بامداد24: تصویر‌برداری فیلم داستانی «دمام» به نویسندگی و کارگردانی رحیم مرتضی‌وند در بوشهر به پایان رسید. 

به‌جز کارگردان فیلم که اصالتا اهل مراغه است، همه عوامل فیلم «دمام» از هنرمندان بومی استان بوشهر هستند.

 بازیگردانی و مشاور فیلمنامه دمام را احمد آرام بر‌عهده داشته و مسعود کازرونی آن را تصویربرداری کرده است.

ماندانا احمدی‌شکری‌فرد، عباس بارونی، ناصر ندافیان، غلامحسین بارونی، مهدی انصاری، حسین علوی و لیلا دمان در این فیلم نقش‌آفرینی کرده‌اند.

دستیار کارگردان و برنامه‌ریز فیلم دمام می‌گوید: این فیلم در واقع، روایت گوشه‌ای از زندگی مردم جنوب کشور است. سپیده حجامی موضوع فیلم را این‌گونه تعریف می‌کند: دریا با خودش جسد غریبه‌ای را به ساحل می‌آورد که به‌دنبال آن تعادل زندگی مردمان شهر کوچک به‌هم می‌خورد و زندگی آنها را دچار تحول می‌کند. در این میان، «باهره» زنی است که جسد غریبه بیشترین تاثیر را روی آن دارد. زنی بومی که شاهد آورده‌شدن یک جسد از دریا به ساحل است. بنا به‌ دلایلی که مثل رازهایی در درون این زن پنهان مانده است، توجه‌اش به جسد جلب می‌شود و چالشی میان زن و جسد پیش می‌آید، منزوی می‌شود و... .

رحیم مرتضی‌وند در یادداشتی اختصاصی به بامداد جنوب گفت: «انتخاب بوشهر از یک سو به لحاظ همخوانی این شهر و جغرافیای آن با نوع روایت و محتوای «دمام» بوده است.

آن‌گونه که داستان‌ها و روایت‌های مربوط به مناطق خشکسالی در بخش‌های وسیعی از کویر قابل تصویربرداری است و قصه‌هایی که در جنگل‌های بارانی و خانه‌های پراکنده آن اتفاق می‌افتد، در شمال کشور و شهرهای ساحلی آن تولید خواهد شد.

دمام در روایت اصلی آن، برداشتی از یک قصه خارجی است که منطقه‌ای دور‌افتاده و به‌نوعی اثیری را الزام داشت با ساکنان بومی و معیشت دریایی آنها.

در سفر پیش‌تولید، مناطقی را از بوشهر انتخاب کردیم؛ «دل‌آرام»، «باشه» و «بوجیکدون»، اما با خالی‌بودن آنها از ساکنان بومی فضای الزم را از دست می‌دادیم. سرانجام با جست‌وجو در منطقه قدیمی بوشهر، «کوچه سنگی» و یافتن خانه‌های مناسب از اول خرداد‌ماه تصویربرداری آغاز شد.

انتخاب بوشهر به لحاظ پارادوکس دیگری است که در بافت فرهنگی و بومی آن جاری است. این شهر کوچک بندری از یک سو خواستگاه روشنفکران و ادیبانی است که نه‌تنها در داخل کشور، بلکه در شهرهای فرهنگی معروف دنیا شناخته شده‌اند؛ صادق چوبک، احمد آرام، منیرو روانی‌پور، منوچهر آتشی، علی باباچاهی و... .

از سوی دیگر، باورهای بومی و بسیار ریشه‌دار سنتی هنوز در ذهن و زبان اهالی جاری است و بعید نمی‌دانم که هر بار پای صحبت ناخدای دیگری بنشینم، بارها از پریان دریایی صحبت نکند و اگر پای صحبت مامازار دیگری غیر از خانم «دمان» بنشینیم، از انبوه بادها و صاحبان آنها برایمان صحبت نکند و انگیزه دیگری برای کار در بستر باورهای بومی نباشد.

باورهای بومی در آثار ادیبان و روشنفکران بوشهری نیز نمود فراوان داشته است. منوچهر آتشی در دوران کودکی و نوجوانی در دهرود، دختر خردسال مو برهنه‌ای ر‌ا می‌بیند که بعدها پری منظومه‌های او می‌شود و اصرار دوستان و همفکرانش برای زدودن این پری از ذهن پربار او به جایی نمی‌رسد.

