الهام بهروزی

صنایع دستی بومی بوشهر می‌تواند یکی از شانس‌های استان برای اشتغال‌آفرینی و درآمدزایی در دوران جام جهانی فوتبال قطر باشد؛ چراکه این صنایع هم از ساختار شکیلی برخوردارند و هم بن‌مایه فرهنگی قوی دارند و هم از قمیتی مناسب و مقرون‌به‌صرفه برخوردارند. بدون اغراق، بسیاری از دست‌ساخته‌ها و صنایع دستی هنرمندان بوشهر منحصربه‌فرد و کاربردی هستند؛ یعنی علاوه بر اینکه می‌توانند زینت‌بخش خانه‌ها و مکان‌های رسمی و اداری باشند، کارایی بالایی در زندگی دارند. به‌گونه‌ای که شما امروز کاربرد بسیاری از این محصولات دستی را در ارکان مختلف زندگی مدرن می‌بینید.

در این میان، یکی از محصولاتی که در بوشهر تولید می‌شود، محصولات حصیری است که هم در بعد تشریفاتی زندگی کاربرد دارد و هم در دیگر ابعاد آن. خوشبختانه امروز با مدیریت صحیح، ظرفیت‌ها و فرصت‌هایی که در حوزه حصیربافی استان وجود داشته، شناسایی شده و با حمایت و توانمندسازی هنرمندان و جامعه محلی، اینک شاهد فعالیت کارگاه‌های متعدد حصیربافی در برخی از نقاط استان هستیم که خروجی این کارگاه‌ها، محصولات متنوع و باکیفیتی است که در سال‌های اخیر نه تنها موجب درخشش نام بوشهر در تولید محصولات حصیری در سطوح ملی و بین‌المللی شده، بلکه با این کار، این هنر دیرینه و اجدادی احیا شده و با قوت بیشتری پیش می‌رود.

عبابافی نیز دیگر هنر بومی و شاخص استان بوشهر است که با اقدامات موثر اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در روستای بحیری، کردوان علیا و سفلی مورد حمایت قرار گرفته و با راه‌اندازی کارگاه‌های متعدد تلاش شده است که از فراموشی این هنر جلوگیری به‌عمل بیاید. در این کارگاه‌ها افزون بر تولید عبا، با توجه به ترویج زندگی مدرن، صنعتگران و عبابافان بوشهری تلاش‌ کرده‌اند تا با تولید محصولات جدید و متنوعی با تاسی از هنر عبابافی، نه تنها این صنعتی که از نیاکان خود به ارث برده‌اند، احیا کرده، بلکه قابلیت انعطاف‌پذیری و تنوع‌پذیری هنر عبابافی را با تولید محصولاتی مثل پارچه مخصوص کت، شال، مچ‌بند و... به نمایش بگذارند.

از دیگر صنایعی که حاصل هنر و ذوق مردمان جنوب است و از سده‌های پیش در این منطقه تولید می‌شدند می‌توان به بافت گونه‌های مختلف فرش و زیرانداز مثل گبه، گلیم، قالی و... اشاره کرد که برخی از آن‌ها مثل گبه منحصر به خود استان بوشهر و روستای شول می‌شود. این روستا گبه‌های بسیار نفیس و ظریف و خوش‌بافتی دارد که در بازارهای جهانی هم مشتریان پر و پاقرصی دارد. بی‌شک استفاده از این ظرفیت‌ها برای درآمدزایی کشور در دوران جام جهانی قطر می‌تواند یک فرصت کم‌نظیر باشد که البته برای تحقق این مهم نیاز به نقشه‌راهی مدون‌شده دارد. این نقشه‌راه بر اساس مطالعات کافی و درایت و فرصت‌شناسی محقق می‌شود.

ناگفته نماند که معاون کنونی صنایع دستی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر در سال‌های گذشته گام‌های مهمی در راستای احیا و پویایی صنایع دستی بومی استان به‌ویژه صنایع دستی شاخص و در معرض خطر فراموشی برداشته است اما تلاش‌های لیلا رحیمی در زمینه ایجاد بازارچه یا مکانی برای عرضه ثابت محصولات و دست‌ساخته‌های صنعتگران بوشهری توفیقی نیافته است، هرچند در این میان، سرای صنایع دستی مبارکی برای تولید و عرضه محصولات صنایع دستی در نظر گرفته شد ولی این سرا به‌دلایلی نتوانست که اعتماد صنعتگران را به خود جذب کند و به‌هر روی در سال گذشته محلی پررونق برای صنایع دستی استان نبود. البته این سرا ظاهرا در سال جاری قرار است که به‌صورت جدی به گالری و بازاری برای فروش و عرضه محصولات تولیدی صنعتگران بوشهری بدل شود، حال باید دید که بهره‌بردار آن تا چه میزان در این مسیر موفق ظاهر می‌شود.

