بامداد جنوب - الهام بهروزی:

نسیم خنکی می‌وزید. کوچه تنگ و باریک اما زبیای بافت را پشت سر گذاشیم و رسیدیم به در چوبی که میان گل‌های زیبا و خیره‌کننده و پیچیکی مدهوش محصور شده بود. وارد راهروی باریک کافه کهن شدیم و پله‌ها را یکی پس از دیگری پشت سر گذاشتیم. آرام پشت میز چوبی نشسته بود و به گفته‌های هنرمندان جوانی که در کنارش نشسته بودند، گوش می‌داد. وارد سالن شدیم و سلام کردیم. آقای ملاح‌زاده مرا به ایشان معرفی کرد و گفت: این همان خبرنگاری است که روز شنبه با شما به‌صورت تلفنی مصاحبه کرد. خیلی گرم ما را پذیرا شد. در کنارش وحید تاج خواننده خوش‌صدا و آتیه‌دار موسیقی سنتی، اشکان مرادی (نوازنده کمانچه) و اعضای گروه «چکاوک» هم ایستاده بودند. چهره‌ها صمیمی و مهربان بود بعد از سلام و احوالپرسی برای گفت‌وگویی دیگر با استاد پشت میز چوبی وسط اتاق نشستیم. بدون شک وجود هنرمندان شاخصی چون کیوان ساکت و علیرضا کوشک جلالی برای هنر این زادبوم موهبتی ارزنده است؛ یکی در موسیقی و آن دیگری در تئاتر با میدان دادن و همراه شدن با هنرمندان جوان شهرستانی انگیزه کافی را برای بالندگی و خودباوری آنها ایجاد می‌کنند و از این رهگذر زکات هنر خویش را می‌دهند تا فرهنگ فاخر و اصیل ایرانی همچنان پویا و زنده به مسیر خود ادامه دهد.

کیوان ساکت که به همراه وحید تاج و اشکان مرادی به بوشهر سفر کرده‌اند تا با همراهی گروه چکاوک به سرپرستی رضا ملاح‌زاده اجرای به یادماندنی را برای مخاطبان بوشهری خود به یادگار بگذارند، در کافه کهن با رویی گشاده پذیرای ما شد تا گفت‌وگوی چند روز پیش خود را با روزنامه بامداد جنوب تکمیل کند و از حال و هوای این روزهای موسیقی بیشتر پرده بردارد و از ناگفته‌هایی بگوید که مسکوت ماندنشان موجب جولان دادن تاجرانی شده که به اشتباه موسیقی را با کاسبی اشتباه گرفته‌اند و در حال ترویج هنری هستند که هیچ‌گونه پشتوانه هنری و ارزشی نمی‌توان برای آن یافت و صرفا تقلیدی سخیف و بی‌اساس از موسیقی‌های بیگانه است و بس. همان‌گونه که در گزارش پیش اشاره شد، کیوان ساکت متولد زاده ۱۳۴۰ در مشهد آهنگساز، نوازنده برجسته تار و سه‌تار نویسنده و مدرس دانشگاه است. وی در حوزه پژوهش نیز دستی طولانی دارد و آثار معتبری را در خصوص آموزش ساز تار و موسیقی ایران منتشر کرده است. ساکت همچنین اجراهای بی‌شماری در داخل و خارج از کشور با گروه‌ها و هنرمندان شاخص در کارنامه خود ثبت کرده است.

این موسیقدان و پژوهشگر در خصوص اجرای امشب (پنجشنبه‌شب، 22 آذرماه) خود در بوشهر به بامداد جنوب گفت: برای دومین بار است که در بوشهر به روی صحنه می‌روم. همان‌طور که هوای بوشهر گرم است، مردم آن از این هوا خونگرم‌تر هستند. مردم اینجا را دوست دارم و خوشبختانه دوستان بوشهری خوبی هم دارم و سفر پیش من به بوشهر با خاطرات بسیار خوبی همراه بود که یقین دارم این سفر هم به همراه دیگر همسفرانم یعنی وحید تاج و اشکان مرادی برای من لبریز از لحظات خوبی خواهد بود و بدون شک با خاطراتی خوبی اینجا را ترک خواهیم کرد. امشب هم با همراهی آقای تاج، اشکان مرادی و گروه چکاوک اجرای هیجان‌انگیز و درخوری را به روی صحنه خواهیم برد.

