الهام بهروزی
چهارم اردیبهشت‌ماه به نام روز ملی رادیو نامگذاری شده است. رسانه شنیداری که از بدو ورودش به ایران در میان مردم به محبوبیت بی‌بدیلی دست یافت و انیس و مونس کوچک و بزرگ شد. این رسانه در روزگاری که هنوز دیگر رسانه‌های ارتباط جمعی پا به عرصه وجود نگذاشته بودند و تکنولوژی نقاب از چهره برنداشته بود، تنها ابزار اطلاع‌رسانی و سرگرمی ایرانیان بود؛ ایرانی‌هایی که فرهنگ آنها مبتنی بر فرهنگ عامه و شفاهی بود و بیشتر طالب شنیدن بودند تا خواندن!
رادیو تا سال‌های سال رسانه محبوب مردم این سرزمین بود اما با گذر زمان و با ظهور رسانه‌های دیگری چون تلویزیون، سینما، اینترنت و... کم‌کم سهم خود را با آنها در میان مردم با آنها به اشتراک گذاشت ولی این مساله موجب کم‌فروغی این رسانه شنیداری جذاب نشد؛ چراکه رادیو به‌دلیل اینکه ریشه عمیقی در سینه دوستدارانش دوانده است، همچنان رسانه مورد وثوق و شنیدنی آن‌هاست.
در ادامه این نوشتار به بهانه روز رادیو به سراغ گوینده برتر رادیوی استان بوشهر رفتیم تا در گفت‌وگویی دوستانه شمه‌ای از عشق و تعهد این بانو را در این رسانه مردمی به تصویر بکشیم. او کسی نیست جز آزاده خرمایی، گوینده خوش‌صدای رادیو و مجری توانمند تلویزیون مرکز صدا و سیمای استان بوشهر؛ از دیگر فعالیت‌های این بانو می‌توان به تهیه‌کنندگی و نویسندگی برای رادیو و تلویزیون، مدرس فن بیان، گزارشگر رادیو و تلویزیون، ویراستار متون رادیویی، بازیگر نمایش‌های صحنه‌ای و نمایش رادیویی و ... اشاره کرد.
آزاده خرمایی متولد ۱۳ آبان ۵۸ در بوشهر است. وی دانش‌آموخته رشته زبان و ادبیات فارسی در مقطع کارشناسی ارشد و در حال حاضر نیز دانشجوی رشته روانشناسی است. خرمایی بیش از ۲۱ سال است که به‌عنوان گوینده در رادیو فعالیت می‌کند و در این مدت توانسته عناوین برتر و متعددی را در رویدادهای رادیویی و تلویزیونی از آن خود کند که برخی از آنها عبارتند از: بازیگر برتر جشنواره تئاتر فجر (۱۳۷۸)، زن نمونه صدا و سیمای مرکز بوشهر (۱۳۸۷)، گوینده برتر رادیو بوشهر (۱۳۹۳)، مجری برتر تلویزیون در جشنواره ازدواج (۱۳۹۳)، کارمند نمونه صدا و سیمای مرکز بوشهر (۱۳۸۹)، گوینده برتر رادیو بوشهر (۱۳۹۹) و... شما را در ادامه به خواندن گفت‌وگویی که با آزاده خرمایی صورت داده‌ایم، دعوت می‌کنم.
خانم خرمایی پیش از هر چیز روز رادیو و کسب عنوان گوینده برتر رادیوی استان بوشهر را به شما تبریک عرض می‌کنم، اگر ممکن است در ابتدای گفت‌وگو از چگونگی ورودتان به دنیای رادیو برای مخاطبان ما بگویید؟
ممنونم از شما؛ با وجود اینکه دبیرستان رشته علوم تجربی خوانده بودم اما همزمان با کنکور دانشگاه دولتی، در آزمون دانشگاه آزاد در رشته ادبیات هم شرکت کردم که با اعلام نتایج، هم در دانشگاه دولتی در رشته خودم پذیرفته شدم و هم در دانشگاه آزاد در رشته ادبیات که نهایتا انتخاب من رشته ادبیات بود؛ اما اینکه چطور شد که به رادیو وارد شدم، باید بگویم که من بعد از دیپلم، فعالیتم را در تئاتر شروع کردم و در دانشگاه هم همچنان به بازیگری تئاتر ادامه می‌دادم. یک روز که در سالن دانشگاه مشغول تمرین بودیم، به من اطلاع دادند یکی از تهیه‌کنندگان رادیو برای تست صدا به دانشگاه آمده. من هم در این تست شرکت کردم که بعد از پایان تست، به من گفتند که برای تست دوم به صدا و سیما بروم. خوشبختانه در این مرحله هم که در استودیوی رادیو تست دادم، قبول شدم. در مرحله سوم هم (همزمان با فرخوان استانی) روبه‌روی دوربین در مقابل مدیران به بداهه‌گویی پرداختم که موفق شدم نظر مساعد آنها را جلب کنم و قبول شوم. بعد از ۴ ماه به من اطلاع دادند که می‌توانم کارم را شروع کنم و این‌گونه شد که من از تیر‌ماه سال ۷۹ با حکم گویندگی رادیو به استخدام رسمی سازمان صدا و سیما درآمدم.
