زمانی که بحث فضاهای عمومی به میان می‌آید، هیچ‌کس مناسب‌تر از خود مردم و مخاطبان نیستند که در این امر نظر دهند و آن را مورد قضاوت قرار دهند. در فضاها و مکان‌های عمومی این مردم هستند که با حضور خود به آن محیط‌ها جان می‌بخشند و یا برعکس بدون حضور سکوت و مرگ را برای آنها به ارمغان می‌آورند، پس اگر در به‌وجود آوردن هر یک از محیط‌ها خود مردم را شرکت دهیم، جواب‌های متعددی به‌دست می‌آید که پس از بررسی دقیق کارشناسانه می‌توان مناسب‌ترین جواب و نه‌ صرفا بهترین را از میان آنها انتخاب کرد. 

تیم جدید شهرداری بندر بوشهر که نزدیک به هفت ماه است امور را به دست گرفته است، در این مدت اجرای پروژه‌های عمرانی زیادی را که در کیفیت فضاهای شهری تاثیرگذار بوده، آغاز کرده است. از جدیدترین اقدامات تیم شهرداری، برگزاری دو مسابقه معماری برای دو مکان عمومی است. اقدامی که سزاوار ستایش و تمجید است، چراکه برگزاری فراخوان‌هایی از این دست علاوه بر این‌که برای قشر متخصص در هر حوزه انگیزه‌ای برای دیده شدن و تکاپو و تلاش برای تجربه کارهای جدید است، باعث می‌شود خود مردم در امور شهری خود دخیل باشند که در کمترین زمان می‌توان نظریات مختلفی را مشاهده کرد. البته همواره باید در این امور نگاه کارشناسانه را حفظ کرد، چراکه اگر جز این باشد، فضاهای به‌وجود آمده نه تنها مناسب نخواهد بود که شاید مخرب نیز باشند، پس از این رو در هر کار باید جوانب مختلف برای رسیدن به مناسب‌ترین جواب را در نظر گرفت.

 حال در جامعه‌ای که معماری با پیشینه‌ای کهن، به شکل عجیبی گم شده است و معمار چندان در جایگاه واقعی خود نیست، به طبع این دست فراخوان‌ها فرصتی است برای بازیابی معماری و فکر معمارانه و استفاده از ظرفیت بالایی که این قشر در انجام امور حوزه تخصصی خود دارند. البته برای بررسی و داوری صحیح نیز به داوری توانمند نیاز است که در دو فراخوان کنونی، شهرداری بوشهر در اقدامی بی‌سابقه دست به چنین کاری زده است که لازمه سپاس و قدردانی در توجه به این دست مسائل است.

دو مسابقه طراحی که شهرداری برای رسیدن به جواب مناسب اقدام به برگزاری آن در میان طراحان، معماران و کارشناسان حوزه مربوط کرده است؛ یکی طراحی فانوس دریایی بوشهر است و دیگری مربوط به طراحی میدان غدیر می‌شود که اکنون ناتمام در ورودی شهر بوشهر قرار دارد. آن‌گونه که توضیحات و پوسترهای فراخوان نشان دهنده آن هستند، طراحی باید بسیار جامع بوده و مسائل تاریخی، اجتماعی و فرهنگی مهمی که گذشته و امروز در بندر بوشهر در جریان بوده است، مورد توجه باشد و زیرساخت طراحی طراحان قرار گیرد. سوالی که در اینجا باید مطرح کرد‌، این است که چقدر شهرداری بوشهر واقعا به‌دنبال نتیجه مسابقه است؟ آیا این دو فراخوان برای طراحانی که در آن شرکت می‌کنند سرانجامی خواهند داشت؟

