بامدادجنوب- الهام بهروزی:
امروزه اشاعه زندگی مدرن، علاقهمندی و سلیقه بشر را در همه حوزهها متحول کرده است، بهطوری که این تحول را می‌توان بهوضوح در چیدمان و دکور منزل، دفتر کار، نوع پوشش و... مشاهده کرد. یکی از نیازهای اساسی فرد که نقش زیادی در روحیه و مراودات اجتماعی وی دارد، لباس است. البته در این مقوله آنچه مهم است، این است که فرد سادهپوش اما مرتب باشد، چراکه این امر، هم به خود شخص اعتماد به نفس می‌دهد و هم مرتب بودن وی در عین سادگی به دیگران حس خوبی را منتقل می‌کند. با این اوصاف، لباس در پذیرش فرد در جامعه بهخصوص در دوره فعلی بیتاثیر نیست، البته نگارنده معتقد است که در جامعه فعلی برای احترام به مخاطب که همانا افراد جامعه هستند، شایسته است فرد در سطح جامعه، همیشه در عین سادگی، مرتب و معقول ظاهر شود.
این نیاز اساسی امروز تحت تاثیر قاچاق و ورود بیرویه پوشاک کج و مریز پیش میرود، به همین دلیل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با همکاری اتحادیه صنف تولیدکنندگان و فروشندگان پوشاک و برخی از ارگانهای مربوط درصدد برآمده تا با با تشکیل کارگروه مد و لباس، بهمنظور جلوگیری از افسارگسیختگی عرصه پوشاک و مبارزه با قاچاق لباس و هدایت ذائقه مردم به سوی ظاهری درخور و مناسب جامعه ایرانی، البسههایی با طرحها و مدهای ایرانی-اسلامی تولید و عرضه شود که خوشبختانه در این زمینه در این یکی دو سال شاهد اتفاقات خوبی بودیم که از جمله آن می‌توان به ورود لباسهایی با الهام از جامههای کهن ایرانی به شکلی مدرن در سطح جامعه باشیم که با اقبال خوبی هم روبه‌رو شدهاند.
در این میان یک چیز که خیلی در طراحی لباس مهم است، پارچهای است که برای دوخت آن استفاده می‌شود. در این رابطه رشته طراحی پارچه و لباس در دانشگاهها برای تقویت حوزه مد و لباس راهاندازی شد. رشتهای که خود سه گرایش طراحی لباس، طراحی چاپ پارچه و طراحی بافت پارچه را در برمیگیرد. هنرآموزی که وارد این رشته می‌شود، در طول تحصیل مباحثی چون مبانی هنرهای تجسمی، کارگاه طراحی پایه، کارگاه عکاسی پایه، هنر و تمدن اسلامی، آشنایی با هنر در تاریخ، آشنایی با هنرهای سنتی ایران، هندسه نقوش در صنایع دستی ایران، خوشنویسی و طراحی حروف، آشنایی با پارچه و لباس‌های سنتی ایران، پارچه‌شناسی، کارگاه طراحی بافت مقدماتی، کارگاه طراحی چاپ مقدماتی، کارگاه طراحی لباس مقدماتی، آشنایی با رشته‌های هنری معاصر، انسان، طبیعت و طراحی را آموزش میبیند تا در نهایت با آگاهی و دانش در نهایت هنرمندی به طراحی پارچه که برگرفته از فرهنگ ایرانی-اسلامی است، اقدام کند. در طراحی پارچه نقوش زیبایی چون بته‌جقه، گلهای ختایی، طرح‌های اسلیمی و... دیده می‌شود که امروز بهخصوص در حوزه پوشاک زنان کاربرد فراوانی دارند و چشمنواز و شکیل هستند. آزاده حاجیونی، مدیرگروه رشته گرافیک دانشکده الزهرا استان بوشهر است. وی از طراحان بسیار هنرمند پارچه است و در این سالها توانسته هنرآموزان خلاقی را به جامعه معرفی کند. در همین رابطه با آزاده حاجیونی گفتوگویی را صورت دادیم که در ادامه می‌آید.
