بامدادجنوب- رامین حسین آبادیان: منطقه خاورمیانه آبستن حواث و رویدادهای مختلف است. از یک سو عربستان سعودی با اصرار بر دوری از ایران و رد هرگونه مذاکرات با تهران برای بهبود روابط همچنان به سیاست‌های تنش‌آفرین خود ادامه می‌دهد و از سوی دیگر ائتلاف موسوم به معارضان سوری نیز در اندیشه به شکست کشاندن مذاکرات صلح سوریه در ژنو به سر می‌برد و برای تحقق این خواسته خود چند روز پیش از موعد برگزاری این مذاکرات، پیش‌شرط‌هایی را برای آن مطرح ساخته است.

این در حالی است که ترکیه نیز تلاش می‌کند، با احداث یک پایگاه نظامی در قطر، نفوذ خود را در منطقه گسترش داده به اهداف خود جامه عمل بپوشاند. در همین ارتباط خبرنگار  مهر گفت‌وگویی را با دکتر «داود هرمیداس باوند» کارشناس مسائل خاورمیانه و بین‌الملل انجام داده است که بخش‌هایی از آن در اینجا می‌آید:

*همان‌گونه که مطلع هستید ترکیه قصد دارد یک پایگاه نظامی در قطر احداث کند. به نظر شما دلایلی که آنکارا را بر آن داشته تا به شکل مستقیم وارد ساز و کارهای امنیتی منطقه خلیج فارس شود، چیست؟

دولت ترکیه پس از سلسله شکست‌ها و ناکامی‌های خود در منطقه تصمیم گرفته است، جایگاه نوینی برای خود در منطقه ایجاد کند. آنکارا قصد دارد بیش از پیش به کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس نزدیک شود. نکته بعدی این است که در خصوص رویدادهای مصر، ترکیه و قطر مخالف کودتا و سرکوب اخوان المسلمین در این کشور بودند و همین مواضع موجب شد تا ترکیه با عربستان سعودی وارد تنش شود اما تحولات اخیر منطقه موجب شد تا دو طرف (ترکیه و عربستان) تصمیم به کنار گذاشتن اختلافات گذشته و بهبود روابط بگیرند.

از سوی دیگر، انگلیس هم در بحرین پایگاه نظامی احداث کرده و همچنین فرانسه نیز وارد ساز و کارهای نظامی در منطقه شده است. نکته قابل تامل این است که هر سه این کشورها (ترکیه، فرانسه و انگلیس) عضو ناتو هستند و به همین دلیل می‌توان گفت که به نوعی ناتو وارد منطقه خلیج فارس شده و قصد دارد، نفوذ خود در این منطقه را گسترش دهد. ورود ترکیه، فرانسه و انگلیس به خلیج فارس حاکی از آن است که ناتو در آینده نزدیک حریم امنیتی خود را به شبه جزیره عربستان و منطقه خلیج فارس گسترش خواهد داد.

*به نظر شما امکان دارد که این اقدام ترکیه ارتباطی با سیاست چرخش به سمت آسیای امریکا را داشته باشد؟

باید به این نکته توجه داشت که محور ناتو، امریکا است. بنابراین ناتو از هر سیاستی که واشنگتن در پیش گیرد، تبعیت خواهد کرد. در واقع می‌توان این‌گونه بیان کرد که ناتو سایه امریکاست و هرکجا که این کشور قدم بگذارد ناتو پشت سر آن خواهد رفت. به‌عنوان نمونه می‌توان افغانستان را مثال زد که ناتو وارد آن شد در حالی که این اقدام به هیچ وجه در برنامه‌های از پیش تعیین شده آن نبود. بنابراین هر کجا که ایالات متحده امریکا قدم بگذارد ناتو ـ حداقل به‌صورت غیرمستقیم ـ به‌دنبال آن خواهد رفت.