از گوشه و کنار زمزمه‌ای مبنی بر تشریفاتی بودن این دو مسابقه به گوش می‌رسد و این‌که همه چیز از قبل تعیین شده است که اگر به سایت مربوط به فراخوان مسابقه و بند دوم ملاحظات رجوع کنیم، کمی این گفته شبهه برانگیز می‌شود و این درحالی است که کسی به تماس‌ها پاسخگو نبوده و در پی‌ تماس‌های متعدد در جهت برطرف کردن این موضوع که در روزهای مختلفی صورت گرفته، هیچ‌کس از طرف دبیرخانه و اداره امور پیمان شهرداری بوشهر جوابگو روزنامه بامداد جنوب نبوده است، جالب اینجاست که بخش رسیدگی به شکایات شهرداری نیز پاسخگو نبوده و پس از تماس شخصی با مسوول بخش شکایات و گرفتن شماره‌ای دیگر در جهت کسب اطلاعات، شماره جدید نیز به تماس‌ها بی‌پاسخ بوده است!! حال برای شکایت از بخش شکایات با کدام بخش باید تماس گرفت و آن را مطرح کرد؟؟!! طبیعی است که تماس با بخش شکایت از بخش شکایات نیز بی‌نتیجه است و کسی پاسخگو نخواهد بود، این مساله ذهن را به هر سمتی می‌برد این‌که افرادی که باید پاسخگو باشتد، آن لحظه کجا بوده و تقریبا چند نفر مانند ما با این شماره‌ها تماس گرفته و موفق به برقراری تماس نشده‌اند. پس واضح است که مسابقات اخیر جنبه تشریفاتی به خود گرفته و به شایعات واقعیت می‌بخشد.

 در بند دوم ملاحظات که در سایت فراخوان طراحی آمده است، بیان شده که شهرداری بندر بوشهر مختار است هریک از گزینه‌ها را جهت ادامه کار انتخاب کند و همچنین مختار است کار را با نفر برنده و یا هر شرکت‌کننده که تشخیص دهد، ادامه بدهد! خب پس از این بند برمی‌آید که داوران نیز جدی گرفته نخواهند شد و تصمیم نهایی با خود شهرداری است، پس بهتر نیست که داور مسابقات خود شهرداری باشد و طرح انتخابی خود را اگر از قبل تعیین نکرده‌اند، انتخاب کرده و وقت تیم داوری را نیز بیهوده نگیرند!!! البته این بدون توجه به زمان و تلاشی است که دیگر طراحان و معماران صرف کرده تا بدان توجه نشود!!!

گفتنی است که در اردیبهشت‌ماه سال 1392نیز اداره بنادر و دریانوردی (کشتیرانی وقت) بوشهر مسابقه‌ای در جهت طراحی نماد اداره بنادر بوشهر، در سه مکان مختلف برگزار کرد، مسابقه به گونه‌ای بود که اداره بنادر در هر مکان باید سه طرح برتر را انتخاب می‌کرد و طرح اول در هر مکان را به مرحله اجرا می‌رساند. متاسفانه در ادامه روند مسابقه سازمان اداره بنادر با زحمت‌های فراوانی که طراحان و معماران از خود نشان داده بودند، زیر قول خود می‌زند و نه تنها طرح‌های برتر به مرحله اجرا نمی‌رسند بلکه با بهانه این‌که مسابقه مردود بوده و هیچ طرحی شایستگی نداشته، جوایز خود برای 9 طرح برتر را به یک‌سوم کاهش می‌دهند و دلیل این امر نیز اختلاس‌های وقت سازمان بیان می‌شود و این‌که که اداره بنادر بوشهر کفگیرش ته دیگ خورده است و سازمانی با آن همه دارایی آه در بساط ندارد!!! و این اتفاق‌هایی است که در مسابقات و فراخوان‌های معماری در ایران رخ می‌دهد که جای تاسف دارد.

زمانی که در مسابقات طرحی که از قبل تعیین شده است، برنده اعلام می‌شود، حقوق مسابقه سالم ضایع شده و سطح کیفی مسابقات تنزل پیدا می‌کند و حقوق تیم‌ها و سرخوردگی آنها از ناداوری در این اتفاق قابل توجه خواهد بود.