کمی در مورد طراحی پارچه توضیح بدهید؟
برگزاری رسوم سنتی در بین ملل مختلف و ایجاد طرح‌های خاص برای مراسم در بین انسان‌ها در ادوار مختلف باعث ایجاد طرح و نقش روی پارچه‌های اولیه در بین انسان‌ها شده است. به‌مرور زمان تنوع‌طلبی در خصوص پوشش باعث ایجاد طرح‌های متنوع در انواع البسه بشر شده که بنیاد طراحی پارچه را می‌نهد. انواع طرح و نقوش موجود رویی پوست به‌عنوان نخستین پوشش برای نوع بشر می‌تواند اولین نقوش پارچه را تشکیلل دهد. به‌مرور زمان که انسان‌ها به تکنولوژی بافت پارچه دست یافتند، نقوش متنوع بسته به فرهنگ، آب و هوا و انواع گل‌ها و گیاهان و حیوانات منطقه به‌عنوان طرح و نقش روی پارچه ها جان گرفتند. بنابراین به‌جرات می‌توان گفت طراحی پارچه از نخستین هنرهای خلق شده به‌وسیله نوع بشر است که جنبه کاربردی داشته است.
در طراحی پارچه باید چه نکاتی رعایت شود؟
طراحی پارچه ارتباط مستقیم با کاربرد آن دارد. بنابراین با توجه به هدف و تقاضای مشتری انواع پارچه طراحی می‌شود.
آیا طراحی پارچه در مد لباس تاثیر مستقیم دارد، چرا؟
ارتباط طرح پارچه و طرح لباس مثل ارتباط مرغ با تخم‌مرغ است. یک طراح لباس گاهی با توجه به انواع طرح‌های موجود در طبیعت و محیط پیرامون لباسی را طراحی می‌کند و از المان‌های موجود در تکمیل طرح مورد استفاده قرار می‌دهد و گاه برای المان‌های موجود لباسی را طراحی می‌کند. این دو هنر کاملا با هم در ارتباط مستقیم هستند. طراحی مد برگرفته از درخواست اجتماع و خلأهای موجود در پوشش اتفاق می‌افتد و کاملا تحت تاثیر درخواست مشتری است. گاهی پیش می‌آید که در ذهن ما ایدهای شکل می‌گیرد و بلافاصله در اجتماع نوعی پوشش در این خصوص می‌بینیم و این امر نشان می‌دهد که مد ناشی از خلأ و درخواست اجتماع است. حال اگر رویکرد جامعه پرداختن به سنت‌ها باشد برای طراحی پارچه بهطور مستقیم تحت تاثیر قرار می‌گیرد و نقوش سنتی در طراحی پارچه مورد استفاده است.
در رشته طراحی پارچه از چه تکنیک‌هایی استفاده می‌شود؟
در بحث آموزش طراحی پارچه کلیه تکنیک‌های مورد استفاده در هنرهای تجسمی آموزش داده می‌شود تا یک طراح پارچه بتواند بسته به شرایط و درخواست مشتری از این تکنیک استفاده کند. البته طراحی‌های کامپیوتری نیز نقش موثری در طراحی پارچه ایفا می‌کنند.
لباس‌های زنان ایرانی چقدر به طراحی پارچه متکی هستند و طراحی پارچه عموما چه کمکی به طراحان لباس می‌کند؟
زنان ایرانی همیشه زنانی هنرمند بوده‌اند و المان‌های موجود در سنت‌های هر منطقه را به‌صورت انواع سوزن‌دوزی روی البسه خویش مورد استفاده قرار داده‌اند. استفاده ازز انواع سوزن‌دوزی‌ها روی پوشش زنان در پوشاک مد روز بازگشتی زیبا و تاثیر‌گذار درر طراحی مد و لباس است .
در طراحی پارچه‌های ایرانی بیشتر از چه طرح‌هایی استفاده می‌شود؟
هنرمندان ایرانی معمولا انواع بته‌جقه را به‌عنوان اصلی‌ترین طرح ایرانی در آثار خود مورد استفاده قرار می‌دهند. در حالی که انواع گل‌ها و پرندگان و طبیعت آنالیز شده در نقوش ایرانی می‌تواند به‌عنوان طرح پارچه مورد استفاده قرار گیرد.
شما در طراحی پارچه از تکنیک باتیک هم استفاده می‌کنید، کمی در خصوص این تکنیک توضیح دهید؟
طراحی باتیک یکی از اصلی‌ترین شیوه‌های ایجاد طرح و نقش روی پارچه در ایران است. در حقیقت تنوع طرح‌های موجود در پارچه‌های باتیک راه را برای طراحی انواع البسه فراهم می‌کند و شایسته است که هنرمندان طراح لباس جایگاه خاصی برای طراحی لباس و استفاده از پارچه‌های باتیک در نظر بگیرند.