اما از سرای صنایع دستی مبارکی که عبور کنیم، باید بپذیریم که با وجود همه گالری‌های صنایع دستی که در دهه اخیر در استان بوشهر فعالیت خود را شروع کرده‌اند، به‌دلیل تعدد، گستردگی و تنوع صنایع دستی بومی استان بوشهر نیاز به راه‌اندازی یک بازارچه دائمی صنایع دستی به‌شدت احساس می‌شود که این مطالبه جدی و دیرینه صنعتگران هم‌استانی با تعامل و همکاری شهرداری می‌تواند محقق شود.

حال باید دید اسماعیل سجادی‌منش، مدیر جوان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر چه فکری برای حوزه صنایع دستی استان دارد آیا فردی باانگیزه‌تر و با توان اجرایی بالاتر را جایگزین لیلا رحیمی در صنایع دستی می‌کند تا به حوزه صنایع دستی استان جانی دوباره ببخشد یا به توانایی رحیمی اعتماد می‌کند و این بار با استفاده از خرد جمعی و کارشناسان حاذق و صاحب‌نظر حوزه صنایع دستی راهکارهای جدیدتر و کاربردی‌تری را برای بازاریابی محصولات صنایع دستی می‌یابد.

البته در سال‌های اخیر رحیمی در زمینه صادرات برخی از محصولات بومی استان به‌صورت چمدانی تلاش‌هایی کرده است؛ اما این شیوه چندان نتوانسته سودی را روانه جیب صنعتگران کند؛ چون آن‌ها به واسطه دلالان محصولات خود را به خارج از کشور به‌ویژه کشورهای خلیجی صادر می‌کنند و چون مستقیما با مشتریان خارجی محصولشان مرتبط نیستند، عمده سود به جیب دلالان سرازیر می‌شود که این مساله موجب دلزدگی برخی از صنعتگران هم‌استانی شده است و می‌طلبد که اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر راهی برای این مشکل بیابد.

حال با توجه به اینکه فروش صنایع دستی بومی استان یکی از بخت‌های استان بوشهر برای درآمدزایی در دوران جام جهانی قطر به شمار می‌رود، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر با علم به این موضوع درصدد است تا با نیازسنجی و برنامه‌ریزی و اتکا به خردجمعی به راهکارهای سازنده‌ای برای رونق صنایع دستی بومی استان هم در دوران جام جهانی قطر و هم پیش و پس از این دوران برسد.

از این رو، اسماعیل سجادی‌منش، روز سه‌شنبه، 30 فروردین 1401 در نشستی با تعاونی‌های فعال حوزه صنایع‌دستی از حمایت ویژه اداره‌کل از حوزه صنایع دستی استان خبر داد و گفت: ما به‌عنوان حامی در کنار شما صنعتگران و هنرمندان هستیم و یکی از برنامه‌های ما برای حمایت از فروش محصولات شما راه‌اندازی یک سایت ۳ زبانه بوده که برای اطمینان خاطر خریداران، پشتیبانی این سایت از طرف اداره‌کل متبوع انجام خواهد شد.

وی در ادامه با اشاره به فعالیت تعاونی‌های صنایع‌دستی در حوزه اشتغال، آموزش و تولید افزود: بی‌تردید رونق تولید و ایجاد انگیزه در این زمینه مستلزم شناسایی بازار هدف داخلی و خارجی بوده و ما در نشستی که با نمایندگی وزارت امور خارجه در استان داشتیم، موضوع بازار هدف خارجی را دنبال کردیم و پیشنهاد ما به شما فعالان حوزه صنایع‌دستی ایجاد یک تشکل و اتاق است که زمینه هماهنگی بیشتر و پیشبرد اهداف را فراهم می‌کند.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر موفقیت در صادرات را در گروه همکاری و همیاری دانست و ادامه داد: یکی دیگر از برنامه‌های ما ایجاد بازارچه‌های صنایع‌دستی دائمی در نقاط با ظرفیت استان در این حوزه خواهد بود که با نشست با فرمانداران این موضوع نیز را دنبال می‌کنیم.

سجادی‌منش در پایان تعاونی‌های صنایع‌دستی را کارآفرین و اشتغال‌زا ارزیابی کرد و یادآور شد: از دیگر نکات با اهمیت و ارزشمند، تدوین برنامه‌هایی است که عرضه محصولات فاخر صنایع‌دستی استان در بازار جام‌جهانی قطر را فراهم کند و بی‌شک در کنار شما به این مهم خواهیم پرداخت و برنامه‌ریزی لازم نیز انجام خواهد شد.