صادق راستگو: کنفرانس ژنو3 که قرار بود به گفت‌وگو میان دولت سوریه و مخالفان این کشور بپردازد، به محلی برای اختلافات داخلی این گروه‌ها، حامیان منطقه‌ای و بین‌المللی و همچنین تشدید چند دستگی بین آنها تبدیل شده است. روز گذشته در گزارش بامدادجنوب آمد که آنکارا و ریاض بر اساس یک تفاهم از پیش تعیین شده برای به‌شکست کشاندن این مذاکرات مانع از شرکت گروه‌های مخالف مورد حمایت خود در این نشست شدند اما روز گذشته و پس از فشارهای بیش از پیش طرف امریکایی، به‌نظر می‌رسد این جریان دریافته است که هیچ راهی جز شرکت در این مذاکرات ندارد. در این میان دولت سوریه با استحکام بیشتر در مواضع خود، نماینده‌اش در سازمان ملل را راهی این مذاکرات کرده است.
در همین حال و در میان رقابت شدید سعودی، قطر و ترکیه بر سر ترکیب هیأت مذاکره کننده مخالفان نظام سوریه در ژنو، هیأتی تحت عنوان هیأت عالی گفت‌وگوهای ژنو بیرون آمد که ریاست آن را ریاض حجاب نخست‌وزیر فراری سوریه به عهده گرفت. وی با وعده‌های مالی عربستان از دولت جدا و در آگوست سال 2012 از سوریه خارج و سپس به یکی از چهره‌های شاخص مخالفان نظام سوری تبدیل شد. این هیات جورج صبرا، اسعد الزعبی و محمد علوش را به‌عنوان اعضای اصلی گفت‌وگوکننده برای ژنو معرفی کرد که از همان لحظات اولیه با مخالفت شدید روسیه و دولت سوریه مواجه شد زیرا علوش مسوولیت دفتر سیاسی جیش الاسلام یکی از سازمان‌های اصلی تروریستی سوریه را به عهده داشت.
نشست ریاض در سایه توافق ترکیه، قطر و سعودی خود را تنها نماینده اصلی و بدون جایگزین در مذاکرات سوریه 3 در ژنو مطرح کرد و با رایزنی با امریکا و فرانسه و برخی دیگر کشورهای موثر در بحران سوریه تلاش کرد این موضع خود را تحکیم کند. با طرح این موضوع روسیه با هماهنگی دیگر هم پیمانان مخالفت شدید و غیرقابل بازگشت خود را از این موضع نشست ریاض اعلام داشت و تاکید کرد که مذاکرات ژنو باید با توازن حضور همه مخالفان باشد.
به نوشته روزنامه الاخبار لبنان، در پاسخ به مواضع روسیه در قبال تصمیمات نشست ریاض که ماه گذشته میلادی در سعودی برگزار شده بود، هیات عالی گفت‌وگوکننده نشست ریاض سه شرط برای شرکت در مذاکرات سوریه ژنو3 گذاشت که به اعتقاد این هیأت مبتنی بر قطعنامه 2254 شورای امنیت سازمان ملل است که پس از نشست وین در تاریخ 18 دسامبر 2015 درباره سوریه صادر شده است. پایان بمباران مناطق مسکونی، پایان محاصره شهرها و روستاها و آزادی زندانیان از زندان‌های سوریه، سه شرط این هیات بود.
انتخاب این شروط پس از آن بود که شروط سابق همچون برکناری بشار اسد و شخصیت‌های اول نظام سوریه از قدرت در مرحله انتقالی و تشکیل دولت انتقالی بدون حضور دولت سوریه راه به جایی نبرد و اکنون مخالفان نه تنها باید با دولت سوریه به‌منظور رسیدن به دیدگاه‌هایی واحد گفت‌وگو کنند که دیگر چیزی به نام رفتن بشار اسد و تشکیل دولت انتقالی وجود ندارد و آنها در نهایت باید رسیدن به مکانیسمی مشترک با دولت سوریه برای تشکیل دولت وحدت ملی و فراگیر گفت‌وگو کنند ضمن این که مبارزه با تروریسم باید پیش درآمد همه اقدامات در سوریه باشد.
