امید غضنفر
تاریخ ۱۲۲ ساله «جایزه
نوبل» در دو بخش «ادبیات» و «صلح» را که مرور کنیم با نام‌های حذف‌شدگان و برگزیدگانی
مواجه می‌شویم که گاه اعتراض‌هایی نیز در پی داشته است. نگاهی به برخی نام‌های حذف شده و برگزیده در بخش «ادبیات» به تردید در
داوری منصفانه و به دور ازعلایق شخصی منجر می‌شود.
با ذهنی سرشار از علامت سوال، پاسخی به چرایی بخشی از انتخاب‌ها نمی‌یابیم
و حیرت‌زده خواهیم شد وقتی مرور کنیم نام‌هایی بزرگ را که با نگاهی سلیقه‌ای یا به
دلیل ناآگاهی حذف شدند. به روایتی، یکی از داوران در پاسخ به دلیل حذف «جیمز جویس»،
خالق «اولیس» گفته بود: جویس کیست؟!
آن‌ها که وظیفه معرفی برندگان نوبل ادبیات از سوی آکادمی سوئد را بر
عهده دارند، بی‌تردید مدیون حضور بزرگانی چون فاکنر، همینگوی، مارکز، کامو و بکت
در فهرست برگزیدگان اند که پیش از دریافت این جایزه، اعتبار و جایگاهی والا در
گستره ادبیات داشتند و نیز باید شرمسار هماره غیاب نامدارانی چون وولف، جویس،
کافکا و بورخس باشند که این آکادمی از افتخار حضورشان در فهرست برگزیدگان محروم شد.
یادآوری یک «شوخی» با جایزه نوبل از سوی داوران، خالی از لطف نیست:
سال ۱۹۵۳ «چرچیل» جایزه
نوبل ادبیات را دریافت کرد و دلیل انتخابش «فصاحت و بلاغت در دفاع از ارزش‌های عالی
انسانی» اعلام شد! شوخی دیگر هم اعلام نام «باب دیلن» به‌عنوان برنده نوبل ادبیات
در سال ۲۰۱۶ است. روند جایزه
گرفتن این خواننده و ترانه سرا را نیز می‌توان لطیفه‌ای بدون تاریخ انقضا تلقی
کرد: وی ابتدا به خبر انتخاب اش واکنشی نشان نداد و چندی نقش «هنرمند بی‌اعتنا به
جایزه» را بازی کرد. ۲۵ اکتبر ۲۰۱۶ از سوی آکادمی اعلام شد: «موفق به تماس
با دیلن نشده‌اند و ایمیل‌ها بی‌پاسخ مانده‌اند.»
۲۷ اکتبر، نویسنده نیویورک تایمز در تحلیلی شتاب‌زده و اغراق‌آمیز
«بی‌تفاوتی مطلق» دیلن را با امتناع «ژان پل سارتر»، فیلسوف و نویسنده بزرگ فرانسوی
از پذیرش جایزه نوبل در سال ۱۹۶۴ مقایسه کرد. بالاخره در ۲۸ اکتبر، دیلن به این «show
off» پایان
داد. او پذیرش جایزه را اعلام و تاکید کرد: «بعد از شنیدن خبر برنده شدن، زبانش
بند آمده بود»
با نگاهی به فهرست برگزیدگان جایزه ی نوبل صلح نیز نام بزرگ «گاندی»
رهبر به یاد ماندنی انقلاب مردم هند در مسیر استقلال و علیه استعمار را نمی بینیم؛
اما «انور سادات» و «مناخیم بگین» از برگزیدگان هستند! روح آلفرد نوبل اگر امکان
ارتباط با دنیای زندگان را داشت، فقط با مشاهده نام چرچیل در لیست برندگان بخش ادبیات،
بی‌شک چند دهه پیش پایان این «نوبل پارتی» را اعلام می‌کرد.
