الهام بهروزی

جایزه ملی غزل حسین جلال‌پور رویدادی است که از سال 98 در گناوه‌ از سوی خانواده و دوستان این شاعر فقید پایه‌ریزی شد. این جایزه با محوریت غزل برپا شد تا ضمن زنده نگهداشتن نام و یاد زنده‌یاد حسین جلال‌پور شاعر فقید گناوه‌ای، استعدادهای نو و شگرف در این حوزه شناسایی و به جامعه ادبی شناسانده شوند.

غزل امروز یکی از دغدغه‌های جدی جلال‌پور، غزل‌سرای آوانگارد و نوگرای جنوبی بود. وی تا زمانی که در قید حیات بود با نقد و بررسی جریان‌های نوی غزل سعی می‌کرد به معرفی این گونه شعری منحصربه‌فرد و شاعران آینده‌دار این حوزه بپردازد. حال که نیست، این جایزه پدید آمده تا شاعران جوان فرصتی برای معرفی خود به ادبیات امروز ایران داشته باشند.

بدیهی است جایزه ملی غزل حسین جلال‌پور در سه بخش غزل، کتاب غزل و پژوهش غزل با داوری شاعران و صاحب‌نظران ادبی برجسته کشور برگزار می‌شود و به دلیل کیفیت و استقلالی که دارد خیلی زود توانسته نگاه غزل‌سرایان را به خود در جوار خلیج زیبای فارس جلب کند و در سومین دوره خود مثل دو دوره قبل با استقبال خوبی مواجه شود.

بی‌شک غزل امروز برای رشد و شکوفاهایی بیشتر به پژوهش نیازمند است؛ چراکه پدید آمدن غزل‌های بی‌شمار و ظهور شاعران جوان ایجاب می‌کند که این قالب شعری که توانسته به‌دلیل قابلیت‌هایی که داشته، از گذشته خود را به امروز برساند و همچنان محبوبیتش را در میان جامعه ادبی حفظ کند، وجوه زیباشناختانه و فرمی و معنایی‌اش بازشناسی شود. بی‌شک با آسیب‌شناسی این قالب شعری، بسیاری از رازهای سربه‌مهر این گونه شعری نمایان می‌شود و پژوهش می‌تواند نقشه‌راهی برای غزل‌سرایان جوان در ادامه‌ مسیرشان باشد.

در این راستا، جایزه ملی غزل حسین جلال‌پور –جایزه مستقل غزل- با توجه ویژه به غزل امروز، تاکید زیادی بر پژوهش غزل دارد؛ زیرا این جایزه بر این باور است که غزل امروز همان‌قدر که به هوای تازه نیاز دارد به کند و کاو نوآوری‌های صورت‌گرفته در معنا و ساختار زبانی نیز محتاج است. از این‌رو پژوهش غزل یکی از محورهای اصلی این جایزه را تشکیل می‌دهد تا بتواند بخشی از دغدغه‌های صاحب‌نظران غزل امروز را پاسخگو باشد.

روی هم رفته در این دوره در مقایسه با دوره‌های گذشته، در همه بخش‌ها به گفته هیات داوران این رویداد، آثار با کیفیت و متنوعی رسیده است که این نکته موید اهمیت و مشروعیت جایزه در نزد شاعران جوان و نوپرداز است. خوشبختانه این دوره از جایزه با وجود اینکه کرونا همچنان سایه منحوس خود را بر جهان گسترده است، با استقبالی خوبی مواجه شده است و در مجموع 680 اثر دریافت کرده است.

دبیر سومین جایزه ملی غزل حسین جلال‌پور از برگزاری سومین جایزه ملی غزل حسین جلال‌پور در روزهای دهم و یازدهم دی‌ماه جاری در بندر گناوه خبر داد و به بامداد جنوب گفت: این رویداد در طی دور روز با حضور برخی از مشاهیر و چهره‌های ادبی و شعرای هم‌استانی برگزار می‌شود.

حسن فرهادی در ادامه به بخش‌های جانبی این رویداد اشاره و تصریح کرد: جمعه دهم دی‌ماه به همراه شاعران و مهمانان برنامه به دیدار زنده‌یاد حسین جلال‌پور در بهشت رضای گناوه می‌رویم. سپس در بعد از ظهر این روز دو کارگاه با عناوین کارگاه «پژوهش غزل»، کارگاه «غزل آوانگارد» در بخش جنبی این جایزه با تدریس شاعران برجسته کشوری برگزار می‌شود.

