الهام بهروزی
سیراف بندری باستانی است که بر تپه‌ای بر فراز دریا جاخوش کرده است. به‌عبارتی، سیراف فعلی از بطن سیراف باستانی و پرشکوهی پدید آمده که قرن‌ها پیش در اثر دو زلزله مهیب و ویرانگر به زیر خاک و آب فرورفته است. این سیراف جدید با همه کوچکی خود اما بازتاب‌دهنده شکوه فراموش‌شده این بندر تاریخی و نمایانگر میراث فرهنگی ارزشمندی است که شناسنامه‌ای برای اثبات جبروت آن است.
این بندر امروز به مکانی شناخته‌شده در میان گردشگران داخلی و خارجی بدل شده است و تا پیش از شیوع کرونا در نیمه دوم سال پاتوقی مهم برای بازدید و کندوکاو جهانگردان و ایرانگردان در جنوب کشور به‌شمار می‌رفت ولی با اپیدمی این ویروس، بازدید از این منطقه نیز در محدودیت قرار گرفت اما از پاییز امسال با پایداری نسبی شرایط، دوباره راه گردشگران به سیراف باز شده است و شور و شوقی در این بندر به راه افتاده است.
خوشبختانه سیراف کنونی به‌واسطه اینکه در خود آثار تاریخی و باستانی منحصربه‌فردی را جای داده است، برای گردشگران و جهانگردان همواره جذابیت دارد. از جمله این آثار می‌توان به مسجد تاریخی، کارگاه سفال‌پزی، سازه‌های آبی، قلعه نصوری، دره لیر و... اشاره کرد که هر کدام در نوع خود کم‌نظیر و بی‌مانند هستند.
قلعه نصوری یکی از میراث ارزشمندی است که یادگاری از یکی طایفه‌های نامدار ساکن در جنوب و معماری عصر قاجار است که قرار است پس از پایان مرمت و بازسازی با کاربری اقامتی- تفریحی حیات دوباره‌ای را بیابد ولی متاسفانه قریب به یک دهه است که مرمت و بازسازی این قلعه باشکوه به درازا کشیده است و مشخص هم نیست که کی مرمت آن به پایان خواهد رسید! این در حالی است که با مرمت این قلعه به ظرفیت اقامتگاه‌های این منطقه افزوده می‌شود و با توجه به اینکه این قلعه از چشم‌انداز زیبایی برخوردار است، به‌خودی خود می‌تواند به فضای مطلوبی برای اقامت گردشگران داخلی و خارجی تبدیل شود.
اما با همه اهمیتی که این قلعه در توسعه صنعت گردشگری این منطقه دارد، همچنان در سکوت و انزوا روزگار می‌گذارند و با هر باران فصلی بخشی از آن زخمی می‌شود. متاسفانه در سال‌های گذاشته با وجود اینکه حیاط دوم این قلعه با اختصاص اعتباری ملی تقریبا بازسازی و مرمت و در و پنجره‌هایش نصب شده بود و حیاطش کفپوش؛ ولی پیمانکار سابق به بهانه اینکه تمام اقدامات صورت‌گرفته غیراصولی بوده، همه را تخریب کرد و در و پنجره‌های نصب‌شده را در آورد و مشخص نیست که به کجا منتقل شدند و چه سرنوشتی پیدا کردند! به‌دلیل اهمال‌کاری پیمانکار مذکور، پروژه به پیمانکار دیگری واگذار شد.
در این‌باره محمد کنگانی به بامداد جنوب گفت: این قلعه سال گذشته به مزایده گذاشته شد و یک پیمانکار بومی در این مزایده برنده شد ولی از آن تاریخ تاکنون شاهد هیچ اقدامی در راستای مرمت و بازسازی قلعه نبوده‌ایم. هر بار هم از پیمانکار سوال کردیم که علت توقف مرمت قلعه چیست؟ جواب شنیدیم که «هنوز طراح ماهری را برای طراحی طرح نهایی قلعه پیدا نکرده‌ایم.» این در حالی است که مدتی است راسوها به قلعه ورود کرده‌اند و متاسفانه به پی ساختمان و تاسیسات آن خساراتی را وارد کرده‌اند. طبیعتا ادامه این روند تخریب‌های بیشتری در پی دارد. هرچند پایگاه میراث فرهنگی سیراف این موضوع را به اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر اطلاع داده است حال باید دید که آیا پیمانکار کار مرمت را آغاز می‌کند یا خیر!