یک طراح پارچه برای رسیدن به مهارت کافی در این رشته باید از چه هنرها و تکنیک‌هایی آگاهی داشته باشد و چرا؟
یک طراح پارچه باید برای طرح‌های مورد استفاده خود، هنرهای مختلف را مطالعه کند و سنت‌های مختلف را کندوکاو کند، چراکه ریزترین المان‌ها و حتی نقوش سکه و سوزن‌دوزی‌ها می‌تواند منابع بسیار ارزشمندی برای طراحی پارچه باشد. تسلط کافی بر انواع نرم‌افزارهای موجود در دنیای رایانه می‌تواند کمک قابل توجهی در کنار مطالعه به هنرمند طراح پارچه و لباس کند.
طراحی پارچه رشته جدیدی است، به‌نظر شما آیا این رشته با استقبال از سوی تولیدکنندگان داخلی و طراحان لباس روبه‌رو شده است؟
فرهنگ خاص و یونیک ایرانی جایگاهی ارزشمند برای این رشته از هنر فراهم آورده است. بهطور قطع در صورت تقویت بازار طراحی پارچه جایگاه خود را خواهد یافت. وجود طرح‌های کپی و موردپسند عامه باعث تضعیف بازار طراحی پارچه شده است، چراکه کاربرد طراحی پارچه در موارد بسیار متنوعی است.
شما به‌عنوان یک طراح پارچه آیا تلاش کردید که گوشه‌های از المان جنوب و داشته‌های فرهنگی بوشهر را وارد طراحی پارچه کنید و آن را در قالب پارچه به نمایش بگذارید؟
من به‌عنوان یک طراح پارچه و صنعتگر حوزه صنایع دستی در شاخه باتیک فعالیت می‌کنم و همواره تلاش کرده‌ام با وارد کردن المان‌های ایرانی و عناصر مورد استفاده در طرح‌های سنتی ایران و توجه خاص به انار به‌عنوان یک میوه بهشتی و ایرانی در زمینه باتیک نوآوری در طرح ایجاد کنم. امیدوارم مورد توجه سلیقه‌های خاص قرار گیرد. نمونه آثار خلق شده در زمینه باتیک باید از طرف مردم مورد قضاوت قرار گیرد. امیدوارم دوست داشته باشند. المان‌های جنوبی را هم کمکم مورد توجه قرار میدهم.
طراحی پارچه آیا امروز توانسته بازار کار خود را بیابد؟
وجود سلیقه عامه‌پسند و پیروی از طرح‌های وارداتی باعث شده که طراحان داخلی جز در موارد خاص موفق نباشند. برای مثال، شاید مردم ترجیح دهند برای البسه کودکانن از تصاویر انیمیشن‌های مورد علاقه فرزندانشان استفده کنند که همین مساله باعثث تضعیف بازار طرح‌های ایرانی شده است. لازم است خانواده‌ها با اختصاص وقت به کودکان باعث ارتقای سطح سلیقه و جهت‌دهی علاقه آنها به فرهنگ ایرانی اسلامی شوند و هنگام خرید لباس تاکید بر این بخش از فرهنگ کنند. تنها در این صورت می‌توانیم باعث ایجاد بازار رقابت با طرح‌های وارداتی شویم. تشکیل کمپین برای منع خرید طرح‌های وارداتی نیز می‌تواند نقش تاثیرگذاری ایفا کند.
سخن پایانی
در پایان به‌عنوان یک طراح در حوزه پارچه و بر اساس تجربیاتی که در این حوزه کسب کرده‌ام، به همه عزیزان توصیه می‌کنم به نقوش و طرح‌های مورد استفاده در روی لباس‌ها بسیار توجه کنند، چراکه گاهی مواقع تنها با کمترین توجه می‌توان به کم‌ارزشی بعضی طرح‌های نقش بسته بر البسه پی برد و عامل نشر تبلیغات منکر در جامعه نشد. وجود حروف و نقوش معنا‌دار بی‌هویت روی البسه کودکان و نوجوانان و زنان و مردان ایرانی نه تنها زیبنده نیست، بلکه باعث زیر سوال رفتن هویت زیبای ایرانی-اسلامی می‌شود که فقط با کمی تامل و مکث در انتخاب می‌توان مانع نشر آن شد.
در پایان یادآوری می‌شود، طراحی پارچه هویت اندیشه و هنر را از ورای زمان و مکان نشان می‌دهد، با این اوصاف لباسی که با پارچه فاخر با طرح‌های زیبا و برگرفته از فرهنگ دیرین ایرانزمین دوخته می‌شود، بدون شک ظاهر شکیلتری به زنان، مردان و کودکان این اقلیم می‌دهد، امید است که کارگروه مد و لباس ایرانی-اسلامی بتواند این فرهنگ را در حوزه پوشاک نهادینه کند و در خصوص هدایت ذائقه مردم برای انتخاب لباس مناسب راهکارهای مناسبی بیندیشد و اجرائی کند.