*عربستان سعودی به رغم تلاش‌هایی که صورت گرفت، همچنان بر ادامه تنش‌ها با ایران اصرار داشته و به نوعی بی‌میلی خود برای برقراری ارتباط با ایران را اعلام کرده است. به نظر شما دلایل بی‌میلی سعودی‌ها برای نزدیکی به ایران چه می‌تواند باشد؟

عربستان سعودی دامی برای ایران قرار داد و برخی هم خیلی آسان در آن دام گرفتار شدند. اکنون سعودی‌ها از شرایط به دست آمده در حال بهره‌برداری هستند و در آینده نزدیک نیز قصد ندارد به این مساله و اتفاقاتی که رخ داده است، پایان دهند. سعودی‌ها وقتی می‌بینند که بهره‌برداری‌های صورت گرفته از حادثه حمله به سفارت ریاض در تهران به نفع آنها بوده است، بنابراین هیچ تمایلی برای بهبود روابط با ایران از خود نشان نمی‌دهند. آنها این مساله را در شورای همکاری خلیج فارس، اتحادیه عرب و سازمان همکاری اسلامی مطرح کرده‌اند و احتمالا آن را به غیرمتعهدها نیز خواهند کشاند.

در آن سوی، ایران تمایل خود برای بهبود روابط با عربستان سعودی و کاهش تنش‌ها با این کشور اعلام کرده است اما نکته مهم این است که ایران نباید موضع خود را برای بهبود روابط با سعودی‌ها بیش از پیش تکرار کند، چراکه این اقدام سعودی‌ها را جَری‌تر می‌کند. بنابراین، استمرار تاکید ایران بیش از آن‌که به نفع ما باشد، عربستان سعودی ایران را ضعف تلقی کرده و این به ضرر تهران خواهد بود.

* به نظر شما آیا عربستان سعودی سطح تنش با ایران را به سطوح عملی افزایش خواهد داد و یا به همین مقدار اکتفا خواهد کرد؟

عربستان سعودی سطح تنش با ایران را به سطوح عملی نخواهد کشاند. در حال حاضر سعودی‌ها در حال بهره‌برداری‌های سیاسی، تبلیغاتی و روانی از حمله به سفارت ریاض در تهران هستند و گمان نمی‌کنم قصد داشته باشند بهره‌برداری‌های خود از این مساله را به‌سطوح عملی افزایش دهند.

*عربستان به‌تازگی «استفان دیمیستورا» فرستاده ویژه سازمان ملل در امور سوریه را «عنصر نامطلوب» خوانده است. بدین ترتیب وضعیت مذاکرات صلح سوریه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

مقامات سعودی دقیقا همین سیاست را در قبال «جمال بن عمر» فرستاده ویژه سابق سازمان ملل در امور یمن پیش گرفتند تا جایی که وی مجبور به استعفا از سِمَت خود شد. عربستان سعودی که تجربه چنین سیاستی در یمن را در کارنامه خود می‌بیند، هم‌اکنون با طرح چنین مسائلی تلاش می‌کند در روند تحولات سوریه تغییر و تحولات ایجاد کرده تا شاید بدین ترتیب بتواند روسیه را وادار به تجدید نظر در نگرش خود کند. در واقع سعودی‌ها در تلاش هستند تا نگرش اولیه روسیه به تحولات سوریه را به نوعی به سمت و سوی نگرش خود و ترکیه سوق دهند.

*یکی از اختلافات اساسی میان امریکا و روسیه، عدم توافق آنها بر سَر لیست گروه‌های تروریستی در سوریه است. با توجه به این مساله به نظر شما آیا دو طرف به یک همگرایی در این خصوص خواهند رسید؟

بدون هیچ شک و تردیدی حل و فصل مسائل مربوط به سوریه از جمله تهیه لیست گروه‌های تروریستی ـ تکفیری منوط به همگرایی امریکا و روسیه خواهد بود. البته به نظر نمی‌رسد که نه واشنگتن و نه مسکو بر روی برخی گروه‌های تروریستی حساسیتی داشته باشند. آنها از هر راه‌حلی که منجر به حل و فصل نهایی بحران سوریه شود، استقبال می‌کنند.

البته در این میان، گروه‌هایی مانند داعش، جبهه‌النصره و چند گروه دیگر وجود دارند که در تقسیم‌بندی‌ها در میان گروه‌های تروریستی قرار می‌گیرند، بنابراین طبیعی است که چنین گروه‌هایی صلاحیت حضور در مذاکرات صلح سوریه را نداشته باشند، چراکه خط مشی آنها کاملا متفاوت بوده و به‌دنبال تحقق اهداف خود هستند.