بحران سوریه روز به روز پیچیده‌تر می‌شود، در حالی که انتظار می‌رفت اجماع جهانی برای مبارزه با تروریسم بتواند در برابر گروه‌های متعدد تروریستی فعال در سوریه نقش مهمی ایفا کند اما به‌نظر می‌رسد این اجماع به سمت دیگری سوق پیدا کرده و کشورهای غربی، عربی و ترکیه بر تدام سیاست حمایت از گروه‌ها برای پیشبرد اهداف و مقاصد خود جدید تام دارند. با این حال، تلاش‌های سیاسی برای یافتن راهکاری برای بحران سوریه تاکنون راه به جایی نبرده است و با توجه به شرایط حاکم بر سوریه، منطقه و روابط بین‌الملل در کوتاه مدت هم راه‌حلی دست اول و نجات بخش برای این کشور پیدا نخواهد شد. 

سفر اخیر نماینده ویژه سازمان ملل در امور سوریه به تهران، ضمن این‌که تاییدی بر نقش محوری و سازنده ایران در تحولات   این کشور بحران زده و نیز منطقه خاورمیانه است، از دور تازه تلاش‌های مجامع بین‌المللی و مقام‌های جمهوری اسلامی برای کاهش آسیب‌های انسانی در مناطق جنگ زده سوریه حکایت دارد.

«استفان دیمیستورا» نماینده ویژه سازمان ملل در امور سوریه دیروز بار دیگر برای دیدار با مسوولان دستگاه دیپلماسی ایران به تهران آمد. وی در این سفر با «حسین جابری انصاری» معاون عربی آفریقایی وزارت امور خارجه به گفت‌وگو در مورد آخرین تحولات سوریه در عرصه‌های مختلف سیاسی و میدانی پرداخت. سفر وی به تهران در برهه کنونی با توجه به اوج‌گیری درگیری‌های حلب، با هدف رایزنی با جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان یکی از قدرتمندترین بازیگران منطقه و طرف‌های اثرگذار در بحران سوریه صورت گرفت. 

این روزها بحران سوریه و مبارزه با تروریسم تکفیری که در حال حاضر به بزرگ‌ترین خطر برای منطقه و جهان بدل شده، موضوع اصلی گفت‌وگو در بسیاری از دیدارها و نشست‌ها است؛ بحران پیچیده و چند لایه‌ای که از ژانویه 2011 میلادی یعنی بیش از پنج سال و نیم قبل آغاز و دامنه و ابعاد آن هر روز گسترده‌تر و وخیم تر شده است. کشته شدن صدها هزار تن و آواره شدن میلیون‌ها نفر نشان از عمق این بحران دارد. همزمان با شدت گرفتن خشونت‌ها طی ماه‌های گذشته، با توافق بین امریکا و روسیه 2 آتش‌بس در سوریه اجرائی شد که در عمل نتیجه خاصی به همراه نداشت زیرا هر یک از طرف‌های درگیر، دیگری را به نقض آتش‌بس متهم ساختند و نکته قابل تامل این‌که که پس از هر آتش‌بس، خشونت‌ها با شدت بیشتری نسبت به قبل ادامه یافت.

در یک سال و نیم گذشته ارتش سوریه و نیروهای حامی «بشار اسد» با پشتیبانی نیروی هوایی روسیه توانستند دست بالا را در تحولات میدانی از آن خود کنند. پرواضح است که این برتری میدانی، کفه ترازو را به نفع دولت دمشق در مذاکره‌های سیاسی نیز سنگین‌تر می‌کند و قدرت چانه زنی نمایندگان دولت را در گفت‌وگوهای صلح بالا می‌برد.