این کنشگر و فعال میراث فرهنگی در ادامه با اشاره به اینکه مرمت این قلعه به اعتباری بالغ بر پنج میلیارد تومان نیاز دارد که پیمانکار فعلی باید آن را تامین کند. وی همچنین در خصوص بخش‌های ناتمام و مرمت‌نشده این قلعه توضیح داد: کف حیاط‌ها (حیاط اول)، مرمت و بازسازی اتاق شاه‌نشین، بازسازی و نقاشی گچبری‌های مجالس شاهنامه، مرمت گچبری دیواره‌ها و اتاق‌های حیاط اول، تکمیل و تجهیز تاسیسات، نصب در و پنجره، مرمت دیوار شرقی قلعه، ساخت مسیر ورودی قلعه و مناسبسازی آن با ظاهر تاریخی قلعه و... از جمله بخش‌هایی است که ناتمام مانده است.
به گفته کنگانی، قلعه نصوری نگین قلعه‌های سواحل جنوب ایران است، افزود: چراکه این قلعه در بالای تپه‌ای بر فراز خلیج فارس با معماری کم‌نظیر و بسیار شکیلی ساخته شده است که دارای بادگیری زیباست و چشم‌اندازی بسیاری زیبایی دارد. همین زیبایی‌های معنوی موجب استقبال گردشگران از آن شده است ولی به‌دلیل اینکه مرمت آن سال‌هاست که به تاخیر افتاده، قسمت‌های از آن به دلیل گذر زمان و بلایای طبیعی در معرض خطر قرار گرفته است.
وی در بخش دیگری از گفته‌های خود به دیگر آثار تاریخی و باستانی سیراف اشاره کرد که نقش بسیار زیادی در معرفی تاریخ این بندر باشکوه و توسعه گردشگری در جنوب استان دارند و گفت: متاسفانه در دوره شهردار سابق طرح‌هایی که برای بازسازی و زیباسازی دره لیر تعریف و اجرایی شد، طرح‌های غیراصولی و نامتوازن با بافت و ظاهر اولیه این دره باستانی بود. حتی در قالب این طرح اشتباه، یکی از ترانشه‌هایی که به همت دکتر اسماعیلی (رئیس انجمن باستان‌شناسی ایران) کار شده بود در زیر بتن و طرح درختکاری شهرداری قرار گرفت. متاسفانه در دره لیر درخت‌های کنوکارپوس به دستور شهردار سابق کاشته شد که ریشه مخرب و ویرانکنندهای دارند و بسیار برای آثار باستانی واقع در دره تهدیدآمیز هستند.
کنگانی با تاکید بر اینکه ما تنها توانستیم از سه اقدام غلط شهردار سابق در دره لیر جلوگیری کنیم، تصریح کرد: جلوگیری از ساخت آبشار، جلوگیری از ساخت باغ پرندگان و ممانعت از سنگفرش کردن مسیر منتهی به سازه‌های آبی کارهایی بود که ما از انجام آن‌ها در این دره باستانی جلوگیری کردیم.