وی با اشاره به اینکه یازدهم دی‌ماه همزمان با سالروز تولد حسین جلال‌پور آیین پایانی جایزه با معرفی برترین‌ها برگزار می‌شود، افزود: در این آیین در هر بخش یک نفر به‌عنوان برنده نشان جایزه معرفی خواهد شد و از نامزدهای جایزه نیز با اهدای لوح جایزه و هدیه نقدی قدردانی به‌عمل می‌آید. سومین دوره جایزه ملی غزل حسین جلال‌پور با همکاری و حمایت کمیته روابط عمومی پتروشیمی‌های منطقه پارس برگزار می‌‌شود.

فرهادی در پایان با بیان اینکه سال آینده جایزه ملی غزل حسین جلال‌پور برگزار نخواهد شد، یادآور شد: حسین جلال‌پور همیشه در حرکت منطقی خود به سمت غزل و ادبیات کمتر به پشت سرش نگاه می‌کرد. نگاهی به جلو داشت؛ ولی در همین حرکت منطقی جایی می‌ایستاد و نفسی چاق می‌کرد و دوباره به راهش ادامه می‌داد. ما هم در برگزاری این جایزه می‌خواهیم سال آینده بایستیم و نفس چاق و برای محکم برداشتن گام‌های بعدی، این سه دوره از جایزه را آسیب‌شناسی کنیم. البته برای ادامه دادن این جایزه مصمم هستیم ولی جایزه برای اینکه از هرگونه حاشیه و شائبه به‌دور باشد، نیاز به آسیب‌شناسی دارد. چون حفظ استقلال فکری و ایدئولوژیکی جایزه مبنای اصلی کار ما در برگزاری جایزه است.

عضو هیات داوری بخش پژوهش سومین جایزه ملی غزل حسین جلال‌پور به تنوع آثار ارسالی به این بخش اشاره کرد و گفت: بیشترین پژوهش‌های ارسالی در این دوره مربوط به غزل معاصر بود؛ اما نمونه‌هایی نیز وجود داشت که به بررسی غزل در سده‌های قبل یا تطبیق نمونه‌هایی از غزل کلاسیک با غزل معاصر مربوط می‌شد.

کبری موسوی‌قهفرخی خصوص اهمیت برگزاری جایزه حسین جلال‌پور در رشد غزل امروز تصریح کرد: بستری مانند جایزه ملی غزل «دکتر حسین جلال‌پور» که تلاش‌هایی ارزشمند در حوزه‌ غزل و پژوهش از خود به یادگار گذاشته، این فرصت را به علاقه‌مندان حوزه‌ پژوهش می‌دهد تا نگرش‌های خود را درباره قالب منعطف غزل که توانسته همپای تحولات سیاسی و اجتماعی پیش بیاید، ارائه کنند. جمع شدن اهالی شعر و پژوهش در کنار یکدیگر و تبادل نظر در جشنواره‌ها این امکان را فراهم می‌کند که پویایی و نگریستن از دریچه‌های متفاوت به مقوله‌ای که ذیل عنوان غزل جای گرفته است، کثرت و وحدت توأم را به نمایش بگذارد.

وی در پایان با بیان اینکه این رویداد با بهره‌مندی از تجارب استادان و آشنایی با دیدگاه شاعران جوان، تلفیقی مفید را برای هر دو طیف فراهم می‌کند، خاطرنشان کرد: یکی از بحث‌های دامنه‌دار در حوزه‌ غزل معاصر این بوده که شاعران و دانشگاهیان گاه در تقابل با یکدیگر قرار گرفته‌اند. برای توضیح بیشتر به این نکته اشاره می‌کنم که کسانی که صرفا در فضای آکادمیک و کلاسیک دانشگاه، ادبیات می‌خوانند با کسانی که فارغ از تحصیلات دانشگاهی، وارد حوزه‌ ادبیات می‌شوند گاه در دو سوی یک خط قرار می‌گیرند؛ اما گرد هم آمدن این دو گروه در جشنواره‌ها و همایش‌هایی از این دست می‌تواند تقابل‌ها را به هم‌افزایی‌هایی اندیشگانی تبدیل کند. وجود پژوهشگران حوزه‌ غزل در کنار شاعران، فرصت مغتنمی است که نتایج آن در سال‌های آتی بیشتر دیده خواهد شد.