سوژه جالب و جذاب فیلم دمام و همچنین عوامل این فیلم که به‌غیر از کارگردان همگی بومی استان بوشهر بودند، بهانه‌ تهیه این گزارش شد. تصمیم داشتم برای ارتباط بیشتر با همه عوامل فیلم دمام و نشان‌دادن یک فضای واقعی از این فیلم که بتواند خوانندگان این گزارش را به فضای داستان ببرد، هنگام تصویربرداری ساعاتی را در کنار آنها باشم، اما برخلاف انتظارم تصویربرداری فیلم به‌سرعت به انتها رسید. آنچه را که در ادامه می‌خوانید، خلاصه گفت‌و‌گویی است که با برخی از عوامل فیلم در دفتر تحریریه بامداد جنوب انجام شده است.

 احمد آرام، بازیگردان و مشاور فیلمنامه:

در مورد فیلم دمام، هنوز قضاوت‌کردن زود است، زیرا یک فیلم سینمایی روی میز مونتاژ متولد می‌شود.

از آنجا که من مشاور فیلمنامه‌نویس بودم، متوجه شدم که کارگردان فیلم دمام با برخی از مولفه‌های بومی بوشهر آشنا نیست، در ابتدا مشکلات کمی وجود داشت، اما خود ایشان برای آشنایی با فرهنگ بومی که در متن فیلم بود، پیشقدم شد، بنابراین نقص‌های زبانی و بومی را که در فیلمنامه وجود داشت، اصلاح کردیم. 

این فیلم مشکلات خاصی داشت، اما خوشبختانه عوامل فیلم همگی بوشهری بودند و در بازیگری، تصویرپردازی و دانش سینمایی مهارت داشتند و اگر نواقصی هم وجود داشته باشد، به‌علت حرفه‌ای‌ عمل‌کردن آنها به‌سرعت رفع می‌شد. مرتضی‌وند، کارگردانی بود که حساسیت داشت روی این مساله که به باور‌های بومی بوشهر و منطقه خیانت نشود.

وقتی قرار است که داستانی با قدرت بصری‌بودن به تماشاگر نزدیک شود، آنچه که در نهایت داستان را تعریف می‌کند، مکان است. داستان فیلم دمام در نسخه اول خود در یک روستا جریان داشت. وقتی مکان آن به یکی از محله‌های قدیمی بوشهر منتقل می‌شود، زبان آن تغییر می‌کند. در نتیجه از بسیاری از امکانات تعریف‌شدن مراسم «زار» کاسته می‌شود و نگرش فیلم به‌سمت ایجاز در آن می‌رود؛ نیروی دراماتیک مختصری که تنها حالت‌های نمایشی در آن ظاهر می‌شود.

ماندانا احمدی‌شکری‌فرد، بازیگر نقش «باهره»

یکی از مراسم‌هایی که در فیلم دمام به آن پرداخته می‌شود، «زارگیری» است. من در مورد این مراسم زیاد شنیدم، اما هیچ‌گاه در این مراسم حضور نداشتم، البته چند سال پیش یک گروه نمایشی از خارگ آمده بود مراسم‌زار را در مجتمع فرهنگی بازی کردند که من در آن اجرا، شاهد این مراسم بودم. درواقع به‌شخصه به این مساله اعتقادی ندارم، اما به عقاید کسانی که به این مراسم باور دارند، احترام می‌گذارم. من در فیلم دمام نقش «باهره» را بازی می‌کنم که او هم به زارگیری باوری ندارد، اما برای احترام به نظر اطرافیان خود در این مراسم شرکت می‌کند و وانمود می‌کند که حالش خوب شده است، بنابراین پیدا‌کردن نقش باهره برایم زیاد دشوار نبود. تجربه خیلی خوبی بود. در صحنه‌هایی که مراسم زار را تصویربرداری می‌کردند، حس خاصی برایم به‌وجود آمد و به‌عقیده خودم، بازی در این فیلم ره رغم کارکردن با کارگردانی غیربومی، تجربه بسیار خوبی بود.

در واقع جسد، نماد تنهایی زنان جنوبی است. زنانی که شوهرانشان در دریا هستند و به‌ناچار، کمتر در کنار خانواده هستند. در واقع باهره در این فیلم آرزو و آمال زنی را در یک محیط بسته تعریف می‌کند.

عباس بارونی، بازیگر نقش «الیاس»

روند کلی ر فیلم، خوب بود و این مساله به‌علت انتخاب افراد گروه بود که خانم سپیده حجامی انتخاب بازیگران فیلم را بر عهده داشت. همین امر سبب شد تا این کار خیلی زودتر از برنامه‌ زمانبندی‌شده، به پایان برسد. فضای کاری که اکیپ به‌وجود آورده بود، برای من تجربه ارزنده‌ای را در پی داشت.

اما در مورد فضای داستان «دمام»، اصلا مهم نیست که باهره دلباخته یک جسد شده است، مهم این است که باهره فرصتی را به‌دست آورده است که از تنهایی خودش رها شود. می‌توان گفت که او از روزنه‌ای که پیش رویش باز شده، می‌خواهد وارد آن فضای خوشایندی شود که همیشه دوست داشته و با وجود تلاش اطرافیان، دلش می‌خواهد در آن فضا باقی بماند.