از دید خودتان دلیل این انتخاب چه بود؟
قطعا غیر از صدای خوب، آرامش و طمانینه و تمرکز، اعتماد به نفس، بیان و بداهه‌گویی خوب عواملی بود که در این انتخاب نقش داشتند. یادم می‌آید نخستین‌بار درباره عرفان بداهه‌گویی کردم.
کار در رادیو را با اجرای چه برنامه‌ای شروع کردید و بعد با چه برنامه‌هایی ادامه دادید؟
بنا بر توان و اعتمادی که مدیران به من کردند، با برنامه زنده یک ساعته «پیام» شروع کردم. بعد از شش ماه به برنامه جوان رفتم و در سال‌های بعد تقریبا همه برنامه‌های رادیویی را اجرا کردم؛ مثل برنامه صبح و عصر، خانواده، اذان، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و ادبی و...
اجرای این برنامه‌های متنوع در رادیو چه رهاوردهایی برای شما به همراه داشته است؟
من به‌خاطر علاقه‌ای که به کارم داشتم، اجرا در برنامه‌های متفاوت را حتی اگر موضوع‌شان هم ابتدا به ساکن مورد علاقه‌ام نبود، رد نمی‌کردم و همین باعث شد چم و خم برخورد با موضوعات متفاوت را یاد بگیرم.
آیا در این مسیر آموزش هم دیدید؟
بله؛ دوره بدو خدمت و دوره‌های حین خدمت و تطبیقی سازمان صدا و سیما را در تهران و... پشت سر گذاشتم؛ اما به‌جرات می‌توانم بگویم که آنچه تجربه به انسان می‌دهد، دانش به‌تنهایی نمی‌تواند به او ببخشد. دانش، علاقه، تجربه، پشتکار و پیگیری کنار هم قطعا کارساز خواهند بود.
شما تاکنون بارها عنوان‌های برتر را در مرکز صدا و سیمای استان بوشهر از آن خود کردید که این موفقیت‌ها نشان از تعهد، سخت‌کوشی و تخصص شما دارد؛ از دید شما که در این عرصه تقریبا پیشکسوت هستید شاخص‌های یک اجرای خوب و موفق رادیویی چیست؟
ببینید شاخص‌های متفاوتی برای یک اجرای در خور و موفق وجود دارد، از صدای خوب و مناسب گرفته تا بیان شیوا، ارائه محتوای خوب و بداهه‌گویی مناسب، داشتن دانش اجرا و همچنین علم به موضوعات متفاوت که شامل موارد متعددی چون شناخت مخاطب، شناخت فضا، هدف و زبان برقراری ارتباط با مخاطب خاص در هر برنامه رادیویی، گنجینه غنی لغات، آشنایی با دستور زبان و ادبیات فارسی، خلاقیت و قدرت بداهه‌گویی و نگاه تازه و پرداخت قوی به موضوعات می‌شود، همه این عوامل و ویژگی‌ها دست به دست هم می‌دهند تا یک اجرای خوب و کم‌اشتباه آفریده شود.
کدام‌یک از این شاخص‌ها منجر به موفقیت شما شد؟
راستش همه این شاخص‌ها؛ خوشبختانه من انسان منتقدی هستم و و پس از سال‌ها اجرا در برنامه‌های متفاوت رادیویی، کنار گویندگان، نویسنده‌ها، تهیه‌کننده‌ها و کارشناس٬های متفاوت و با به‌کار‌گیری دانش ادبی و خلاقیت و قوت در بیان، توانستم با شناخت مخاطبان هر برنامه و منطبق بر نیازهای آن، با دوری از کلیشه‌گویی و خلق بداهه مناسب، خودم را به استانداردهای موفق اجرا نزدیک کنم.
