش کرده است.

این کوه نمکی که در خود مناظر خیره‌کننده و قاب‌های چشم‌نوازی از شگفتی‌های نمکی جای داده، در بهمن سال 1386 به‌عنوان اثر طبیعی فسیلی در فهرست ملی ثبت شده است. بدون هیچ‌گونه اغراقی، گنبد نمکی جاشک نه تنها خاص‌ترین و منحصربه‌فردترین اثر طبیعی استان بوشهر و ایران به‌شمار می‌رود، بلکه به‌عنوان زیباترین و بزرگ‌ترین کوه نمکی خاورمیانه شناخته می‌شود، از این‌رو، این اثر طبیعی ملی از اهمیت بسزایی برخوردار است که با کمترین تبلیغات سالانه شمار زیادی از گردشگران داخلی و خارجی را به سمت خود می‌کشاند.

اما با همه اهمیتی که گنبد نمکی جاشک در صنعت گردشگری استان دارد، شوربختانه این اثر طبیعی منحصربه‌فرد کمتر در برنامه‌های توسعه‌محور متولی گردشگری استان قرار گرفته است. این در حالی است که گنبد نمکی جاشک به‌دلیل بافتار و ساختار کم‌نظیرش که از توده‌های نمک در اشکال و فرم‌های مختلفی ساخته شده، این پتانسیل را دارد که گردشگران خارجی و طبیعتگردان ماجراجو را به اینجا بکشاند تا جایی که در دوران پیش از کرونا گردشگران خارجی زیادی را به جاشک کشاند تا با دیدن این معجزه خدادادی، انگشت حیرت به دهان بگیرند.

با این توضیح مشخص می‌شود که گنبد نمکی جاشک نقطه ثقلی در گردشگری استان است که متاسفانه در دوره کنونی نیز از برنامه‌های کارگروه گردشگری استان دور مانده و تا این لحظه هیچ‌گونه اقدام جدی از سوی این کارگروه برای توسعه و ساماندهی برنامه‌های گردشگری در این منطقه ندیده‌ایم، نه برنامه‌ریزی برای آوردن تور به این منطقه و نه تبلیغ مناسبی برای معرفی بیشتر آن به طبیعت دوستان و گردشگران داخلی و خارجی!

حال باید این سوال را از مسوولان گردشگری استان پرسید که آیا وقت آن نرسیده که به‌جای پرداختن به برنامه‌های کلیشه‌ای و نمادین، با شناسایی ظرفیت‌های مستعد گردشگری استان مثل گنبد نمکی جاشک، جنگل‌های حرای نایبند و... نگاه گردشگردان را به استان بوشهر و زیبایی‌های طبیعی‌اش بیش از پیش جذب کرد! آیا وقت آن نرسیده که با ایجاد و توسعه حلقه‌های بهم تنیده گردشگری شامل راه‌های ایمن، تورهای فعال، اقامتگاه‌ها و استراحتگاه‌های استاندارد و... گردشگری استان را به معنای واقعی توسعه داد؟! اگر بله؛ وقت آن رسیده است پس چرا این توسعه همچنان اندرخم کوچه بلاتکلیفی مانده است؟! در اتاق‌های فکر گردشگری استان چه می‌گذرد که این‌چنین توسعه این صنعت برای استان ما بسان یک رویا درآمده است؟!

طبیعتا اگر گنبد نمکی جاشکی در استان یا منطقه دیگری واقع شده بود، از آن به‌شکل بهینه‌تر و مطلوب‌تری برای توسعه گردشگری طبیعی استفاده می‌شد؛ چراکه این اثر ملی طبیعی از پتانسیل بسیار بالایی در جذب گردشگران و طبیعتگردان دارد، چون شگفتی‌های بی‌بدیلی را در گستره خود جای داده که دیدنشان برای هر ببینده‌ای هیجان‌انگیز است.

در این میان، یک فعال گردشگری جنوب استان در وصف گنبد نمکی جاشک به بامداد جنوب گفت: کوه نمکی جاشک در مساحتی بالغ بر سه هزار و 666 هکتار واقع شده که نسبت به دریا هزار و 354 متر ارتفاع دارد. این اثر ملی طبیعی در خود غارها و حوضچه‌های نمکی متعددی جای داده که از نظر درمانی بسیار حائز اهمیت هستند. غارهای نمکی آن که 17 تاست و کوچک‌ترین‌‌شان، سه متر و بزرگ‌ترین‌شان، 70 متر طول دارد. این غارها به‌دلیل بافت نمکی که دارند، بهترین و پاک‌ترین هوا را در خود جای داده‌اند، بنابراین برای افرادی که مشکلات تنفسی دارند، بسیار مفید است. مرتفع‌ترین آن‌ها، غار خفاشی است که ارتفاع آن به 12 متر می‌رسد و در همه ایام سال، پذیرای خفاش‌هاست.

