بامداد۲۴: برنج هندی، محصولی مصنوعی ا‌ست که چند سالی است مهمان سفره‌های مردم ایران به‌ویژه مردم مناطق جنوبی کشور است. محصولی که با وجود تبلیغات بسیار زیادی که روی آن می‌شود و نوشته‌های روی گونی‌های 10 کیلویی‌اش، از هیچ شالیزاری برداشت نشده و محصول دستگا‌های جدیدی است که برنج‌های برداشت شده را فرآوری کرده و به شکل‌ جدید تحویل می‌دهند. 

تکنولوژی چینی در راستای ساخت همه چیز، نزدیک به دو دهه پیش، اقدام به ساخت دستگاهی کرد که برنج‌های نیم‌دانه را پس از پودر کردن با افزودن برخی مواد دیگر به شکل‌ دانه‌بندی شده در اندازه‌های موازی تحویل بازار می‌داد. این تکنولوژی در هند و چین که زمین‌هایشان دیگر محصول درجه یک نمی‌داد و عملا برنج‌های شکسته برداشت می‌شد، امکان خوبی برای درآمدزایی بود، به‌خصوص این‌که این برنج‌ها به‌دلیل تولید کارخانه‌ای، تمیز بوده و قابلیت استفاده سریع داشتند.

معروف‌ترین تولیدکننده این نوع برنج، هندی‌ها هستند. آنها که به کمک رودخانه‌های پرآب گنگ و براهماپوترا و همچنین باران‌های موسمی میلیون‌ها هکتار زمین را زیر کشت برنج برده‌اند، اکنون صادرکننده بزرگ آن به‌شمار می‌رود. برنجی که خود نام آن را «باسماتی» گذاشته‌اند اما با آن باسماتی قدیمی بسیار متفاوت است. ایران یکی از کشورهای بزرگ مصرف‌کننده برنج به‌شمار می‌رود و معمولا در خانه‌های هر ایرانی به‌صورت میانگین هفته‌ای چند وعده پخت می‌شود.

همین مصرف گسترده و نبود توازن میان تولید داخل و مصرف باعث شده تا از سالیان دور ایران واردکننده عمده برنج باشد و از کشورهای مختلف آن را وارد کنند. میزان مصرف برنج خارجی در استان‌های جنوبی و مرزی به‌مراتب از دیگر مناطق ایران بیشتر است که این مساله خود دلایل بسیاری دارد. ساکنان این مناطق با انواع برنج‌های خارجی در طول چند دهه گذشته سر و کله زده‌اند، از برنج تایلندی گرفته تا برنج‌های اروگوئه‌ای، پاکستانی، پرتغالی، امریکایی و حتی برنج‌های تولید شده در شالیزارهای کشورهای جنوب شرق آسیا. اما هیچ برنجی به‌اندازه برنج‌های هندی وارد خانه‌های مردم ایران نشده است که دلیل عمده آن نیز گسترش روابط میان دو کشور و همزمان هم تحریم‌های گسترده غرب علیه تجارت ایران و تمایل تجار ایرانی برای واردات برنج با سود سرشار بود.

برنج‌هایی که با نام «1121» وارد کشور شده و اکنون به‌شکل گسترده در خانه‌ها، رستوران‌ها و ادارات دولتی و خصوصی استفاده می‌شوند، از همان ابتدا هم مشکل داشتند. دانه بلند و قیمت به‌نسبت ارزان آن در برابر برنج وطنی باعث شده بود تا خانواده‌های ایرانی که روز به ‌روز از توان خریدشان در دولت مهروز کاسته می‌شد، سراغ این محصول بروند، شاید شکم خود را سیر کنند اما نمی‌دانستند 1121 سم هندی است که ذره ذره شیره ملتی را می‌مکد و هزینه‌های گزافی را روی دست دولت و مردم می‌گذارد. برای نخستین بار در چهارم خردادماه 1389 بود که شایعات مربوط به مشکلات برنج هندی از زبان یکی از مسوولان کشوری اعلام شد. مجلس هشتم در آخرین سال فعالیت خود، گزارشی در این مورد منتشر کرد و از آلوده‌بودن 13 نوع برنج وارداتی هندی و پاکستانی خبر داد. 

