بامداد جنوب- الهام بهروزی:

محو تماشای کلیپی بودم که در آن یکی از آیین‌های موسیقایی شهرم را به نمایش گذاشته بود؛ «دومارویی». یادم می‌آید بچه بودم با خانواده‌ام به یک عروسی رفتیم که در یکی از روستاهای گناوه برگزار می‌شد. هنوز آفتاب غروب نکرده بود که همه موعوین جمع شدند و هلهله‌کنان داماد را تا مسافتی به دور از خانه بردند و به رقص و پایکوبی پرداختند و... . رسمی که امروز کمتر اثری از آن باقی مانده اما چندی پیش گروه موسیقی «لیوا» به سرپرستی اسماعیل بختیاری‌آزاد به احیای این رسم پرداخت که با استقبال خوبی روبه‌رو شد و خیلی سریع دست به دست شد و حس نوستالوژیکی را در میان مخاطبانی که بارها این آیین را در عروسی‌های جنوبی به نظاره نشسته بودند، ایجاد کرد.

بدون اغراق باید معترف شد که موسیقی بوشهری بسیار متنوع و وسیع است و در گستره خود آیین‌هایی را جای داده که هر کدام در نوع خود منحصربه‌فرد و بی‌نظیر هستند. هرچند بیشتر این آیین‌ها تحت تاثیر ترویج زندگی ماشینی و تغییر روند زندگی‌ها و سلیقه‌ها به حاشیه رانده شده‌اند اما در این میان، افرادی هستند که آستین همت بالا زده و با سود جستن از هنر خود به احیای آیین‌های کهن جنوبی که کاربرد پررنگی در زندگی مردمان این خطه داشته‌اند، مشغول هستند، چراکه احیا و حفظ این آیین‌ها تاثیر بسزایی در تقویت هویت فرهنگی ما دارد؛ بدون‌شک هر چه ما داشته‌ها و میراث فرهنگی خود -که آیین‌ها، آداب و رسوم بخشی از این میراث را تشکیل می‌دهد- فاصله بگیرم، با هویت خود بیگانه‌تر می‌شویم، از این‌رو، هنرمندان و گروه‌های موسیقایی که در این حوزه ورود کرده‌اند، رسالت خطیری را عهده‌دار شده‌اند که می‌طلبد در این زمینه حمایت شوند؛ چراکه این گروه‌ها بسان سفیرانی هستند که در دیگر سرزمین‌ها به اشاعه و معرفی موسیقی بوشهری و نقاط برجسته آن همت می‌ورزند. بدون‌شک این کار آنها در پویایی موسیقی بومی و پاسداشت و حفظ آیین‌های جنوبی بی‌تاثیر نیست.

 اسماعیل بختیاری‌آزاد در خصوص نقش گروه‌های موسیقی در گسترش موسیقی جنوبی معتقد است: «بدون شک اجراهای صحنه‌ای گروه‌های موسقی بوشهری در عرصه‌های ملی و بین‌امللی باعث بسط و اشاعه این نوع موسیقی در جهان شده است». وی همچنین درباره حرکات آیینی می‌گوید: «در فرهنگ ما هر جا که موسیقی بوده، حرکت و به‌نوعی رقص هم در کنار آن بوده که توانسته به فرم و تنوع موسیقایی آن بسیار کمک کند. لاجرم این مهم توانسته خارج از مرزهای استانی هم دست به مخاطب‌زایی بزند. من همیشه در اجراها به‌دنبال فرم‌های واقعی و اصیل موسیقی بومی بوشهر بوده‌ام. از یزله خوانی‌ها گرفته تا نوع و شیوه اجرای موسیقی‌های مذهبی و موسیقی‌هایی که در مراسم شادی استفاده می‌شده، سعی کرده‌ام که نهایت بهره‌برداری صحیح و اصولی را انجام دهم. به‌طور قطع وقتی ما با اصل سنت آشنایی داشته باشیم، آن موقع می‌توانیم به نوآوری و ابتکار درست دست بزنیم. بدیهی است، لازمه نوآوری، شناخت کافی و وافی از سنت‌ها و رسوم گذشته است. همین اصل در مورد موسیقی هم صادق است! از این‌رو ما باید هویت اصیل آیین‌ها را به‌خوبی بشناسیم و در حفظ آنها کوشا باشیم!». 