داور بخش غزل و مجموعه‌غزل این جایزه نیز درباره آثار رسیده به این بخش‌ها تاکید کرد: آنچه در این جایزه و شعرهای ارسالی دیدم، بی‌نهایت مرا امیدوار کرد؛ چهره‌های جوان با زبان‌های شخصی. بدون اغراق می‌توان گفت که حدود 50 درصد شاعرانی که در این جایزه شرکت کرده بودند، شاخص‌های زبانی مستقل داشتند؛ یعنی در شعر از دیگری کپی‌برداری نکرده بودند و شعرشان تافته ذهن و برساخته تفکر، تحقیقات و مطالعات ادبی خودشان بود. این نشان می‌دهد که غزل آینده، غزل قرص و محکمی خواهد بود. به‌ویژه در این سال‌ها ضعف مطالعه، موجب شده بود که شاعران زیادی مثل هم شعر بگویند.

امجتب صادقی در ادامه با بیان اینکه از سوی دیگر، 50 درصد شرکت‌کنندگان این رویداد شاعرانی هستند که کپی کرده‌اند، افزود: ولی آن 50 درصدی که زبان شعری مستقل دارند، این نوید را می‌دهد که شعر ایران در آینده‌‌ای نزدیک با چهره‌های جدید با تحصیلات آکادمیک روبه‌رو خواهد شد که از اندیشه شعری و کوشش بالایی در زبان و ساختار برخورداند. خوشبختانه این گروه، ساختار جدیدی را در غزل و آثارشان پدید آورده‌اند که این نشان می‌دهد غزل در حال پوست‌اندازی ساختاری است که این موضوع بسیار خوشایندی است.

وی در ادامه با بیان اینکه حسین جلال‌پور همیشه سعی می‌کرد غزل را جوری بنویسد که در آن نگرش تازه‌ای به دنیا وجود داشته باشد، تصریح کرد: به عبارتی او خواهان وجود نگاه جدی در ساختار و متن شعر بود که خوشبختانه این نگاه موردنظر جلال‌پور، در 50 درصد کارهای ارسال شده ساری و جاری بود. به جرات می‌توان گفت که 20 درصد آثار حدود 90 درصد به گفتمان نوسازی ساختاری و متنی غزل نزدیک بود. این همان خواسته حسین عزیز بود که همواره به دنبال تحقق آن در شعر بود. همیشه هم تابع این بود که چیزی را بنویسد که چیز تازه‌ای را به مخاطب ارائه کند و به شاعران دیگر تلنگر بزند که توانایی شعر بیش از این است که یک چارچوب از قبل ارائه شده را تا ته برویم. خوشبختانه این نواندیشی و نوسازی که در ذهن حسین بود در غزل‌های برخی از شاعران این دوره دیده شد.

این شاعر، پژوهشگر و روزنامه‌نگار در بخش پایانی گفته‌های خود گفت: مسلما هیچ شاعری دوست ندارد فقط و فقط در روستا و شهر خودش شاعر باشد؛ بلکه دوست دارد خیلی زود خود را در سطح وسیع‌تری معرفی کند و با جامعه ادبی کشور ارتباط بگیرد که بی‌شک برگزاری جوایز و کنگره‌های ادبی فرصتی مغتنمی برای معرفی و ارتباط‌گیری این شاعران با جامعه ادبی است. خود من و زنده‌یاد جلال‌پور و سایر شاعران جوان دیگر که امروز به عنوان شاعران حرفه‌ای شناخته می‌شوند، در اوایل سال 80 در کنگره شعر و قصه جوان کشور در بندرعباس همدیگر را پیدا کردیم و شناختیم که از این کنگره چهره‌های شاخصی مثل فاضل نظری، گروس عبدالملکیان، غلامرضا طریقی، مهدی فرجی، محمدسعید میرزایی، حسن صادقی‌پناه و... به کشور معرفی شدند که خوشبختانه همه آن‌ها هم‌اینک در سطح یک کشور مشغول به شاعری هستند و مورد اقبال عموم‌اند. خوشبختانه جایزه جلال‌پور در این چند دوره مورد اقبال شاعران جوانی که به تازگی به ادبیات ایران پیوسته‌اند قرار گرفته که این نشان‌دهنده آینده‌نگری این جایزه است.