حال سفر فرستاده ویژه سازمان ملل در امور سوریه به تهران به‌منظور رایزنی‌های بیشتر، درست در زمانی انجام شده که نبرد سوریه به حساس‌ترین مرحله یعنی آزادسازی شهر حلب رسیده است. این شهر برای تمام طرف‌های درگیر در سوریه از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. دولت سوریه در صدد است با در اختیار گرفتن کامل کنترل حلب روند پیروزی‌های خود را تکمیل کند و با عقب راندن تروریست‌ها، بر مرزهای شمالی به‌طور کامل سیطره پیدا کند. از طرف دیگر از دست دادن حلب به‌عنوان مهم‌ترین پایگاه تروریست‌های تکفیری، به معنای قطع ارتباط آنان با خارج از مرزهای سوریه است؛ به‌خصوص که گزارش‌هایی مبنی بر نقل و انتقال سلاح از طریق مرزهای ترکیه با سوریه شنیده می‌شود.

در کنار ابعاد سیاسی و نظامی تحولات سوریه، ابعاد انسانی و اوضاع وخیم ساکنان حلب در این روزها از اهمیت زیادی برخوردار است. تاکنون صدها نفر از مردم این شهر کشته و زخمی شده‌اند و دسترسی به امکانات اولیه مانند آب، غذا و دارو در برخی مناطق این شهر به صفر رسیده است. دیمیستورا نیز در خلال گفت‌وگوها با معاون وزیر امور خارجه کشورمان، با اشاره به وضعیت پیچیده و خاص حلب، توجه همه بازیگران بحران به چالش‌ها و مصائب انسانی این شهر را ضروری خواند.

به نظر می‌رسد هر چه زمان پیش می‌رود، این بحران پیچیده‌تر می‌شود، چراکه شاهد تغییر و تحولاتی در صف‌بندی اردوگاه مخالفان دولت دمشق هستیم و بازیگران جبهه مقابل دمشق در هماهنگی مواضع خود دچار ناهمسازی روز افزونند. این واقعیت به واسطه بی‌نتیجگی نشست لوزان که حدود یک ماه قبل در زمینه بحران سوریه برگزار شد، نمود عینی‌تری یافت.

 

افزون بر شکاف‌هایی که پیشتر در جبهه بازیگران معارض دمشق بروز یافته بود، اینک به نظر می‌رسد پیروزی «دونالد ترامپ» نامزد جمهوری‌خواهان در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا می‌تواند بر عمق این شکاف‌ها بیافزاید. ترامپ بارها از لزوم خروج آمریکا از عرصه‌های بحران در خاورمیانه و مقابله با تروریست‌های داعش و دیگر گروه‌های تکفیری سخن گفته و حتی خواستار ایجاد ائتلافی روسی- آمریکایی برای نابودی تروریست‌های در سوریه و عراق شده بود.

در برابر این جبهه متشتت، موضع جمهوری اسلامی ایران و حامیان سوریه از ابتدای این بحران، تاکید بر حمایت از خواست مردم سوریه، حق تعیین سرنوشت آنها به دست خودشان و حمایت از دولت قانونی دمشق بوده است. بهترین شاهد مثال بر این مدعا نیز نشست سه جانبه مسکو است که هشتم آبان‌ماه با حضور وزیران امور خارجه ایران، روسیه و سوریه در روسیه برگزار شد. بدون شک این نشست نشانگر هماهنگی بیش از پیش این 3 کشور در حل بحران سوریه و حاکی از تعمیق همگرایی‌ها برای مبارزه با تروریستم در منطقه است. 

دیمیستورا نیز ضمن تبادل نظر و گفت‌وگو با جابری انصاری، با تروریستی نامیدن «جبهه النصره»، خواهان خروج اعضای این گروه از شرق حلب شد. این ضرورتی است که جمهوری اسلامی پیش تر بارها به آن اشاره داشته و نسبت به خطر استفاده تروریست‌های النصره از مردم حلب به‌عنوان سپر انسانی هشدار داده است.

بر کسی پوشیده نیست که جمهوری اسلامی ایران همواره بر حل بحران سوریه از راه سیاسی تاکید داشته و از همین رو از هر دیدار و نشستی که مسیر رسیدن به توافق و خاتمه یافتن خشونت‌ها را هموار کند، استقبال کرده است. از سوی دیگر، سفر نماینده ویژه سازمان ملل در امور سوریه به تهران، تاییدی بر نقش موثر ایران در مبارزه با تروریسم و بازگرداندن صلح و ثبات به منطقه است.