الهام بهروزی
هنرهای تجسمی از جمله هنرهایی هستند که در عین بسیط بودن از نظر محتوایی دربردارنده اندیشه والا و خلاقیت هنرمندانی است که در دنیای ذهنی خود مرز میان تخیل و واقعیت را در هم میشکنند و آثاری را پدید می‌آورند که افزون بر زیبایی خیره‌کننده، پر از رازها و نمادهایی است که کشفش برای مخاطب هیجان‌انگیز و مسرت‌بخش است.
این شاخه هنری با اینکه از غنا و درون‌مایه عمیقی برخوردار است؛ اما در مقایسه با هنرهای دیگر نتوانسته بازار خوبی برای خود در ایران دست و پا کند؛ این در حالی است که این هنر عینا بازتاب‌دهنده هنر و اندیشه صلح‌جو و پر از مهر و خلاق ایرانی است که می‌توان با دنبال کردن عناصر و نمادهای بهکار رفته در نقش و نگارها و نوشته‌های به کار رفته در آن رد پای نگرش و پیام انسانی بسیاری از این آثار دریافت.
استان بوشهر به‌دلیل همنشینی با دریا و طبیعتی گرم و زیبا هنرمندان بی‌شماری در خود جای داده است که با توجه کردن به آنها می‌توان آینده خوبی را پیش روی هنرهای تجسمی استان قرار داد. از این رو، انجمن هنرهای تجسمی استان بوشهر با علم به اهمیت این مساله، در تلاش است در سال جاری با اجرائی کردن یک‌سری سیاست‌های کارشناسی شده این شاخه هنری را از انزوا خارج کند که در این زمینه برگزاری نمایشگاههای مختلف و کارگاه‌های آموزشی را در دستور کار خود قرار داده است. نمایشگاه بین‌المللی «کرنش به حافظ» یکی از این برنامههاست که در نوع خود کم‌نظیر است. بدون شک برگزاری چنین رویدادهایی در استان بوشهر می‌تواند معنا و اهمیت هنر را به جامعه امروز بیشتر بشناساند.
رئیس انجمن هنرهای تجسمی استان بوشهر در گفت‌وگو با بامداد جنوب در خصوص هنر گفت: معنی هنر و زیبایی‌شناسی و طبقه‌بندی هنرها از هزاران سال پیش تا کنون متغیر بوده و دستخوش عواملی نظیر عقلانیت و احساس بوده است. بدیهی است در دوره‌ای هنر امری عقلانی محسوب می‌شود. با این اوصاف، ریاضیات و صنعت هنر است، شعر و موسیقی چون با احساس همراه است هنر است و این مساله سالیان متمادی است که جریان دارد!
امرالله اسماعیلی در ادامه با اشاره به اینکه دغدغه‌های هنرمندان در تمامی قرون آفرینش‌گری است که با مخاطب ارتباط مستقیمی دارد، افزود: این ارتباط دوسویه گاهی جذب و در پاره‌ای از موارد موجب فراق و دوری مخاطبان شده است. زمانه‌ای که ما در آن زیست می‌کنیم تحت عنوان «هنر معاصر» از آن یاد می‌شود. هنر معاصر زبان خاص خود را دارد. فلسفه و جهان‌بینی آن گذشتن از زمانه مدرنیزم با استایل مشخصی است که با قاعده مشخصی همراه است. قاعده‌مندی مدرنیزم جای خود را به آزادی در تولیداتی داد که به‌نام هنر معاصر از آن یاد می‌شود. به اعتقاد من، این قاعده‌مندی در زمانه مدرن دست هنرمندان بسیاری را بسته بود. کلمنت گرینبرگ، منتقد بزرگ قرن بیستم در طبقه‌بندی معیار ارزش و سختگیری که در دوره مدرن از آن یاد می‌کند، بسیاری از هنرها را چیپ و فاقد معیارهای زیبایی‌شناسانه می‌داند.
وی همچنین با بیان اینکه بعد از سال ۱۹۷۰ یعنی با افول مدرنیزم موج معاصر همه را در بر گرفت و این بازی تا کنون ادامه دارد، تصریح کرد: البته این بازی قواعد خاص خود را دارد که ترویج هنر تجسمی و نگاه و اندیشه هنری منبعث از آن بی‌شک موجب تقویت هنرهای تجسمی و همه هنرها در استان می‌شود.
