بامداد جنوب- الهام بهروزی:حصیر کهنترین صنعتی است که از دیرباز در بینالنهرین رواج داشته است و عمدتا از برگ درخت نخل، ساقه نی و گندم و... تولید می‌شود. این صنعت در استان بوشهر از 200 سال پیش وجود داشته و اکنون حدود 500 صنعتگر در این زمینه فعالیت میکنند. البته با توجه به محصولات مرغوبی حصیری که در بوشهر تولید می‌شود، انتظار میرود که این هنر از جایگاه خوبی در کشور برخوردار باشد، ولی با وجود این، هنوز از استان‌هایی چون سیستان و بلوچستان در زمینه بازاریابی عقب هستیم که این مهم تنها در سایه برنامهریزی و اجرائی شدن طرحهای نو حاصل می‌شود.
بامداد جنوب که اقبال ویژه‌ای به حوزه صنایع دستی بومی استان دارد، با توجه به نامگذاری امسال به نام «حصیر»، پیش از این گزارشی مبسوط را در زمینه حصیربافی در گفتوگو با حصیرباف کهنهکار منتشر کرد و به برخی از چالشهایی که در این حوزه وجود دارد، پرداخت، یکی از این چالشها رکود بازار حصیربافان بوشهری بود که این مهم در صورت راهاندازی یک بازارچه دائمی صنایع دستی و همچنین بهکارگیری این هنر به شکل مدرن و تلفیقی و... مرتفع می‌شود؛ هرچند در قالب طرح «کاروان پیوند» (کاروانی که امسال بهمنظور خریداری محصولات حصیری هشت استان به‌وجود آمد) بخش زیادی از محصولات هنرمندان حصیرباف استان خریداری شد اما این طرح محدود به امسال می‌شود و برای استمرار رونق بازار حصیربافان نیاز است که آسیبشناسی شود. دومین چالشی که در حوزه حصیربافی با آن روبهرو شدم، بحث بیمه صنعتگران این حوزه بود که البته معاونت صنایع دستی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان به آن ورود کرده و پس از راستی‌آزمایی اقدام به بیمه فعالان و صنعتگران هم‌استانی می‌کند اما کمی روند اجرائی آن کند پیش میرود.
فارغ از این مباحث؛ باید اعتراف کنیم که معاونت صنایع دستی اداره‌کل میراث فرهنگی در حوزه آموزش حصیربافان در سال جاری گامهای خوبی برداشته که حائز اهمیت است و آخرین کارگاهی که در این زمینه برگزار کرد، کارگاه بین‌المللی تخصصی آموزشی حصیربافی با همکاری شورای جهانی صنایع دستی(آسیا، اقیانوسیه) با تدریس استادی از کشور چین بود که وی در این کارگاه تکنینک‌های بافت حصیر را با مواد اولیه متفاوت آموزش داد. گفتوگویی را در حوزه صنایع دستی بهویژه حصیربافی با ارغوان مهدی‌زاده، معاون صنایع دستی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر صورت دادیم که در ادامه میآید.
مهدی‌زاده در پاسخ به این پرسش که بیشترین تاکید معاونت صنایع دستی اداره‌کل میراث فرهنگی استان بوشهر بر کدام صنایع است، به بامداد جنوب گفت: خوشبختانه بوشهر از صنعتگران خلاق و هنرمندی برخوردار است که در حوزه تخصصی خودشان هم تجربه دارند و هم مهارت، منتها اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بیشتر تاکیدش روی تقویت و فراگیری صنایع بومی استان نظیر حصیربافی، عبابافی، گلیمبافی، خوسدوزی، ساز محلی، صنایع دستی دریایی، گرهچینی و لنجسازی است، البته نباید فراموش کنیم که دامنه هنرهای بومی و صنایع دستی بسیار گسترده است و توانمندی هنرمندان صنعتگر استان هم بسیار بالاست.