اما الیاس، همسر باهره، متوجه تغییرات روحی همسرش شده است. الیاس در فیلم «دمام»، کسی است که در حال دست و پنجه نرم‌کردن با مشکلات است و طی زمان‌هایی که در کنار همسرش حضور فیزیکی ندارد، شاید حضور‌نداشتن او در مدت‌زمان طولانی باهره را وارد این حس تنهایی کرده است، اما وقتی در کنار باهره قرار می‌گیرد، متوجه این تغییر می‌شود. نگران است و تلاش می‌کند که آن را رفع کند.

اگر بخواهیم بعد اجتماعی داستان فیلم را در نظر بگیریم، می‌توان به وضوح تفاوت‌های دنیای مردانه و زنانه را در این فیلم و تقابل شخصیتی آنها را با هم مشاهده کرد. حال این‌که دمام تا چه اندازه توانسته است به حل این تقابل و کنار آمدن با آن کمک کند، چیزی است که باید منتظر ماند تا مراحل تدوین آن هم تمام شود.

مسعود کازرونی، مدیر تصویربرداری

از ابتدای کار که با کارگردان، فیلمنامه را خواندیم و بررسی کردیم، ایشان خلق صحنه‌های ثابت و کلاسیک مورد توجه او بود و من هم سعی کردم که این خواسته را در پلان‌هایی که می‌گرفتم، اعمال کنم. در طول تصویر‌برداری دوربین روی سه‌پایه و ثابت بود و در بخش‌هایی که نیاز بود برخی جزئیات نشان داده شود، با تاکید روی ری‌اکشن‌ها و گرفتن کلوز‌آپ، کار می‌کردیم. 

به‌طورکلی فیلم در یک فضاهای بومی اتفاق می‌افتد و ما به دلایلی مجبور شدیم، فیلم را در یک فضای شهری، اما با بافت قدیمی تصویربرداری کنیم که امیدوار هستم از این لحاظ توانسته باشیم فضای دلخواه را به مخاطب القا کنیم. و آنچه که می‌تواند به‌خوبی مخاطب را در جریان داستان قرار بدهد، مکان است و اگر می‌توانستیم مکان اولیه را که یک روستا بود، حفظ کنیم، بسیار موفق‌تر عمل می‌کردیم.

سپیده حجامی، دستیار کارگردان و برنامه‌ریز

کارگردان ذهنیتی داشت در مورد مراسم زار که ساز مخصوص آن دمام است. در نسخه اولیه فیلم، تاکید روی مهجور‌ماندن مراسم زار و نوازنده‌هایی بود که در این مراسم ساز می‌نواختند، اما پس از آن چون برای باهره باید مراسم «زار‌گیری» زنانه برگزار می‌شد، ساز دمام حذف و به‌ جای آن از دف استفاده کردیم. فکر می‌کنم برای همین هم هست که برای مخاطب امکان دارد که این سوال پیش بیاید که چرا دمام؟!

حسین علوی، بازیگر «جسد غریبه»

درگیری‌هایی که در این فیلم برای باهره به‌وجود می‌آید، ناشی از جسد غریبه‌ای است که دریا به ساحل آورده است. در واقع جسد رهایی زنی بود که می‌خواست از این جسد، تعریف تازه‌ای داشته باشد. این اولین تجربه بازیگری من در یک فیلم بود و سعی کردم همین نقشی به‌ظاهر کوچک را به بهترین شکل بازی کنم و آن را جدی بگیرم. 

روزی که برای گرفتن تصاویر سکانس‌‌های جسد، کنار ساحل رفتیم، باد تندی می‌وزید و این مساله باعث ایجاد تلاطم در آب می‌شد و در بی‌حرکت‌بودن جسد اختلال ایجاد می‌کرد، بنابراین بیشتر تصاویر را در نمای باز گرفتند.

من فکر می‌کنم این فیلم به‌خاطر داشتن سوژه خوب و گروهی که به بهترین شکل ممکن کار کردند، فیلم موفقی باشد.

لازم به‌یادآوری است، رحیم مرتضی‌وند، کارگردان فیلم دمام پیش از این در مناطق دیگر جنوب نیز مجموعه‌هایی از جمله «مجموعه چهار بهار» برای شبکه برون‌مرزی جام جم، 

مجموعه «بدرقه نوح» در استان هرمزگان و خوزستان برای شبکه یک و همچنین فیلم‌های «بابل، ارض موعود» در عراق، به رنگ «انار» در ارمنستان و «شاعر بهشتی» در گرجستان کارگردانی کرده است.

سودابه زیارتی