بختیاری‌آزاد از جمله موسیقیدان‌هایی است که در طول حیات هنری خود سعی کرده در کنار تجربه‌اندوزی، به مقوله اجرا و آموزش اصولی ریتم‌های موسیقی بوشهر توجه ویژه داشته باشد. موضوعی که بدون شک می‌تواند در پیشرفت موسیقی این خطه کارامد ظاهر شود و اگر احیانا قرار است، موسیقدانی در این هنر ابتکار و نوآوری داشته باشد، با آگاهی و شناخت باید باشد تا به اصل و ماهیت موسیقی لطمه‌ای وارد نشود. همان‌گونه که اطلاع دارید موسیقی بوشهری هنری زنده، هیجان‌انگیز و بسیار شوق‌برانگیز است و قابلیت این را دارد که در برخی از بخش‌های خود با موسیقی‌های سرزمین‌های مجاور آمیخته شود و قالبی نو دراندازد اما این مهم باید آگاهانه صورت بگیرد تا شاهد بدعت‌های جبران‌ناپذیر در عرصه موسیقی نباشیم. بختیاری‌آزاد با همه نوآوری‌هایی که در این حوزه انجام داده اما هیچ‌وقت کاری نکرده که ماهیت هنری آیین یا قطعه‌ای را نادیده بگیرد و بدعتی را وارد این حوزه کند. او موسیقدانی باانگیزه است که در عید امسال به همراه گروهش توانست نماینده شایسته‌ای برای موسیقی بومی جنوب باشد و اجرای هیجان‌انگیزی را از خود در کشور مجارستان به نمایش بگذارد. قسمت نخست گفت‌وگوی ما با این موسیقدان در شماره 965 روزنامه منتشر شد، اینک شما را به خواندن قسمت دوم و پایانی این گفت‌وگو دعوت می‌کنیم.

 در قدیم موسیقی جزئی از زیست هر روزه مردم بوده و به‌صورت تجربی در گوشت و پوست و خون نوازنده رسوخ می‌کرد اما امروزه وضعیت فرق کرده و بیشتر فعالیت‌های موسیقایی به‌صورت گروهی شده است که می‌طلبد هنرجوی علاقه‌مند برای فعالیت در این هنر، حتما کلاس برود و آموزش ببیند، این در حالی است که آموزشگاه تخصصی موسیقی بومی در بوشهر وجود ندارد! پیش‌تر خودم پیگیر راه‌اندازی چنین آموزشگاهی بودم اما با آن موافقت نشد (البته این اقدام مربوط به پیش از روی کار آمدن دولت روحانی بود)؛ چون آن زمان مجوز نمی‌دادند. البته الان در یکی از آموزشگاه‌های موسیقی استان مبحث «ریتم‌های اختصاصی موسیقی بوشهری» را به‌صورت تخصصی دو روز در هفته درس می‌دهم که به‌جرات می‌توان گفت، در حال حاضر ۷۰ تا ۸۰ درصد نوازنده‌های سازهای ضربی (کوبه‌ای) که در گروه‌های موسیقی استان فعالیت دارند، شاگردان من بوده‌اند. 

بله، بسیار تاثیرگذار است. البته ما در زمان‌های قدیم هم در فرهنگ موسیقی خودمان نوازندگان زن داشته‌ایم. به‌طور قطع در جامعه‌ای که نصف جمعیت آن را زنان تشکیل می‌دهند، وجود نوازنده زن در گروه‌های موسیقی می‌تواند تاثیر شگرفی در کیفیت و همچنین مخاطب‌آفرینی این نوع موسیقی داشته باشد که این روند، به‌طور قطع به نفع موسیقی ماست!