وی در ادامه با بیان این‌که از آنجایی که امسال بهنام «حصیر» نامگذاری شده است، معاونت صنایع دستی اداره‌کل صنایع دستی، میراث فرهنگی و گردشگری استان در گام نخست برای هنرمندان حصیرباف آبپخش یک دوره به‌آموزی برگزار کرد، افزود: وجود نخلستانهای انبوه در این منطقه، وفور مواد اولیه و باکیفیت حصیربافی در آنجا و توجه خاص مردمان آن به هنر حصیربافی از دیرباز در کنار کشاورزی باعث شد ما نخستین دوره به‌آموزی حصیربافی را در این منطقه برگزار کنیم و خوشبختانه خروجی این دوره، تولیدات و دستاوردهای بسیار زیبایی بود. بلافاصله بعد از آن دوره، در سالن مرکزی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور نمایشگاهی برگزار شد که ما بخشی از تولیدات هنرمندان هم‌استانی را در آنجا عرضه کردیم و خوشبختانه همه کارها به فروش رسید و البته در این نمایشگاه سفارشهای خوبی هم برای تولیدکنندگان بوشهری گرفتیم. همچنین ما امسال توانستیم دو مورد از کارهای جذاب و منحصربهفرد حصیر بوشهر را در گالری کاخ موزه سعدآباد (تهران) به نمایش بگذاریم.
معاون صنایع دستی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان با اشاره به این‌که بوشهر از اعضای اصلی «کاروان پیوند» است، تصریح کرد: با توجه به پیگیریهایی که ما انجام دادیم، شرکت حامیان، مبلغی بالغ بر شش میلیون تومان از صنعتگران حصیرباف استان خرید کرد که در همان مرحله اول، هنرمندان بوشهری در این طرح به فروش بسیار بالایی نیز دست یافتند (در نمایشگاه نیاوران و سراسری ما از جمله استان‌هایی بودیم که در همان ابتدا بخش عظیمی از محصولاتمان به فروش رسید. محصولات به‌صورت مستقیم به حصیربافان سفارش و از آنها خریداری شد).
مهدی‌زاده در پاسخ به این پرسش که یکی از اقداماتی که امسال در حوزه حصیربافی انجام دادید، برگزاری کارگاه آموزشی تخصصی حصیربافی در بوشهر با حضور پنج استان و تدریس استاد بین‌المللی حصیربافی بود، به‌نظر شما این کارگاه چقدر در کیفیت و تنوع کار حصیربافی ایرانی بهویژه بوشهر نقش دارد، توضیح داد: بدون‌شک آموزش همیشه تاثیر مثبت دارد. استاد یانگ یکی از استادان برجسته و بین‌المللی حصیربافی است که به‌طور قطع آموزشهای وی در این کارگاه به ارتقای کار و ایده‌پردازی هنرمندان حصیرباف داخلی بهویژه هم‌استانی میافزاید. البته لازم است اشاره کنم که در این کارگاه استادان حصیرباف پنج استان حضور داشتند که خود در این صنعت؛ هم تبحر داشتند، هم تجربه و استاد یانگ نیز به آموزش تکنینک بافتههای حصیری با مواد اولیه مختلف پرداخت و باید توجه کرد این اتفاق نادر تنها (برگزاری کارگاه تخصصی آموزشی بین‌المللی حصیربافی) در سه استان تعیین شده کشور شامل گیلان، بوشهر و قشم (هر استان میزبان هنرمندان چند استان دیگر بود) روی داد. در این دوره افزون بر این‌که تکنینک‌های نوین و تبدیل آن به تولیدات نوآورانه آموزش داده شد، میان هنرمندان حاضر در این کارگاه نیز تبادل نظر و تجربه صورت گرفت که خوشبختانه استاد یانگ کار بافندگان بوشهری را تائید کردند، به‌طوری که آنها برای حضور در دوره تکمیلی قشم انتخاب شدند و یکی از این بافندگان بهعنوان استاد حصیربافی برگزیده شد و برای آموزش تکمیلی این هنر به چین اعزام خواهد شد.
مهدی‌زاده با تاکید بر این‌که در زمینه حصیربافی، اولین و مهمترین هدف ما ایجاد انگیزه و علاقهمندی در میان سایر هنرمندان و صنعتگران بوشهری است، بیان کرد: در مرحله بعد رسیدن به اهداف اقتصادی است که به بافندگان این صنعت در انتخاب مواد اولیه قبل از بافت نکاتی را بیاموزیم تا با رعایت آنها و صرفهجویی بتوانند به سوددهی خوبی در حوزه فعالیت خود دست بیابند.