رئیس انجمن هنرهای تجسمی استان بوشهر در خصوص برپایی نمایشگاه «کرنش به حافظ» اثر گونتر اوکر، هنرمند آلمانی در بوشهر گفت: این نمایشگاه از امتزاج دو فرهنگ شرق و غرب پدید آمده که کشف نشانه‌های رمز‌آلود ایرانی برگرفته از اشعار حافظ در آثار گونتر اوکر بسیار مسرت‌بخش است. این نمایشگاه در واقع حاصل دو سال از زندگی هنری اوکر است. بسیاری از نشانه‌های مورد استفاده در کارهای او تمثیلی از اندیشه و شعر حافظ است. راز گل سرخ، خاک باغچه آرامگاه حافظ، رنگ‌های گرم و روشن فلات ایران، سبزه و برگ ریحان و... رنگ و بوی شرقی و ایرانی به آثار داده است. کالی‌گرافی و سنت پیوند خوشنویسی و نگاره یادآور نقاشی ایرانی است. رقص کلمات روی سطوح انتزاعی و نقوش برجسته از میخ از ویژگی‌ها و عناصر بصری کمپزسیون‌ها است. این آثار باعث ارجاع دوباره ما به اشعار حافظ می‌شود.
اسماعیلی درباره گونتر اوکر نیز توضیح داد: گونتر اوکر متولد۱۹۳۰ آلمان شر قی است. پدرش کشاورز بود و خود وی سال‌های اولیه زندگی با مدرک کارگر فنی در عرصه تبلیغات فعالیتش را آغاز کرد. اوکر در سفری به آلمان غربی با آثار واسیلی کاندینسکی، سردمدار هنر آبستره آشنا شد. او بسیار تحت تاثیر این آثار قرار گرفت تا اینکه تصمیم گرفت به آلمان غربی مهاجرت کند. در آن دوره بسیاری از استادان اروپا در مدرسه باوهاوس گرد والتر گروپیوس معمار در منطقه وایمار جمع شده بودند. یوهانس ایتن، پل کله همچنین هنرمندان دوران سیاه جنگ نظیر کته کولویتس و ارنست بارلاخ. آنها در یک برهه زمانی خاص زندگی و کار می‌کردند؛ جنگ جهانی همه این هنرمندان را متاثر کرده بود. اوج شکوه آثار اکسپرسیونیسم در این دوره مشاهده می‌شود. پس از جنگ به همت دو نفر از هنرمندان، گروه صفر (zero) تشکیل می‌شود؛ اتو پینو، هاینس ماک و بعدها گونتر اوکر هم به آنها اضافه می‌شود و هنر بس از جنگ را از صفر آغاز می‌کنند و شالوده‌های هنر آوانگارد را شکل می‌بخشند. اوکر در بیست وچهار سالگی با حافظ آشنا می‌شود و تحت تاثیر این شاعر ارجمند قرار می‌گیرد.
وی در خصوص پیامد این نمایشگاه برای هنرهای تجسمی استان توضیح داد: نمایشگاه «کرنش به حافظ» یکی از موفق‌ترین رخدادهای سال‌های اخیر در حوزه هنرهای تجسمی در بوشهر است. این برنامه یکی از رسالت‌های موزه هنرهای معاصر تهران است و در واقع مبین جایگاه موزه‌ها در تثبیت، تبیین و معرفی آثار هنرمندان ملل مختلف بدون در نظر گرفتن مرزهاست. این تبادل فرهنگی و بار معنایی دارای ویژگی‌هایی است که از چندین منظر قابل تامل و بررسی است. بدون شک پیامد این رخداد برای هنرمندان استان بوشهر در درجه اول آشنایی بی‌واسطه با نقاشی معاصر جهان و ارائه حرفه‌ای آن در این شهر است. دوم دیدن این آثار نگرش بسیاری از هنر مندان نسل نو و جوان را تغییر خواهد داد. یعنی زاویه دید این هنرمند به شعر حافظ و جهان حافظ حاوی درس‌های بی‌شماری است. به قول سهراب سپهری، چشم‌ها را باید شست، جور دیگر باید دید.
اسماعیلی با تاکید بر اینکه رسالت ما در انجمن هنرهای تجسمی استان بوشهر شناسایی نسل نو و جوان هنرمند این خطه است، گفت: تا عزیزان را برای قرار گرفتن در مسیر صحیح رشته‌های مختلف هنرهای تجسمی تشویق کنیم. برگزاری کارگاه‌های یک روزه با حضور اساتید هنرمندان نسل اول و پیشکسوت شاخه‌های مختلف هنرهای تجسمی از دیگر برنامه‌هایی است که در سال جاری در دستور کار انجمن تجسمی قرار گرفته است.