اما چه عقب‌نشینی‌هایی پس از تشکیل هیات عالی گفت‌وگو کنندگان برخاسته از نشست ریاض صورت گرفت:
1) نشست ریاض اصرار داشت که تنها هیات مذاکره‌کننده از سوی مخالفان در نشست سوریه ژنو3 خواهد بود اما این دیدگاه به سرعت متلاشی شد و هیاتی از نیروهای موسوم به جریانات غیر دینی، ملی گرا و دمکراتیک یکی از اتاق‌های سه‌گانه مذاکرات در مقر سازمان ملل در ژنو را پر خواهند کرد و تلاش سعودی و ترکیه برای کنارزدن این مجموعه با شکست مواجه شد و مجموعه نشست ریاض مجبور شد آن را بپذیرد.
2) اعضای هیأت مذاکره‌کننده مخالفان در ریاض با مخالفت روسیه و هم‌پیمانان مبنی بر لزوم عدم حضور نمایندگان سازمان‌های تروریستی در مذاکرات به سرعت تغییر کرد و سرهنگ اسعد الزعبی و محمد علوش از آن خارج شدند و جای خود را به دیگران دادند. این در حالی است که رسما اعلام شده است هیچ نماینده‌ای از جیش‌الاسلام و احرار الشام که پیشتر با فشارهای سعودی و ترکیه در صدد ورود به مذاکرات بودند، جایی درمذاکرات نخواهند داشت.
3) موضوع توقف بمباران‌ها که به‌زعم مخالفان نظام سوریه در هیات ریاض شهروندان را هدف گرفته است یا موضوع رفع محاصره روستاها و شهرها و یا آزادی زندانی‌ها با درخواست مشابه دولت سوریه مواجه شد که آیا تضمین می‌دهید که همین اقدامات متقابل از سوی مجموعه‌های مسلح اجراء شده و بمباران‌ها متوقف، محاصره روستاها و شهرک‌ها پایان یافته و زندانیان در بند مجموعه‌های تروریستی نیز آزاد شوند؟
اگر هیات مخالفان در ریاض به این درخواست‌ها جواب مثبت می‌دادند معنایش آن بود که آنها دست در دست جبهه النصره و داعش در سوریه دارند و اگر پاسخ منفی بود که نشان می‌داد این مجموعه‌های تروریستی هستند که بر روند تحولات نظامی در مناطق درگیری سیطره دارند و مجموعه ریاض هیچکاره است. از همین‌رو است که تحمیل چنین شرط‌هایی به صورت یک‌جانبه در حالی که درگیری‌های شدیدی در مناطق حلب، نواحی اطراف لاذقیه و جنوب سوریه در درعا جریان دارد هیچ نشانه‌ای نیست جز آن که مجموعه‌های تروریستی که در این مناطق محاصره شده‌اند با پیش‌شرط‌های مجموعه موسوم به هیات گفت‌وگو کننده نشست ریاض از زیر فشار رهایی یافته و میدان عمل جدیدی علیه ارتش و نیروهای ملی سوریه پیدا می‌کند و روشن است چنین پیش‌شرط‌هایی جز عقب‌نشینی از آن راه دیگری ندارد.
با این حال، شب گذشته هیات ریاض راهی ژنو شد تا از آن‌سو کردها ژنو را ترک کنند، سفری که به‌نظر می‌رسد چندان خوشایند مسکو و واشنگتن نیست و آنها امید بسیاری به این مساله داشتند که بتوانند از رهگذر کردها بر تروریسم داعش پیروز شوند و از سوی دیگر ریاض و آنکار هم دل خوشی از این جماعت نداشته و بر این باور هستند که همه سرمایه‌گذاری آنها بر داعش و جبهه‌النصره و دیگر گروه‌های تروریستی را بر باد داده‌اند.