وی در ادامه در پاسخ به این پرسش که چرا حصیر بوشهر با توجه به قدمت و تنوعی که دارد، نتوانسته بازار خود را بیابد، در حالی که حصیر استانی چون سیستان و بلوچستان از بازار بسیار خوبی در تهران برخوردار است؟ فکر می‌کنید در این میان اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کوتاهی نکرده است، گفت: در این خصوص، باید بگویم اتفاقا حصیر بوشهر از طرفداران بسیار خوبی در پایتخت برخوردار است، چون تولیدات حصیری بوشهر در مقایسه با حصیرهای استانهای دیگر هم بافت منسجم‌تری دارد و هم این‌که بسیار مقاوم است ولی در این‌که باید خلاقیت و نوآوری بیشتری در این صنعت به‌وجود بیاید، شکی نیست، منتها گذشته‌ها گذشته و زمان حال مهم است که باید این صنعت به‌صورت سنجیده بررسی و احیا شود که معاونت صنایع دستی با حمایتهای مدیرکل اداره میراث فرهنگی استان و همینطور مسوولان استانی توانسته در این خصوص اقدامات روشنی را انجام دهد، به‌طوری که ما افزون بر برگزاری دوره‌های آموزشی متنوع و نمایشگاه‌های متعدد، توانستیم بازاریابی بسیار خوب و متنوعی برای صنایع دستی بومی نیز انجام بدهیم که همین امر، موجب شده هم در تولیدکنندگان ذوق و اشتیاق بیشتری ایجاد شود و هم مردم به خرید محصولات حصیری و بومی اقبال بیشتری داشته باشند.
معاون میراث فرهنگی اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در پاسخ به این سوال که یکی از مسائلی که هنرمندان صنایع دستی را در استان (البته این مساله محدود به بوشهر نمی‌شود) رنج می‌دهد، مساله بیمه آنهاست، شما برای بهره‌مند شدن هنرمندان از بیمه چه اقداماتی انجام دادید و در سال آتی چه تعداد را تحت پوشش بیمه هنرمندان درآوردید، تصریح کرد: متاسفانه این حقیقتی است که نمیتوان آن را انکار یا رد کرد. منتها از اقداماتی که سازمان میراث فرهنگی در این زمینه انجام داده است، در وهله اول، بحث راستی‌آزمایی است که این اتفاق می‌تواند موضوع را تا حدودی جدی و شدنی کند، این موضوع باید در اداره بیمه یا تامین اجتماعی مورد بررسی قرار بگیرد که چرا با توجه به مصوبه دولت در خصوص رفع موانع بیمه صنعتگران هنوز اتفاق روشنی صورت نگرفته است. البته در این زمینه در استان ما اتفاق خوبی صورت گرفته و آن هم تشکیل کارگروه تخصصی صنایع دستی در استانداری بوشهر به همت معاونت صنایع دستی اداره‌کل میراث فرهنگی با حمایت آقای امیرزاده است که با همراهیهای سعید زرینفر، معاون امور اقتصادی استانداری بوشهر (رئیس کارگروه) مسیر خوبی را شروع کرده و به پویایی صنایع دستی افزوده است، ما در این کارگروه با نماینده بیمه به مذاکره پرداختیم و توانستیم قولهای مساعدی برای رفع موانع بیمه صنعتگران هم‌استانی بگیریم.