کیوان ساکت در ادامه با تاکید بر این‌که وقتی به هنر معاصر نگاهی می‌اندازید، می‌بینید که خاستگاه هنرمندان تاثیرگذار و تراز اول موسیقی ایران در سه یا چهار دهه اخیر شهرستان‌ها بوده است، افزود: البته به‌ندرت در تهران هم هنرمندان شاخصی بالنده شده ولی بیشتر هنرمندان تاثیرگذار شهرستانی هستند که باانگیزه و شور و شوق موسیقی را دنبال می‌کنند.

وی با تاکید بر این‌که ما باید بگوییم موسیقی ملی نه موسیقی سنتی، در واقع باید این واژه در فرهنگ موسیقایی‌مان اصلاح شود، تصریح کرد: چراکه موسیقی ما موسیقی ملی است نه سنتی، حتی سازهای ما هم سنتی نیستند! همان‌گونه که اطلاع دارید سنت به معنای چیزی است که فاقد پویایی و حرکت است، این در حالی است که موسیقی ما زایا و سیال است، به‌گونه‌ای که ما سازهایی داریم که دستخوش تغییر و تحول شده مثل ساز سه‌تار که به جای سه سیم، چهار سیم دارد یا ساز تار که شش سیم دارد در صورتی که تارهای قدیمی پنج سیم دارد! یا سازهای کمانچه که نسبت به گذشته بسیار تغییر کرده‌اند. بنابراین باید بپذیریم که امروز همه چیز در موسیقی تغییر کرده از ساز گرفته تا فرم. در واقع موسیقی در حال گسترش یافتن و نو شدن و تطور است.

ساکت در خصوص نقش تحول و تطور موسیقی ملی در جذب مخاطب امروز تاکید کرد: موسیقی باید زبان حال مردم باشد، زبان شادی‌ها، غم‌ها، دردها، خیال‌ها، آرزوها و رویاهای آنها باشد و بازتاب‌دهنده این حالات. از این‌رو، موسیقدانان باید غم‌ها، رویاها، خیال‌ها و رویاهای مردم را دریابند و در آثارشان منعکس کنند که این مهم نیازمند این است که زبان موسیقی زبان امروز باشد. شما وقتی به مناسبات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و ... می‌نگرید، می‌بینید که همه این مناسبات دگرگون شده‌اند و به جرات می‌توان گفت که این تغییر و تحولی که در این 20 سال اخیر در جهان روی داده، در مقایسه با 200 سال پیش بسیار بیشتر بوده که آن هم حاصل رشد فزاینده فضای مجازی است. بنابراین نیازهای مردم متفاوت و متنوع شده، از این رو در این عصر که درهای فرهنگی سرزمین‌های مختلف گشوده شده، ما به‌منظور حفظ و معرفی فرهنگ غنی‌ خود باید از یک سو به اصالت‌های فرهنگی‌مان پایبند باشیم و از سوی دیگر نگاه‌مان به آینده باشد؛ در غیر این صورت هنر و موسیقی ما گوشه‌نشین و منزوی خواهد شد.

سرپرست کنسرت «خاک وطن» در ادامه در خصوص همکاری‌اش با گروه «چکاوک» بوشهر توضیح داد: با توجه به این‌که خاستگاه هنرمندان تراز اول موسیقی ملی‌مان شهرستان است، من در گام نخست این گروه را مورد ارزیابی قرار دادم و دیدم که این جوانان هم از نظر اخلاقی و هم از نظر هنری شایسته و توانمند هستند که در صورت حمایت شدن می‌توان در عرصه هنری کارهای قابل‌توجهی از آنها مشاهده کرد. از سوی دیگر همراهی من، آقای تاج و اشکان مرادی با این گروه بدون شک تاثیر شگرفی در دیده شدن آنها خواهد داشت و مردم بوشهر از هنر آنها در آینده بیشتر بهره خواهند برد. افزون بر این، اعتقاد دارم که اگر امروز از هنرمندان شهرستانی بگذریم با پدیده مهاجرت نخبگان هنری شهرستانی به تهران مواجه خواهیم شد، چیزی که متاسفانه امروز به آن دچار شده‌ایم چه در حوزه آموزش و چه در بحث مهاجرت! از این‌رو، من به‌منظور جلوگیری از این پدیده، هر زمان پیشنهادی از سوی هنرمندانی مطرح می‌شود که متکی به اخلاق و هنر فاخر ایرانی هستند و با اندکی آموزش به عرصه هنر جدی هدایت می‌شوند و بسیار باانگیزه و پر شور هستند، استقبال می‌کنم و با آنها همراه می‌شوم، بدون شک این هنرمندان با همراه شدن ما با انگیزه‌تر مسیر خودشان را ادامه می‌دهند. گروه «چکاوک» هم خوشبختانه پس از چند جلسه تمرینی که داشتیم، به درجه‌ای از آمادگی رسیده‌اند که اجرای هیجان‌انگیزی را برای مخاطبان برنامه امشب بیافرینند.