این فعال میراث فرهنگی و مدیرعامل موسسه گردشگری سیراف پارس با اشاره به اقدامات اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر و همچنین تلاش‌های پایگاه میراث فرهنگی سیراف برای حفظ و معرفی آثار تاریخی این بندر بیان کرد: سنگفرش اصولی و کارشناسی شده مسیر ورودی دره لیر و تجهیز آن به رمپ برای معلولین، تعیین مسیر گردشگری در این دره (یعنی گردشگران تنها از این مسیر مجاز هستند که از سازه‌های آبی بازدید کنند. میراث فرهنگی بدین شکل تلاش کرده تا جلوی تخریب احتمالی این سازه‌ها را از سوی بازدیدکنندگان برفته شود)، مرمت و بازسازی بنگسار (گمرک قدیمی) سیراف، استحکام‌بخش پی کارگاه سفال‌پزی، نصب 16 تابلوی معرفی آثار تاریخی و باستانی این بندر و... از جمله اقداماتی است که اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر در دو سه سال اخیر در سیراف انجام داده است.
کنگانی با اشاره به رونق صنعت گردشگری در این بندر از نیمه دوم سال 1400، گفت: خوشبختانه با آبی شدن وضعیت استان بوشهر و همچنین معتدل شدن آب و هوا در پاییز، شاهد حضور چشمگیر گردشگران و جهانگردان در سیراف هستیم تا جایی که برخی اوقات به‌دلیل ازدحام جمعیت، جای سوزن انداختن در ساحل این بندر نیست. خوشبختانه در این بازه زمانی پذیرای تورهایی از استان‌های اصفهان، شیراز، تهران، یزد و ... به سیراف بودیم. همچنین 30 گردشگر خارجی نیز اول آبان ماه به‌صورت کاروان به اینجا آمدند و از جاذبه‌های طبیعی و تاریخی این بندر دیدن کردند.
وی به لزوم پیوند میان صنعت و میراث فرهنگی تاکید و تصریح کرد: همان‌طور که یک بومی به اشتغال در صنعت نیاز دارد، یک کارمند صنعت هم به تفریح نیاز دارد. خوشبختانه سیراف به‌دلیل برخورداری از جاذبه‌های طبیعی و تاریخی این پتانسیل را دارد که اوقات خوشی را برای کارکنان صنایع و خانواده‌هایشان فراهم کند.
کنگانی به لزوم تبلیغ و توسعه صنعت گردشگری در دوران پساکرونا اشاره کرد و گفت: همه بایستی دست به دست هم بدهیم و داشته‌ها و زیبایی‌های طبیعی و تاریخی استان‌مان را به بقیه از طریق رسانه و فضای مجازی معرفی کنیم و در این زمینه منتظر نباشیم که فقط میراث فرهنگی کاری کند؛ بلکه از خودمان شروع کنیم، تبلیغ کنیم. امیدوارم مسوولان هم با توسعه و تقویت زیرساخت‌های گردشگری در استان زمینه حضور گردشگران را بیش از پیش فراهم کنند.
مدیرعامل موسسه گردشگری سیراف پارس همچنین بر لزوم توسعه گردشگری دریایی در سیراف تاکید و خاطرنشان کرد: توسعه تفریحات و بازی‌های دریایی شامل قایق‌سواری، لنج‌های تفریحی، جت‌اسکی و... در سواحل منحصربه‌فرد سیراف و همچنین راه‌اندازی کافه‌های دریایی در لنج‌های بازسازی شده می‌تواند به رونق گردشگری دریایی در این منطقه منجر شود. به‌طور کلی سیراف پتانسیل بالایی در صنعت گردشگری استان دارد. خوشبختانه شورا و شهردار جدید و همچنین پایگاه میراث فرهنگی سیراف طرح‌ها و برنامه‌های خوبی برای شناسایی تاریخ سیراف و اهمیت آن در توسعه صنعت گردشگری در جنوب استان دارند که امید می‌رود با اجرایی شدن این طرح‌ها و تقویت و توسعه زیرساخت‌های لازم بستر مناسب برای ثبت جهانی سیراف فراهم شود.
این کنشگر میراث فرهنگی در پایان تاکید کرد: شاید سخنان من باعث رنجش برخی افراد شود ولی سیراف برای مهم‌تر از افراد است. مسوولان می‌آیند و می‌روند، این سیراف است که می‌ماند.
