بامداد جنوب- الهام بهروزی:

نمایش طنز گونه‌ای از هنر تئاتر است که بسیاری از مصائب، مشکلات و مفاهیم را به زبان طنز بیان می‌کند که در ایران بسیار پرمخاطب است، چون ایرانی‌ها خندیدن و شاد بودن را دوست دارند. این گونه نمایش‌ها عموما راوی قصه‌هایی از قشرهای فرودست جامعه هستند که مورد غفلت واقع شده‌اند؛ قشری که درد را به تمام معنا لمس می‌کند و مصائب بی‌شماری را بر شانه‌های نحیف خود حمل می‌کند. این دردها و آلام گاه آنقدر دردناک هستند که نمی‌توان آنها را در قالبی جدی روایت کرد، از این‌رو، هنرمند می‌کوشد سنگینی و تلخی اندوه‌بار این غصه‌ها را با زبانی خنده‌آمیز روایت کند. بارها پیش آمده مخاطب با تماشای طنزی واقعی همزمان هم گریسته و هم خندیده است. این یکی از مولفه‌های طنز واقعی است، طنزی که مخاطب را درگیر خود کرده و به تفکر واداشته است. امروز کم و بیش شاهد تولید آثار طنز متعددی هستیم که برخی از آنها بیشتر به لودگی گرایش دارند و هدفشان صرفا خندان است اما در مقابل، برخی دیگر در ورای خنده‌ای که بر چهره مخاطب می‌نشانند، حاوی اندیشیدنی است که محاطب را روزها درگیر می‌سازد و آموزنده است. 

اگر بخواهیم منصفانه قلم بزنیم باید معترف شد که این ‌گونه نمایشی آن طور که باید مورد توجه واقع نشده است، در صورتی که با زبان طنز می‌توان خیلی از بایدها و نبایدها را مطرح کرد و مورد واکاوی قرار داد. استان بوشهر که یکی از استان‌های پیشتاز در حوزه تئاتر است، کوشیده به‌منظور رشد و ترقی تئاتر طنز در درون محدوده خود متولی برگزاری جنشواره استانی تئاتر طنز باشد و دبیرخانه این جشنواره در یکی از شهرستان‌های آن که نقش پررنگی در مبارزه با استعمار داشته، واقع شده است. جشنواره تئاتر طنز تنگستان رویدادی است که امسال ده ساله شده و راه سختی را طی کرده تا به 10 سالگی رسیده است. این جشنواره همواره با کمبود بودجه مواجه بوده تا جایی که در سال 91 و 84 به‌دلیل نبود اعتبار کافی برگزار نشد اما خوشبختانه در این یکی دو سال اخیر با همدلی انجمن هنرهای نمایشی استان و با همکاری اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان و فرمانداری تنگستان به‌صورت منظم برگزار شده است و توانسته به سهم خود محفلی برای طنزپردازان تئاتری این خطه باشد.

دهیمن دوره جشنواره تئاتر طنز تنگستان را فرید میرشکار، یونس جعفری و حسین زارعی، هنرمندان هم‌استانی داوری می‌کنند که در جریان جشنواره آثاری شامل «تجمع بیش از یک بی‌شعور ممنوع» به نویسندگی و کارگردانی بسام کریمی از کنگان، «‌مصیبت‌های خانواده حسن صمصامی» به نویسندگی رضا مختارزاده و کارگردانی رضا باقری از اهرم، «‌خاطرات جوجه اردک زشت‌» به نویسندگی فرهاد نقدعلی و کارگردانی بهروز ملاح از گناوه، «مو کی هستوم؟» به نویسندگی و کارگردانی ابوذر یزدان‌پناهی از بوشهر، «ماجراهای جنگل آمازون» به نویسندگی و کارگردانی یاسر رازقی‌پور از اهرم و «‌من پسر شما رو خوردم» به نویسندگی و کارگردانی عقیل جماعتی از خارگ مورد بررسی و داوری قرار خواهند داد. البته نمایش «کله پیک‌های آرژانتینی» نوشته حسن سالارمنش و کار طوبی بروشم از سعدآباد نیز در بخش غیررقابتی این رویداد به روی صحنه خواهد رفت. در خصوص این جشنواره گفت‌وگویی را با سعید گلچمن، دبیر اجرايي دهمین جشنواره استانی تئاتر طنز تنگستان صورت دادیم که در ادامه می‌آید.

