اقلیم کردستان منطقه‌ای در شمال عراق است که بیش از هر چیز به‌خاطر سیاستمداران عجول و بی‌تجربه‌اش در جغرافیای سیاسی منطقه مشهور شده است.

منطقه‌ای که پیش از این به‌دنبال استقلال بود ولی اکنون درگیری بحرانی داخلی شده است که می‌تواند کُردها را به سال‌های دهه 50 بازگرداند.

در ماه اکتبر سال ۲۰۱۴ مسعود بارزانی، رئیس حکومت اقلیم کردستان با حضور در پارلمان این منطقه، خواهان تدارک برگزاری رفراندوم استقلال کردستان شد. یک سال بعد از فراخوان دولت مستقل نه تنها این امر محقق نشده بلکه اداره اقلیم کردستان در سایه جنگ، اختلاف با حکومت مرکزی و بحران‌ داخلی، عملا در حال بازگشت به سال‌های قبل از اتحاد دو حزب عمده است. عمیق‌تر شدن اختلافات احزاب حاکم بر اقلیم کردستان در حالی است که این حکومت در جبهه‌ای به طول ۱۰۵۰ کیلومتر با داعش در جنگ است و درون شهرها نیز با بحران‌های پی در پی سیاسی و اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کند. به نظر می‌رسد امن‌ترین نقطه عراق در آستانه فروپاشی تمام‌عیاری قرار گرفته است.

آخرین کابینه حکومت اقلیم در پی انتخابات سپتامبر ۲۰۱۳ و بعد از ماه‌ها کشمکش سیاسی، با ائتلافی شکننده میان حزب دموکرات کردستان عراق و حزب تغییر تشکیل شد. اختلافات دو حزب در حال حاضر به جایی رسیده که حزب حاکم،‌ وزیران و عمده‌ترین مقامات حزب هم‌پیمان را از کار برکنار کرده است. محور اصلی اختلافات احزاب سیاسی، مساله ریاست بر اقلیم کردستان است. چهار حزب تغییر، ‌اتحادیه میهنی کردستان،‌ اتحاد اسلامی کردستان و جمعیت اسلامی، در یک جبهه مشترک علیه حزب دموکرات کردستان خواهان اصلاح قوانین مربوط به ریاست اقلیم در پارلمان هستند.

مسعود بارزانی، رهبر حزب حاکم و رئیس فعلی اقلیم از حدود یک دهه پیش ریاست این اقلیم را به عهده دارد. او دو دوره به‌صورت قانونی و دوره‌های بعد با تصویب لوایحی در مجلس در پی توافق‌های سیاسی در این سمت ابقا شده است.

آخرین دوره قانونی ریاست بارزانی بر اقلیم که در پارلمان به‌مدت دو سال تمدید شده بود، در ۱۹ اوت ۲۰۱۵ به‌صورت رسمی به پایان رسید. یک ماه پیش از این تاریخ، بارزانی از کمیسیون عالی انتخابات درخواست کرد که شرایط برگزاری انتخابات ریاست اقلیم را فراهم کند اما کمسیون اعلام کرد برای برنامه‌ریزی برگزاری چنین انتخاباتی آمادگی ندارد. در پی تصمیم این کمیسیون، معاون رئیس پارلمان که وابسته به حزب دموکرات است، با دور زدن رئیس پارلمان موضوع مشروعیت قانونی ریاست اقلیم را به یک شورای زیرمجموعه وزارت دادگستری ارجاع داد و طی بیانیه‌ای، تا زمان برگزاری انتخابات به ریاست بارزانی بر اقلیم وجهه قانونی داد.