ساکت در خصوص چگونگی جلسات تمرینی خود با این گروه هم توضیح داد: خوشبختانه امروز به کمک فضای مجازی هر ناممکنی ممکن شده و ما امروز از طریق این فضا هم آموزش هنرآموزان را انجام می‌دهیم، هم بر تمرین‌های آنها نظارت داریم که تمرین‌های گروه چکاوک را هم از این طریق نظارت کردم البته چند جلسه هم در تهران با هم تمرین کردیم، هرچند کمی زمان تمرینات طولانی شد ولی خدا را شکر الان به سطح خوبی از آمادگی رسیده‌اند.

نویسنده کتاب «با موج تا کرانه» در ادامه در پاسخ به این پرسش مبنی بر این‌که اگر موسیقدانان ملی هم برای کمتر شدن فاصله‌شان با نسل جوان از مدیر برنامه استفاده کنند، چقدر به فراگیری شهرتشان در میان مردم تاثیر خواهد داشت، گفت: باید تاکید کنم که همه موسیقدانان ملی هم مدیر برنامه داخلی دارند و هم مدیربرنامه خارجی؛ منتها باید بپذیریم که در موسیقی عده‌ای دارند به شکل هدفمند در تضعیف ذائقه مردم می‌کوشند، البته تاکید می‌کنم که من با هیچ نوع موسیقی خوب عنادی ندارم ولی امروز موسیقی و خواننده‌هایی که از سوی صدا و سیما دارند در جامعه ترویج می‌شوند، افرادی نیستند که نمره قبولی را در موسیقی دریافت کرده باشند، بلکه آنها به هیچ وجه نه از نظر مفاهیم و دانش هنری، نه از حیث صدا و رتبه هنری و نه از نظر اخلاق و کنش اجتماعی شایسته بزرگ‌نمایی نیستند!!! آنها جزء افرادی هستند که حتی از کوچک‌ترین اصول و تعاریف موسیقایی آشنایی و آگاهی ندارند! در حالی که من شاگردانی دارم که تنها شش یا هفت سال سابقه فعالیت دارند اما اصول موسیقی را از برند. از این‌رو، تهیه‌کنندگانی که این خواننده‌های تازه به دوران رسیده را یک شبه بزرگ می‌کنند باید به تاریخ و فرهنگ این سرزمین جواب پس بدهند، باید به آن غرامت بدهند. این تهیه‌کنندگان به چه حقی به خودشان اجازه می‌دهند که در تلویزیون در برنامه هایی که مجوز تبلیغات ندارد به بولد کردن خواننده‌های پاپی بپردازد که هیچ پشتوانه هنری ندارد؟! این در حالی است که صدا و سیما در این چهار دهه تمام حقوق معنوی هنرمندان راستین را از کوچک گرفته تا بزرگ زیر پا گذاشته است. این رسانه به هیچ وجه قانون کپی رایت را رعایت نمی‌کند! چرا می‌خواهند ذائقه و سلیقه مردم را پایین بیاورند؟! متاسفانه من از بسیاری از پشت پرده‌ها و رانت‌ها خبر دارم، خودشان هم خوب از آن باخبرند. البته صدا و سیما در میان مردم فرهیخته، آگاه و دغدغه‌مند ایران امرزو جایگاه بسیار ضعیفی دارد؛ چراکه این رسانه بارها ثابت کرده که جز تخریب فرهنگی کارکرد دیگری ندارد!!! این واقعیت تلخی است. البته در این میان متولین فرهنگی هم دست روی دست گذاشته‌اند و صرفا تماشاگر هستند اینها همه میراث آموزش‌های غلطی است که در این سال‌ها صورت گرفته است.