رئیس انجمن هنرهای تجسمی در ادامه با تاکید بر اینکه همه هنرها تاثیر متقابلی روی همدیگر دارند و در خدمت همدیگر هستند، تصریح کرد: به‌ویژه در هنر معاصر درهم‌آمیختگی شاخه‌های گوناگون هنری نظیر موسیقی، ادبیات و هنرهای تجسمی موجب خلق آثاری جدید و تاثیرگذار شده است. بی‌شک تلفیق حوزه‌های مختلف هنر موجب جذب مخاطبان بیشتر شده است.
وی ادامه داد: هنرهای تجسمی معاصر ایران شاهد حضور نسلی از جوانان است که درصورت فراهم شدن امکاناتی نظیر ایجاد نگارخانه یا موزه هنرهای معاصر در مرکز استان‌ها می‌تواند به بالندگی برسد. امروزه در کشورهای همسایه سرمایه‌گذاری‌های ویژه‌ای در زمینه ساخت موزه‌ها و شعب مختلف حراجی‌های مطرح دنیا شده است که در آن نمایش آثار هنر معاصر و مدرن ایران جایگاه ویژه‌ای دارد.
اسماعیلی با تاکید بر اینکه بر اساس سیاست‌های کلان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، متولیان حوزه فرهنگ و هنر باید از هنرمندان هنرهای تجسمی و شاخه‌های مختلف آن حمایت کند، افزود: متاسفانه امروزه شاهد حمایت هنرمندان این حوزه از طرف نهاد‌های موازی با اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر نیستیم و متاسفانه نظرهای غیرکارشناسی‌شده و سلیقه‌ای بیش از هر زمانی دیگر گریبان انجمن تجسمی و هنرمندان این عرصه را گرفته است.
رئیس انجمن هنرهای تجسمی استان بوشهر با اشاره به اینکه ظهور هر هنرمند در ارائه آثارش اتفاق می‌افتد، گفت: نبود زیرساختی مثل نگارخانه استاندارد حتی در مرکز استان که قصه ملال‌آور و تکرای شده است، خواسته بحق هنرمندان تجسمی‌کار است که تا امروز بر زمین مانده و باعث شده آن‌طور که باید و شایسته هنر استان است، در عرصه هنرهای تجسمی اتفافی نیفتد. خوشبختانه با همراهی مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر فضای خوبی برای نمایش آثار تجسمی در مجتمع فرهنگی بوشهر در حال آماده شدن است که امیدواریم باعث تحرکی مثبت در این حوزه شود.
اسماعیلی در بخشی دیگر از صحبت‌هایش با تاکید بر ساماندهی آموزش هنرهای تجسمی در استان توضیح داد: آموزش یکی از ارکان اصلی پیشرفت در حوزه هنرهای تجسمی به‌شمار می‌رود که با زبان تجربه صرف نمی‌توان مدعی حضور در این عرصه باشیم. از این رو، برگزاری کارگاه‌هایی چه در زمینه عملی و چه در حیطه نقد ونظر ضروری است که در این میان، از طرف انجمن هنرهای تجسمی استان و اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی درخواست برگزاری چندین کارگاه تخصصی آموزشی به موزه هنرهای معاصر و اداره‌کل هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ارائه شده که امیدواریم این کارگاه‌ها هر چه زودتر با حضور اساتید اهل فن در بوشهر برگزار شود و بتوانیم بر قابلیت و داشته‌های هنری هنرآموزان منطقه بیفزاییم.
وی در خصوص عملکرد آموزشگاه‌های هنری در سطح استان نیز گفت: آموزشگاه‌های هنرهای تجسمی از دو منظر قابل بررسی هستند: اول آنکه حضور این آموزشگاه‌ها رخداد مبارکی در عرصه آموزش هنر استان است که هرچه تعداد آنها بیشتر شود، مشخص می‌شود که چقدر در استان عدهای دغدغه هنرهای تجسمی دارند و دوم اینکه کیفیت آموزش در این آموزشگاه‌ها به‌دلیل رقابت با یکدیگر و برخورداری از اساتید متبحر به‌روز است که خوشبختانه اغلب خروجی خوبی هم دارند و هنرآموزان موفقی را به جامعه معرفی کرده‌اند.
رئیس انجمن هنرهای تجسمی استان بوشهر در پایان با گلایه از برخی از دستگاه‌های فرهنگی استان که نگاه سلیقه‌ای به هنرمندان تجسمی دارند، توصیه کرد که بودجه فرهنگی و هنری که در اختیارشان است، به‌صورت عادلانه و با نگاهی کارشناسیشده میان اهالی هنر تقسیم کنند و اولویت خود را حمایت از تولید آثار تراز اول و شاخص بگذارند نه آنچه مورد پسند خودشان است! زیرا نگاه سلیقه‌ای بیشترین آسیب را به شاکله هنرهای تجسمی وارد ساخته است.