در حال حاضر تنش‌های حزب حاکم با احزاب منتقد به اوج رسیده و مدتی پیش نیز حزب دموکرات عملا مانع از ورود رئیس مجلس به داخل ساختمان پارلمان و حتی شهر اربیل شد. این حزب که وزارتخانه‌های کلیدی کابینه و کنترل عمده منابع مالی و نظامی اقلیم کردستان را در اختیار دارد، با بر‌کنار کردن و پیش از آن بی‌اثر کردن فعالیت وزرای حزب تغییر، در تلاش است قدرت سیاسی و اقتصادی خود را در مقابل دیگر احزاب تثبیت کند. جمعیت چشمگیری از مردم کردستان عراق در بخش خدمات و دولتی اشتغال دارند. این جمعیت حدود سه ماه حقوق از دولت طلبکارند. کردستان عراق از طرفی به‌دلیل اختلافات با بغداد و خودداری دولت مرکزی از پرداخت کامل بودجه اقلیم و از طرف دیگر به‌علت ناموفق بودن سیاست‌های فروش نفت، در پرداخت حقوق به کارمندان دولتی در بخش‌های مختلف دچار مشکلات کم‌سابقه‌ شده است. در دسامبر ۲۰۱۴ اربیل با بغداد به توافق رسید که در مقابل صادرات روزانه ۵۵۰ هزار بشکه نفت کردستان از مجاری حکومت مرکزی، ۱۷ درصد سهم بودجه اقلیم کردستان از بغداد به اربیل برود اما کردها می‌گویند در عمل، حکومت مرکزی تنها ۳۰ درصد از پول توافق شده نفت را به آنها برگردانده است. شش ماه بعد از این توافق ناکام، اربیل تصمیم گرفت به‌صورت کاملا مستقل اقدام به فروش مستقل نفت کند که میزان آن در ماه سپتامبر گذشته، به بیش از روزانه ۶۴۰ هزار رسید. با این حال همچنان حقوق معوقه پرداخت نشده و این موضوع، یکی از دلایل اصلی اعتراضات جاری در خیابان‌های سلیمانیه و برخی دیگر از شهرهای این استان است.

معترضان از جمله در شهرهای سلیمانیه، کلار و قلادزه، با تجمع مقابل دفاتر حزب دموکرات کردستان عراق می‌گویند حزب حاکم به‌دلیل اختلافات سیاسی، در حالی که توانایی آن را دارد تعمدا از پرداخت حقوق مردم خودداری می‌کند، با این تصور که مردم احزاب مخالف را برای توافق سیاسی تحت فشار بگذارند. پاسخ حزب حاکم به معترضان آتش گلوله بود. دست‌کم پنج نفر از جمله یک کودک و دو عضو حزب دموکرات در اعتراضات اخیر شهرهای اقلیم کردستان کشته شدند. کودک کشته شده اهل قلادزه بوده و بر اثر آتش‌زدن یکی از دفاتر این حزب از سوی معترضان جان سپرد. چهار معترض دیگر نیز با شلیک مستقیم گلوله جان باختند. سازمان عفو بین‌الملل خواهان تحقیق در مورد کشته‌شدگان شده است.

التهاب سیاسی، اقتصادی و امنیتی جاری در اقلیم کردستان شکاف عمیقی بین جریان‌های سیاسی ایجاد کرده و تهدیدات را تا سطح رویارویی نظامی بالا برده است. گشودن آتش به روی معترضان، به‌ویژه به خشم کم‌سابقه‌ای بین مردم دامن زده است. اقلیم کردستان در شرایطی درگیر این بحران داخلی شده که با داعش در جنگ تمام‌عیار به سر می‌برد. از طرف دیگر اختلافات اربیل و بغداد بر سر بودجه و فروش نفت همچنان به قوت خود باقی است. علاوه بر این،‌ سیاست فروش نفت مستقل نیز که در انحصار حزب حاکم است، موفقیت‌آمیز نبوده است.

 شرایط فعلی دورنمایی امیدوارکننده برای حل بحران‌های سیاسی و اقتصادی اقلیم کردستان به دست نمی‌دهد، اما آنچه روشن است پرداخت نشدن حقوق معوقه، ادامه اعتراضات خیابانی‌ و تداوم بن‌بست سیاسی در اقلیمی است که به‌سختی گرفتار جنگ و متاثر از عوامل و نفوذ قدرت‌های منطقه است که می‌تواند امنیت را به‌طور جدی به خطر بیندازد و حکومت اقلیم را در آستانه فروپاشی سیاسی قرار دهد. سرنوشت اقلیم کردستان عراق تا حدود زیادی در گرو تصمیم نهایی مسعود بارزانی است. در صورتی که او بر سر مساله ریاست کوتاه بیاید، ممکن است احزاب به توافقی که منافع کلی اقلیم را تامین کند دست یابند اما در صورت اصرار بارزانی بر ادامه رهبری، حتی اگر چهار حزب مخالف هم بر سر آن به توافق برسند، احتمالا مردم، چنانچه تظاهرات‌های اخیر نشان داد، متقاعد نخواهند شد یک دوره دیگر سیاست توافق بر آنها حکم براند و حتی به زور هم که باشد بارزانی را از قدرت پایین خواهند کشید.