نکته‌ای که در اینجا باید به آن اشاره کرد، مربوط به میدان غدیر می‌شود که اجرای آن در حال حاضر متوقف شده است. طرحی که در ابتدا به گفته برخی، با دخالت‌های استانداری برای ساخت آن همراه بوده و براساس برآوردهای موجود بیش از چهار میلیارد تومان در آن هزینه شده و همچنان مانند چاه ویل دهان باز کرده تا چند ریسمان کار دیگر هم و اینجا بارشان را ببندند، در حالی که این امور وظیفه شهرداری بوده و استانداری حق دخالت در آن را ندارد! نکته این موضوع اینجاست که در طرح جامع شهری این مکان محل احداث روگذر است و در زیر این مکان لوله‌های تاسیساتی و زیر‌ساختی فراوانی عبور می‌کند و نباید در آن میدان ساخته شود که با توجه به این موضوع شهرداری وقت با توجه به فشارهای استانداری هزینه زیادی را هدر داده است. حال برای انجام این طرح، پروژه به یکی از دفاتر مشهور بوشهر ارجاع داده شده که در نهایت طرحی با درجه کیفی ضعیف در طراحی، در مکانی نامناسب، با دخالت‌های بیجای عده‌ای و نبود کارشناس مربوط به اجرا در می‌آید. در حال حاضر نیز انجام آن متوقف شده و شهرداری جدید طراحی آن را به مسابقه گذاشته است و امید می‌رود این بار شهرداری با درایت به این مساله مهم بپردازد و به صورت قانونی امور شهری را به‌دست بگیرد.

گفته‌های برخی مبنی بر این‌که باید میدان از این نقطه حذف شود و طرح جامع شهری برای احداث روگذر به اجرا دربیاید، خبر از تخریب میدان در آینده می‌دهد و هر طرحی هم که به اجرا دربیاید، در آینده باید جای خود را به روگذر بدهد، پس اگر گفته‌های اخیر صحیح باشد، آیا منطقی است که با هزینه‌ای هنگفت اول میدان طراحی و ساخت شود و پس از آن مورد تخریب قرار گرفته و روگذر ساخته شود؟؟

البته عده‌ای به این معتقدند که در سیاست‌های شهری باید بدین شکل عمل کرد و با توجه به این‌که شهرداری بوشهر، هزینه ساخته روگذری به آن بزرگی را ندارد، پس در حال حاضر بهترین کاری که می‌توان انجام داد، ساخت میدانی به‌صورت موقت است تا در آینده بتوان طرح جامع شهری را به اجرا درآورد. در هرحال امیدواریم، طرح‌ها و پروژه‌ها با کارشناسی دقیق به مناسب‌ترین شکل به اجرا دربیایند و در دو مسابقه اخیر نیز که شهرداری در اقدامی جالب از طراحان و معماران دعوت به مشارکت کرده و آنها را برای رسیدن به هدفی مشترک در زمینه دستیابی به محیط‌های پایدار شهری به چالش دعوت کرده‌اند، سرانجام مناسبی هم برای شرکت‌کنندگان و هم برای شهرداری به همراه داشته باشد. 

اگر در دستیابی به اهداف مشترک در زمینه شهری، شهرداری این رویه را برای شرکت دیگر افراد جامعه به شکل کاملا صحیح و نه تشریفاتی دنبال کند، چندی نخواهد گذشت که بندر بوشهر به یکی از پایدارترین و خاطره‌انگیزترین شهرهای کشور تبدیل خواهد شد. جامعه شهری که اقشار مختلف با کمک کارشناسان در طراحی و ساخت آن مشارکت دارند، از فضاهای اجتماعی شهری با کیفیت بسیار بالایی برخوردار خواهد بود.