استان بوشهر یکی از خطههایی است که صنایع بومی متعددی در آن رواج دارد. یکی از صنایعی که غیر از حصیربافی در این استان منحصربهفرد است، صنعت عبابافی است که شوربختانه این هنر این روزها حال و روز خوشی ندارد... در اینباره از مهدی‌زاده این سوال را که صنعت عبابافی در روستای کردوان علیا بسیار دیرینه است و روزی از بازار خوبی برخوردار بوده اما این صنعت چند سالی است به دلایلی از جمله تحریم‌ها، بازار فروش خود را از دست داده است، آیا در سال جاری شما تلاشی برای حفظ این هنر و حمایت از هنرمندان آن انجام داده‌اید، پرسیدیم، او در این خصوص توضیح داد: عبابافی یکی از رشته‌های پویا و زنده ماست و جزء رشته‌هایی است که در چندین دوره توانسته نشان ملی دریافت کند و امیدواریم امسال نیز این نشان را از آن خود کند. اداره‌کل میراث فرهنگی استان از این استان غافل نمانده و بحث نمونهسازی محصول را در این صنعت بجد دنبال می‌کنیم که خوشبختانه یکی از هنرمندان این صنعت توانست به‌خوبی از پس آن بربیاید و پارچه عبا را از عرض 70 به 140 برساند که بتوان از این پارچه بافته شده (از پشم شتر) برای مانتو، کت و غیره استفاده کرد و خوشبختانه از تولیدات این هنرمند هم استقبال خوبی شده است. همچنین میتوان از این پارچهها شال، روسری، مچبند سلامت، شال گردن، دستمال گردن و جلیقه تولید کرد که ورود این محصولات به بازار هم می‌تواند در داخل کشور و هم در کشورهای اروپایی مشتریان خوبی بیابد. اقدام دیگری که ما در حمایت از رونق صنعت عبابافی صورت دادیم، ایجاد یک کارگاه بزرگ عبابافی در کردوان است که می‌تواند تولید بیشتر پارچه عبا را تسریع کند.
معاون صنایع دستی اداره‌کل میراث فرهنگی استان یکی از راههای جلوگیری از نابودی و فراموشی صنایع بومی را استفاده آنها به شکل مدرن و تلفیقی دانست و گفت: معاونت صنایع دستی برای جلوگیری از زوال و نابودی صنایع بومی به ایده‌پردازی و خلاقیت روی آورده است، به‌طوری که اگر هماستانیهای عزیز بازدیدی از گالری معاونت صنایع دستی استان داشته باشند، متوجه می‌شوند که چقدر این خلاقیتها و نوآوریها توانسته به تولیدات صنعتگران رنگ و رویی تازه بدهد.
مهدی‌زاده در خصوص این‌که آیا به فکر راهاندازی موزه صنایع دستی در استان افتادهاید، بیان کرد: خوشبختانه صنایع دستی بوشهر پویا و زنده است و به اعتقاد من، این صنایع پیش از این‌که نیاز به نگهداری در موزه داشته باشند، نیاز به تولید، توجه و نگاه مردم دارند؛ صنایع بومی بوشهر زنده است و دائم به‌صورت سینه به سینه منتقل شده و بهخاطر همین خصیصه نیاز به موزه احساس نمی‌شود، چون این صنایع مردمی هستند. انتظار میرود به جای این‌که مردم در موزه‌ها به‌دنبال این تولیدات و صنایع بومی باشند، به کارگاههای تولیدی مراجعه کنند، چون تماشای صنعتگران در حین تولید آنها را با هنرهای بومی بیشتر آشنا می‌کند.
وی در پایان با تاکید بر این‌که خوشبختانه ناصر امیرزاده، مدیرکل اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نگاه و حمایت جدی به حوزه صنایع دستی دارد، یادآور شد: روزنامه بامداد جنوب نیز نگاه ویژه‌ای به توسعه صنایع دستی بومی داشته و دارد و این برای ما بسیار حائز اهمیت است. از همین‌جا اعلام می‌کنم که معاونت صنایع دستی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری از پیشنهادات خلاقانه و ایدههای نو در زمینه تولید، طراحی و حتی نحوه بازاریابی هنرها و صنایع بومی استقبال می‌کند. امیدوارم با حمایت همگانی بتوانیم صنایع دستی را که یک شغل و اقتصاد پایدار است، بیش از پیش توسعه دهیم.
یادآوری می‌شود، صنعت حصیربافی در بوشهر در شهرهایی چون آبپخش، وحدتیه، اهرم و... رواج دارد و میطلبد این صنعت و هنرمندان آن بیش از پیش مورد حمایت قرار گیرند، چراکه این صنعت قابلیت بهکارگیری در بسیاری از حوزهها را دارد، از بسته‌بندی گرفته تا تزئیات.