همچنان که در بخش نخست این‌ گفت‌وگو به آن اشاره کردم، کسی که می‌خواهد موسیقی بوشهری را به‌صورت حرفه‌ای و درست کار کند، می‌بایست با اصالت و هویت فرهنگ این زادبوم به‌خوبی آشنا باشد تا بتواند آن را در دل موسیقی به‌صورت مبتکرانه و جذاب پیاده بکند، در این صورت است که مخاطب از دیدن و شنیدن آن بسیار لذت می‌برد و به ارزش هنری آن معترف می‌شود. موسیقدان باید ریتم‌ها را بشناسد، سازها را، سنت‌ها را، مراسم و رقص‌ها را، همه و همه را باید به‌خوبی زیست کرده باشد و به دانش کافی در این زمینه رسیده باشد. برای مثال، چند وقت پیش بود که آمدیم آیین «دومارویی» که یکی از آیین‌های منحصربه‌فرد عروسی در استان بوشهر به‌ویژه ‌شمال استان به‌شمار می‌رود و در آستانه فراموشی است، در قالب یک موزیک ویدئوی شاد در کرانه خلیج فارس دوباره احیا کردیم البته ما برای جذابیت بیشتر این آیین یک‌سری ابتکاراتی در آن انجام دادیم که به ماهیت اصلی این رسم هیچ خللی وارد نکرد، این موزیک ویدئو خیلی زود از طریق فضای مجازی منتشر شد و بسیار از آن استقبال شد، خب، طبیعتا با چنین حرکت‌هایی می‌توان رسوم و سنت دیرینه منطقه را  همواره زنده نگه داشت. من هم اینک در تلاشم تا با به‌کارگیری ایده‌هایی که حاصل سال‌ها فعالیت موسیقایی‌ام است، در این زمینه موثر ظاهر شوم.

 موسیقی محلی بوشهر خیلی جای کار دارد. ما هنوز در اول راه هستیم و باید تا می‌توانیم در این موسیقی، دانش کسب کنیم؛ پژوهش کنیم؛ بنوازیم و بخوانیم تا بتوانیم یک موسیقی بکر و جذاب را برای مخاطب امروزی به‌خصوص جوانان تولید و عرضه کنیم. من بخش‌هایی از این موسیقی را به نمایش گذاشتم و از آنها کلیپ‌های تصویری تهیه کردم. به‌یقین در موسیقی این خطه هنوز قسمت‌های بکر و دست‌نخورده بسیاری هست که باید به معرض دید عموم گذاشته شود. البته برای این‌که بتوان یک کار تمیز و درست ارائه کرد، باید هزینه کرد و تمام جوانب را در نظر گرفت. امیدوارم به‌زودی این کار انجام بشود.

بله، قبلا اجراهایی با دوستان خوزستانی و هرمزگانی داشته‌ایم اما این روزها موفق به این کار نشده‌ایم. چون این کار هزینه‌ها و مسائل مربوط به خودش را دارد. البته امیدوارم که بتوانم به‌زودی این کار مفید را دوباره انجام بدهم، چراکه نتیجه آن به سود موسیقی محلی کل جنوب ایران خواهد بود.

من در حوزه موسیقی اهداف مختلفی دارم، نظیر ساخت ساز، تنظیم قطعات موسیقی بومی، پرورش نوازنده و موزیسین، اجرای زنده موسیقی و امثال اینها. جدیدا هم با اعضای گروه به این نتیجه رسیده‌ایم که از ملودی‌ها و موسیقی‌های امروزی و مدرن بیشتر استفاده بکنیم؛ مثلا موسیقی‌های بوشهر را با ساز بندی‌ها و تنظیم‌های مدرن و امروزی آمیخته کنیم تا بتوانیم طرحی نو دراندازیم. از همین جا از همه کسانی که با گروه «لیوا» همکاری داشتند، تشکر می‌کنم. امیدواریم این فعالیت‌ها همچنان ادامه پیدا کند تا بتوانیم فرهنگ و رسوم اقلیم خودمان را فراتر از استان به سمع و نظر مخاطب کشوری و جهانی برسانیم.