به‌طور قطع هدف اصلی کار طنز در گونه‌های مختلف تئاتری و نمایشی آگاه ‌کردن جامعه از معضلات و مشکلات اجتماعی است. این جشنواره در کنار این مورد، با هدف استعدادیابی و ارج‌نهادن به استعدادهای جوان تئاتری در سطح استان بوشهر شروع به کارکرده است. خوشبختانه از سال‌های قبل و در کنار بسیاری از هنرمندان مطرح تئاتر استان، بسیاری از بازیگران و کارگردان‌های جوان و نوپا نیز در این جشنواره مسیر حرفه‌ای خود را آغاز کرده و کارهای نمایشی بسیار خوبی را ارائه داده‌اند. 

جشنواره‌ها فرصت و فضایی خوب برای تبادلات فرهنگی، هنری، تئاتری و تبادل اندیشه و تفکر هستند؛ در جشنواره‌ها گروه‌ها با هم رقابت می‌کنند و این رقابت باعث ایجاد انگیزه برای تولید یک اثر فاخر هنری می‌شود. البته سال‌هاست در حوزه نمایشنامه‌های فاخر طنز با نبود متن خوب و مناسب روبه‌رو هستیم، امیدوارم دوستان و هنرمندان عزیز در حوزه طنز به‌‌ویژه در زمینه متن نمایشنامه نگاه جدید و خلاقانه‌تری داشته باشند تا بدین ترتیب آثار فاخر و ارزشمندی در زمینه تئاتر تولید و اجرا شود. 

به یقین طنز کمک می‌کند که بسیاری از مسائل تلخ جامعه با لحنی که برای مخاطب گزنده نباشد، به او منتقل شود. در بیشتر آثار ادبی نمایشی دنیا مسائل جدی با لحن طنز بیان می‌شوند و نقد جامعه با همین لحن و زبان صورت می‌گیرد.  ما نیز باید به درجه‌ای از مخاطب‌شناسی برسیم که تشخیص دهیم چه نوع تئاتری برای جامعه مناسب و تاثیرگذارتر است و چه زبان و شیوه‌ای با مخاطب ارتباط بیشتری برقرار می‌کند؛ امروزه مخاطب هشیار است و اثر هنری یا نمایشی فاخر را از اثر نمایشی سخیف به‌راحتی تشخیص می‌دهد.

با توجه به بررسی و گفته‌های هیات بازبین، به نظر می‌رسد سطح کیفی جشنواره امسال بالاتر از سال‌ قبل باشد.

با وجود رایزنی‌های بسیار، متاسفانه تاکنون این کار محقق نشده است. البته پیش از این مقرر شده بود که آثار یا اثر برگزیده جشنواره تئاتر طنز تنگستان به جشنواره سراسری تئاتر طنز اصفهان راه یابد که متاسفانه این جشنواره چند سالی است برگزار نمی‌شود. امیدوارم که در سال‌های آتی چنین موردی عملی شود.

بله. نمایش «کله‌پوک‌های آرژانتینی» به کارگردانی طوبی بروشم از شهر سعدآباد به‌عنوان مهمان در جشنواره حضور دارند. البته هیات بازبین این‌گونه تشخیص دادند که این نمایش به بخش مسابقه راه پیدا نکند و به همین دلیل در بخش جنبی حضور پیدا کرده است.

سوال بجایی است. تلاش‌هایی در این زمینه صورت گرفت اما متاسفانه به‌خاطر محدودیت‌های مالی این اتفاق نیفتاد، بله! به‌طور قطع جای یک گروه مهمان قوی در جشنواره خالی است. امیدواریم بتوانیم در سال‌های آتی این مورد را عملی کنیم.

بزرگ‌ترین نقطه قوت انجمن هنرهای نمایشی استان بوشهر تعامل با انجمن‌های نمایشی سراسر استان و تئاتر شهرستان‌هاست و این تعامل مرهون تلاش‌های دلسوزانه جهانشیر یاراحمدی است. وی پس از سال‌ها، توانست شعار «تئاتر برای مخاطب» را جامه عمل بپوشاند، به‌طوری که امروزه در سطح استان بسیاری از هنرمندان «جشنواره» را اولویت کاری خود قرار نمی‌دهند و هدف اصلی آنها، اجرای عموم و تاثیر بیشتر روی مخاطب است؛ باید یادآور شوم که چرخه اقتصادی تئاتر نیز می‌تواند با جا افتادن اجراهای عموم شکل بهتری به خود بگیرد. خوشبختانه در این زمینه انجمن موفق عمل کرد؛ از این رو، از جانب خودم از تلاش‌های دلسوزانه انحمن هنرهای نمایشی استان بوشهر برای ارتقای تئاتر در استان بی‌نهایت قدردانی می‌کنم.