آیا شما غیر از گویندگی در رادیوی بوشهر، در شبکه‌های سراسری هم اجرا داشته‌اید؟
بله؛ در تمام این سال‌ها بارها به اجرا در برنامه‌های سراسری پرداخته‌ام که از جمله آنها می‌توان به اجرا در رادیو پیام تهران، اجرا در شبکه رادیویی فرهنگ، اجرای برنامه «شب‌های ایران» برای رادیو ایران، «شما بپرسید» برای رادیو زیارت، ارسال گزارش و ایتم برای شبکه رادیویی جوان، نویسندگی و اجرا برای رادیوی سایر مراکز استان‌ها و اجرا برای شبکه تلویزیونی شما و... اشاره کرد.
شما در تلویزیون تا به حال چه برنامه‌هایی را اجرا کرده‌اید؟
بیشتر برنامه خانواده «یه خونه، یه دریا» و برنامه‌های معارفی، فرهنگی، مناسبتی و ویژه را در تلویزیون اجرا کردم.
آیا برنامه‌های رادیویی مورد سنجش و داوری هم قرار می‌گیرند؟
خوشبختانه بله. هم از طرف خود مرکز و هم از سوی کارشناسان زبده تهران که از برترین‌های ایران هستند.
بنا بر نظر این کارشناسان، امتیازات شما در گویندگی رادیو در چه سطحی است؟
الحمدلله من، برترین نمرات گویندگی رادیو را در مرکز بوشهر کسب کردم و موفق شدم برای اجرای انواع برنامه‌های رادیویی مهر تائید بر کارم بگیرم که بالاترین امتیازم هم برای برنامه عصرانه طنز «سی مو، سی تو» به‌دست آمده که بالاترین نمره گویندگی تا حال حاضر در رادیو بوشهر بوده است.
شما دانش‌آموخته رشته ادبیات فارسی هستید، به‌نظر می‌رسد این مساله در کار شما بسیار موثر ظاهر شده دیدگاه خودتان در این باره چیست؟
موافقم، این مساله در موفقیت من بسیار موثر بوده است. آنچه مشخص است، این است که بخشی از تفاوت قدرت کار من با دیگر گویندگان در همین مورد است. چون دستور زبان را می‌شناسم، پس قدرت خلق ترکیبات جدید و همین‌طور جمله‌های دست اول و همچنین شعرخوانی مطلوب در من بالا رفته و از آنجا که مهارت ویرایش متون را هم دارم، متن‌ها را تا آنجا که ممکن است، بدون اشکال روی آنتن رم. البته به نظر من، گویندگی یک بسته است که هر چه شما موارد آن را بیشتر داشته باشید، موفق‌تر هستید که البته دلیل توفیق خودم را هم در اشتن همین عناصر مختلف می‌دانم.
شما غیر از گویندگی در برخی از رشته‌های هنری هم دارای مهارت هستید، در خصوص این مهارت‌هایتان برای ما هم بگویید؟
بله ؛ همین مساله هم بسیار کمک‌کننده و جهت‌دهنده بوده است. اجرای تلویزیونی، نویسندگی رادیو و تلویزیون، گزارشگری رادیو و تلویزیون، بازیگری نمایش رادیویی، تهیه‌کنندگی رادیو، ویراستاری متون رادیویی و بازیگری نمایش صحنه از سوابق کارهای هنری من است در آنها به توفیقاتی هم دست یافته‌ام.
شما چقدر به این باور دارید که نویسندگی امری است که به گویندگی در رادیو کمک می‌کند و یک اجرا را موفق‌تر می‌سازد؟
من همیشه بر این مساله تاکید کردم، چون حرف زدن، در واقع نوشتن است اما در لحظه! شما وقتی قدرت نوشتن دارید؛ یعنی می‌توانید با کلمات و جمله‌ها موقعیت‌های منحصر‌به‌فردی هم خلق کنید و در واقع محیطی بسازید که مخاطب در آن، یک شنای مطلوب و آزادانه داشته باشد. یک گوینده باید غیر از اینکه کار خودش را انجام می‌دهد، دستیار، معین و پیش‌برنده کار نویسنده و به‌خصوص تهیه‌کننده هم باشد.