ساکت با تاکید بر این‌که نقش مسوولان و متولیان فرهنگی در بیمار شدن ذائقه مخاطبان موسیقی غیرقابل کتمان است، تصریح کرد: من نمی‌گویم همه مسوولان فرهنگی ولی غالب آنها از جفایی که دارند به فرهنگ ایرانی می‌کنند، غافل هستند، فکر می‌کنم «عالمی دیگر بباید ساخت و از نو آدمی»؛ بنابراین باید یک خانه‌تکانی فرهنگی صورت بگیرد؛ یعنی مسوولانی به کار گمارده شوند که هم آگاه به فرهنگ ایرانی و هم دغدغه فرهنگی داشته باشند و دلسوز و مسوولیت‌پذیر باشند. متاسفانه در سایه غفلت مدیران فرهنگی، صدا و سیما موسیقی‌های دسته‌بندی نشده پخش می‌کند که درهم و ژولیده هستند که مشخص است دست‌های پشت پرده تهیه‌کنندگان این برنامه‌ها را هدایت می‌کنند و متاسفانه کارهای خوب را مثله و بریده بریده می‌کنند که این کارشان ارزش هنری آثار شاخص و بامحتوا را از بین می‌برد. البته من بارها با 164 تماس گرفتم و نقدهایم را در این خصوص منتقل کردم اما متاسفانه هیچ وقت به آنها رسیدگی نشده است. همین چند وقت پیش بود که سوالی از بنده در خصوص سرقت ادبی حمید هیراد پرسیدند و من در پاسخ به آن گفتم که «با توجه به این‌که سرقت در جامعه امروز امری عادی و اصولا یکی از وظایف دولتمردان شده است که البته برخی از هنرمندان هم از این قاعده مستثنی نیستندو خیلی پیش‌تر از این نیز رادیو و تلویزیون محترم با رعایت نکردن قانون کپی رایت به نوعی یه سرقت هنری مشغول است پس نتیجه می‌گیریم که سرقت یکی از سنت‌های پسندیده و رایج کشور است، به‌ویژه سرقت هنری! مگر استاد الاساتید داریوش پیرکانیان کتاب ردیف یکی از اساتید درگذشته را عینا و بدون کوچک‌ترین تغییری به نام خود چاپ کرد، هرچند داریوش خان طلایی و دکتر سامان فاطمی و دیگران هر چه بر سر و روی خود زدند و در مجلات نوشتند تاثیر نکرد که بماند، استاد پیرکانیان را هیات علمی دانشگاه تهران هم کردند! حالا بیچاره هیراد که یک واژه را لااقل تغییر می‌دهد پس به نظر من سرقت هر نوعش پسندیده و اصلا لازم است».

این موسیقیدان در بخش پایانی گفته‌هایش در خصوص ادامه همکاری‌اش با گروه «چکاوک» یادآور شد: در این زمینه با آقای ملاح‌زاده صحبت کرده‌ام که ان‌شاءالله با این گروه اجراهای مشترکی را در استان‌های دیگر هم داشته باشیم و البته این موضوع را مدیر برنامه‌های ما دنبال خواهند کرد.

ساکت با خواندن این شعر زیبا از نیما بوشیج « ای افسانه، فسانه، فسانه/ ای خدنگ تو را من نشانه/ ای علاج دل، ای داروی درد/ همره گریه‌های شبانه/ با من سوخته در چه کاری؟/ ای فسانه! خسانند آنان/ که فروبسته ره را به گلزار/ خس ، به صد سال طوفان ننالد/ گل، ز یک تندباد است بیمار/ تو مپوشان سخن‌ها که داری/ تو بگو با زبان دل خود...» به این گفت‌وگو پایان داد.

یادآوری می‌شود، کنسرت موسیقی «خاک وطن» با نوازندگی کیوان ساکت، خوانندگی وحید تاج و با هنرنمایی اشکان مرادی (نوازنده کمانچه) و گروه موسیقی «چکاوک» (متشکل از رضا ملاح‌زاده (مدیر هنری گروه و نوازنده سنتور)، محمدجواد نجیبی (نوازنده کمانچه)، شهرام سلیمانی (نوازنده ویلنسل)، محمد کرمی (نوازنده سه‌تار) و عباس قاسمی‌زاده (نوازنده تمبک) ساعت 7 امشب (22 آذرماه) در سینما آوینی بوشهر به روی صحنه می‌رود.