علی بردستانی در ادامه با اشاره به حوضچه‌های نمک موجود در گنبد نمکی تصریح کرد: حوضچه‌هایی که در این مجموعه طبیعی و شگفت‌انگیز وجود دارند نیز از خواص درمانی برخوردارند و برای افرادی که مشکلات و بیماری‌های مفصلی دارند بسیار التیام‌بخش و درمان‌گر هستند.

به گفته وی، گنبد نمکی جاشک یک اثر منحصربه‌فرد طبیعی است که در خاورمیانهکم‌نظیر استاما اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر هرگز به اهمیت این اثر طبیعی واقف نیست تا جایی که تنها کاری که برای معرفی این اثر انجام می‌دهد، این است که تنها و تنها نام آن را با کمترین توضیح در بروشورهای نوروزی استان برای راهنمایی مسافران قید می‌کند! این در حالی است که گنبد نمکی جاشک در میان گردشگران و مسافران بسیار پرطرفدار است ولی اطلاعات دقیقی از موقعیت مکانی آن ندارند که به‌راحتی آن را بیابند.

بردستانی با اشاره به کاهش بازدیدکنندگان از گنبد نمکی جاشک در پاییز امسال توضیح داد: در آذرماه سال گذشته با کنترل ویروس کرونا شاهد بازدید شمار قابل توجهی از گردشگران، کوهنوردان، مسافران از گنبد نمکی جاشک بودیم اما امسال به دلیل حوادث اخیر و شرایط اقتصادی مردم به شکل بارزی از بازدیدکنندگان این گنبد نمکی کاسته شده است که امیدواریم با به ثبات رسیدن وضعیت کشور، بتوانیم مثل قبل پذیرای بازدیدکنندگان بیشتری در این منطقه باشیم.

این فعال گردشگری با اشاره به اینکه گردشگران خارجی تمایل زیادی به بازدید از گنبد نمکی جاشک دارند، تصریح کرد: در سال گذشته شاهد حضور توریست‌هایی از کشورهای سوئیس، آلمان، روسیه، چین، کره جنوبی، ترکیه، مصر و برخی از کشورهای دیگر بودیم که با دیدن این اثر طبیعی که این چنین بکر مانده، ابراز شگفتی می‌کردند. البته همیشه بکر بودن این اثر از سوی گردشگران خارجی مورد تحسین قرار گرفته، یادم می‌آید چهار سال پیش، یعنی زمانی که هنوز کرونا بر کشور سایه نینداخته بود، گردشگری از روسیه برای بازدید به گنبد نمکی جاشک آمده بود که با دیدن شگفتی‌های بکر آن، چنان هیجان‌زده و غافلگیر شده بود که مقابل کوه نمک تعظیم کرد و به من گفت که «در هیچ نقطه‌ای از جهان با چنین اثری بکر و تمیز و فارغ از دستکاری بشر و غل و غش زباله‌ مواجه نشده است.»

به گفته وی، خوشبختانه در این سال‌ها با نظارت خوبی که از سوی اداره‌کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر صورت گرفته، تمام محوطه گنبد نمکی جاشک دست‌نخورده بدون هیچ‌گونه سازه مصنوعی حفظ شده است. خود ما هم به‌منظور حفظ بهداشت محوطه این اثر طبیعی هر سال با همراهی دوستداران طبیعت به پاکسازی آن می‌پردازیم، از این‌رو، همیشه تمیز و عاری از زباله است.

بردستانی در ادامه با اشاره به اینکه راه‌اندازی پاسگاه محیط‌بانی جاشک اتفاق خوب دیگری بود که در این منطقه افتاد، گفت: چراکه با افتتاح این پاسگاه دست افراد سودجویی که با تخریب بخشی از این اثر طبیعی ملی اقدام به بردن قطعات نمک آن می‌کردند، از این‌جا کوتاه شده است. همچنین ورود و خروج تمام افرادی که به محوطه کوه نمک وارد می‌شوند، در این پاسگاه ثبت و ظبط می‌شود، از این‌رو، راحت می‌توان به آمار دقیق گردشگران و بازدیدکنندگان آن دست یافت.