انجمن هنرهای نمایشی اهرم رویکرد امسال خود را بر شناسایی، کشف و جذب استعدادهای جوان گذاشته است. در این راستا بسیاری از نیروهای نخبه تئاتر شهرستان را مامور کردیم که در سطح مدارس و دانشگاه‌ها به‌دنبال شناسایی استعدادهای جوان تئاتری باشند. خوشبختانه چهره‌های آینده‌داری را در سطح مدارس شناسایی و جذب کردیم که تعدادی از آنها در برخی از آثار همین جشنواره حضور داشتند. در این زمینه به سمت زیرسازی از بُعد پرورش استعداد حرکت کرده‌ایم. در کنار آن نیز به‌طور مرتب دوره‌های نویسندگی و بازیگری را برگزار می‌کنیم و حتی در مهرماه برای کسانی که در این دوره‌ها شرکت کردند و به‌منظور تشویق و رقابت بیشتر بین آنها، جشنواره‌ داخلی «اتود» را برگزار کردیم. از دیگر اتفاقات خوب تئاتری شهر اهرم، حضور موفق نمایش «مده آ» به کارگردانی خودم در جشنواره تئاتر استانی بوشهر بود، همچنین راهیابی نمایش «روایت یک اعتراف» به کارگردانی یونس رازقی‌پور به جشنواره منطقه‌ای تئاتر معلولین (یاسوج) از دیگر موفقیت‌های تئاتری این شهرستان به‌شمار می‌رود. در کل امسال خوشبختانه سال موفقی برای شهرستان بوده است.

تا جایی که من می‌دانم چنین دوره‌هایی در حوزه طنز برگزار نشده است. البته این نیاز کاملا حس می‌شود و پیشنهاد بسیار خوبی است. حتما برای سال آینده این موضوع را در نظر خواهیم گرفت. هرچند برگزاری برخی از برنامه‌های جنبی جشنواره به شرایط مالی آن نیز بستگی دارد.

برگزاری نشست‌های تخصصی نویسندگی و کارگردانی با حضور داوران جشنواره و گروه‌های شرکت‌کننده و علاقه‌مندان از جمله بخش‌های این رویداد به‌شمار می‌رود.

بدون‌شک هر اثر هنری نیاز دارد که از دریچه نقد، تحلیل و بررسی عبور کند. یکی از نقاط قوت جشنواره‌ها برگزاری همین جلسات نقد و بررسی است. بر این‌گونه جلسات فضای آموزشی، یادگیری، تحلیل و اندیشه حاکم است و خیلی از عزیزان و هنرمندانی که کار تولید و اجرا می‌کنند با بهره‌گیری از این جلسات بنیه علمی خود و اثر هنری‌شان را تقویت می‌کنند. در کل برگزاری جلسات نقد به روند یادگیری نسل جوان برای تولید آثار پرمحتوا خیلی کمک می‌کند.

از کسانی که این جشنواره را حمایت کردند و همچنین عزیزان هنرمندی که از ماه‌ها قبل برای برگزاری هر چه بهتر این جشنواره وقت گذاشتند، بسیار سپاسگزارم. از جمله محسن زنده بودی، مسوول انجمن هنرهای نمایشی اهرم و اعضای گروه تئاتر آریو تنگستان که با تمام وجود در زمینه برگزاری جشنواره‌ای مطلوب تلاش کردند. همچنین آقای جاودانی شهردار اهرم، آقای دهدشتی فرماندار تنگستان، دکتر ماحوزی مدیرکل محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر، جهانشیر یاراحمدی رئیس انجمن هنرهای نمایشی استان و سایر نهادها به‌خصوص شورای اسلامی شهر اهرم که دلسوزانه با ما همکاری داشتند، قدردانی می‌کنم. در پایان لازم به ذکر می‌دانم که امیدوارم این جشنواره‌ که به ده‌سالگی خود رسیده است با تدبیر عزیزان مسوول به‌زودی از بودجه‌ای ثابت برخوردار شود تا دغدغه‌های مالی هنرمندان در زمینه برگزاری سالانه جشنواره تئاتر طنز تنگستان به حداقل برسد.

دهمین جشنواره استانی تئاتر طنز تنگستان ١٦ تا ١٩ بهمن‌ماه و با حضور هفت گروه نمایشی از شهرهای بوشهر، اهرم، کنگان، گناوه، سعد آباد و خارگ به میزبانی اهرم برگزار می‌شود.