از ديد شما که يك گوینده موفق در راديو هستيد، کدام ویژگی‌های گوینده به ارتقای کار برنامه‌سازی کمک می‌کند؟
یک گوینده رادیو صد درصد باید هوشمند، متمرکز، مسلط، معتمد به نفس، چندوجهی، منعطف، باسواد (هم دانش عمومی و هم سواد رسانه‌ای)، مردمی، صمیمی، خلاق و خوش‌بیان و جسور و در عین حال، متواضع و گرم و دوست‌داشتنی باشد. باید از مردم باشد و یک زندگی مردمی را با تمام موضوعاتش به روی آنتن ببرد.
شما افزون بر فراگرفتن دانش ادبیات فارسی، در رشته روانشناسی هم مشغول به تحصیل هستید، این رشته چقدر شما را کارتان پیش انداخته است؟
من قبل از ورود به این رشته، به مطالعه در این زمینه و به‌خصوص حیطه‌های خودشناسی بسیار علاقه‌مند بودم که در رشد درونی و اضافه کردن به مهارت‌هایم نقش داشت؛ به‌طور قطع استحکام افکار فرد در توفیق در فعالیت‌های وی نقش‌‌آفرین خواهد بود.
شما در رسانه‌ای کار می‌کنید که دیده شدن در ذات آن وجود دارد:؛ آیا شما برای دیده شدن با سایرین رقابت می‌کنید؟
راستش نوع تربیت و پرورش من به‌گونه‌ای است که همیشه خودم را در مسیر خودم دیدم و به‌صورت ناخودآگاه و خوداگاه، هیچ وقت نتوانستم خودم را با دیگران و یا دیگران را با خودم مقایسه کنم؛ چون به‌شدت معتقد هستم که آدم‌ها هر کدام مسیر رشد خودشان را دارند؛ چه از نظر درونی و چه از نظر تخصص و مهارت‌ها. اگر هم نگاهی به دور و برم انداختم فقط برای کسب تجربه و یاد گرفتن از دیگران یا دیدن نقط ضعف آنها و پرهیز ازآ برای رشد کاری خودم بوده است. با اینکه نقاد خوبی هستم؛ اما همیشه سعی می‌کنم خودم را نقد کنم و این کار را بسیار دوست دارم.
با توجه به اینکه شما مدرس فن بیان هم هستید، به‌نظرتان یک مدرس خوب در حوزه گویندگی رادیو، باید چه ویژگی‌هایی را داشته باشد؟
بیش از هر چیز باید با ادبیات آشنایی داشته باشد. در حوزه‌های مختلف و مربوط به رسانه فعالیت کرده باشد. خوب حرف زدن و حرف خوب زدن از دغدغه‌های اصلی او باشد. همچنین در زندگی موضوعات متفاوتی را تجربه کرده باشد، ترجیحا قدرت نوشتن، مخاطب‌شناسی و خلاقیت داشته باشد و از ظرایف فن بیان بی‌بهره نباشد.
شیرین‌ترین خاطره‌تان از کار در رادیو کدام است؟
ارتباط با مردم برای من حرف اول را می‌زند، بعد پرداختن به هنری که دوستش دارم، همچنین رشد و افزایش مهارت‌ها در مسیر کسب تجارب زندگی و توفیقاتی که در زمینه اجرا کسب کردم، شیرین‌ترین خاطرات من در رادیو هستند.
در موفقیت شما در اجرا و گویندگی رادیو چه کسانی سهم دارند؟
به طور قطع ابتدا خانواده‌ام که با برخورد درست با توانایی‌‌های من طی سال‌ها، منجر به پیدایش عزت نفس و اعتماد به نفس در من شدند و بعد استادانی که به ما آموختند که به کارمان احترام بگذاریم و بهترین خودمان باشیم. الحق‌والانصاف یادم می‌آید اقای شاهرخ سروری مدیر آن زمان رادیو، با دقت به کیفت کار، باعث شد ما با نشاط و انگیزه بیشتر، کارمان را انجام دهیم و بعد خودم که با علاقه و اشتیاق، روز‌به‌روز کارم را بهتر و کامل‌تر کردم تا به استانداردهای یک اجرای موفق برسم.
توصیه‌تان برای علاقه‌مندان به گویندگی رادیو چیست؟
به افرادی که به گویندگی علاقه دارند، توصیه می‌کنم نخست نزد یک متخصص بروند تا مطمئن شوند برای این کار مناسب هستند. چنانچه استعداد لازم را داشتند، با آموزش نزد افراد باتجربه و با استمرار در بالا بردن دانش و تجربه‌شان در حیطه اجرا می‌توانند به‌تدریج به هدف خود که همان گویندگی است، دست بیابند.