وی با بیان اینکه گنبد نمکی جاشک یک منبع طبیعی برای تامین نمک خوراکی اهالی بومی منطقه است، افزود: بومیان منطقه از دیرباز نمک مورد استفاده خود را بدون هیچ‌گونه آسیبی به بافتار گنبد نمکی جاشک از دره‌های پایین‌دست آن تامین می‌کنند و آن‌ها هیچ‌گاه تهدیدی برای این منطقه بکر نبوده و نیستند.

بردستانی وجود قندیل‌های زیبا را از جاذبه‌های منحصربه‌فرد و چشم‌نواز گنبد نمک جاشک برشمرد و گفت: نمونه‌های متفاوتی از قندیل‌ها در اشکال مختلف در این مجموعه طبیعی دیده می‌شود که مشهورترین و شکیل‌ترین آن‌ها عبارت است از: قندیل‌های گل‌کلمی، قندیل‌های تیغه‌ای، قندیل‌های خوشه‌ای، قندیل‌های نگینی و قندیل‌های شکلاتی که قندیل‌هایی خوشه‌ای بیشتر در غارها دیده می‌شود و بقیه قندیل‌ها هم در مسیر پایین‌دستی گنبد نمکی دیده می‌شوند.

این کنشگر و فعال گردشگری، کمبود زیرساخت‌های گردشگری و اقامتی را در محدوده گنبد نمکی جاشک عاملی بازدارنده برای توسعه گردشگری در این منطقه دانست و افزود: البته با راه‌اندازی بومگردی‌ها در روستای جاشک و همچنین در روستاهای اطراف تا حدودی وضعیت اقامتی در این منطقه بهبود پیدا کرده ولی این زیرساخت‌ها تنها جوابگوی نیاز تعداد محدودی از گردشگران است و انتظار می‌رود که ساختارهای گردشگری در حوالی گنبد نمکی جاشک توسعه پیدا کند.

وی همچنین ساماندهی گنبد نمکی جاشک را امری موثر در توسعه گردشگری و توسعه پایدار استان دانست و گفت: در این مدتی که بومگردی در روستای جاشک راه‌اندازی شده، گردشگرانی که برای بازدید از گنبد نمکی می‌آیند، وقتی برای اقامت و استراحت به روستا می‌آیند با فرهنگ بومی منطقه مانوس می‌شوند و المان‌های این فرهنگ دیرینه را به‌شکلی محسوسی در صنایع دستی بومی می‌بینند که از سوی زنان و مردان روستایی تولید می‌شود و همچنین با غذاهای بومی این‌جا آشنا می‌شوند و نکته جالب توجه این است که آن‌ها به شکل غیرمنتظره‌ای هم از صنایع دستی اینجا و هم غذاهای محلی ما استقبال می‌کنند. بی‌شک با معرفی بیشتر گنبد نمکی جاشک می‌توان به پویایی و درآمدزایی جامعه محلی این‌جا بیش از‌ هر زمان دیگری امیدوار شد.

بردستانی به آگاهی و احساس مسوولیت جامعه محلی در زمینه گنبد نمکی جاشک اشاره و خاطرنشان کرد: در این زمینه به همت اداره‌کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر، کارگاه‌های خوبی برگزار شده که همین سال گذشته کارگاهی با هدف توسعه پایدار گردشگری در این‌جا برای اهالی بومی برگزار شد که خروجی این کارگاه، آگاهی بومیان از اهمیت این اثر طبیعی ملی و همچنین مسوولیتی که در قبال حفظ این اثر دارند، بود که خوشبختانه در این زمینه حضور کنشمند و فعالی تا این لحظه داشته‌اند.

این فعال گردشگری یادآور شد: از این‌رو انتظار می‌رود که اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان نیز سهم خود را در معرفی بیشتر گنبد نمکی به گردشگران ایفا کند و به‌جای ارائه آمارها، عملا به ایجاد و توسعه زیرساخت‌های گردشگری در این نقطه نیز اقدام کند. گنبد نمکی جاشک نباید در نقشه گردشگری استان این‌گونه کمرنگ باشد چون این گنبد یکی از زیباترین گنبدهای نمکی جهان است و کارگروه گردشگری استان باید برنامه مشخص و مدونی را برای معرفی بیشتر این جاذبه طبیعی ملی تعریف کند.