در 21 مهرماه 1392 و پس از روی کار آمدن دولت تدبیر و امید که آمارها واقعی‌تر شد و پرده دروغ‌گویی کنار رفت، رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی به ماجرای واردات 13 نوع برنج آلوده هندی در دو سال پیش از آن اشاره و عنوان کرد: اطلاعات مربوط به عدم سلامت این برنج‌ها را که خود سازمان استاندارد جمع‌آوری کرده بود اما مسوولان وقتش را ناچار کرده بودند طی مصاحبه‌هایی اعلام کنند، این برنج‌ها مشکلی ندارند.

حسینعلی شهریاری این مساله را در همایش روز جهانی غذا که با حضور وزیر بهداشت، وزیر جهاد کشاورزی و جمعی از مسوولان حوزه غذا در سالن اجلاس سران برگزار شد، به‌صورت شفاف اعلام کرد تا آنچه در شبکه‌های اجتماعی و سایت‌های خبری گفته شده بود، جامه حقیقت به‌خود بپوشد. دولت مهرورز که سلامت مردم برایش مهم نبود، رئیس وقت استاندارد را مجبور به‌ استعفا کرد تا مبادا به تجارت دوستانش در واردات برنج صدمه‌ای وارد شود. همان‌ روزها، مردم سردرگم بودند که آیا همچنان باید «آرسنیک» هندی بخورند یا این‌که دولتی‌ها فکری خواهند کرد. 

از آنجایی که استاندارد لازم برای ارزیابی و آنالیز برنج‌ در ایران وجود ندارد، از استانداردهای چین استفاده می‌شود. بر اساس این استاندارد، میزان مجاز آرسنیک در برنج ۱۵ صدم پی‌پی‌ام در نظر گرفته شده است. سرب و کادیوم دیگر فلزات سنگینی بودند که به‌وسیله باسماتی‌ هندی وارد بدن ایرانی‌ها می‌شدند تا تجارت سودجویان همچنان رونق داشته باشد. 

در بوشهر نیز قوت بیشتر مردم، برنج هندی است که با گونی‌ها و شکل‌های مختلف در بازار یافت می‌شود. آنها هیچ تفاوتی با هم ندارند و همه از استاندارد معروف «1121» استفاده می‌کنند و تفاوت آنها تنها در کارگاهی است که این برنج در آن فرآوری شده است. متاسفاته دو سال پس از روی کار آمدن دولت تدبیر و امید همچنان سیل برنج‌های هندی در راه کشور است و حتی دولت یازدهم نیز برنج 10 کیلویی هندی را به‌بهانه وزن و بسته‌بندی مناسب در سبدکالایی خود قرار داد تا به دوردست‌ترین نقاط کشور که شاید چشمشان تاکنون این محصول را ندیده است، برسد. 

یکی از عجایب روزگار آن است که رادیو و تلویزیون دولتی برای درآمد تبلیغات گسترده و وحشتناکی بر روی این محصول می‌کنند. برنامه‌هایی که برخی از واردکنندگان عمده برنج از هند با جوایز چند صدمیلیونی در تلویزیون برگزار می‌کنند، نشان دهنده سود سرشار این تجارت است که با جان مردم بازی می‌کند. نکته جالب آن‌که کافی است با یک میلیاردتومان پول سفری به هندوستان داشته باشید و با ارائه طرح و نام پیشنهادی، برنجی با برند خود را وارد کشور کنید. سود تجارت با جان مردم آن اندازه بسیار است که خیلی‌ها امروزه اقدام به واردات این محصول می‌کنند و حتی قاچاق آن نیز بسیار گسترش دارد. 

خبرگزاری تسنیم در 29 آبان‌ماه 1392 گزارشی منتشر کرده و در آن مدعی شده است که برنج هندی را موش هم نمی‌خورد. نویسنده این گزارش بر این باور است که وجود آرسنیک بالا در این محصول باعث شده تا حیوانات موزی نزدیک آن نشوند و همین سم هم باعث می‌شود تا بقاپذیری آن بیشتر گردد و مدت‌زمان طولانی در هر دمایی حفظ شود.

سال گذشته اما دولت مصوبه‌ای داشت که واردات برنج خارجی را ممنوع می‌کرد اما میزان واردات آن نسبت به‌سال گذشته افزایش صد درصدی داشته و سهم برنج هندی پرحاشیه به‌عنوان صدرنشین واردکنندگان رو به افزایش بوده و کشورهایی مانند امریکا و پرتغال هم دیگر در بازار برنج ایرانی حضور ندارند. طی دوماهه نخست امسال، 149 هزار و 100 تن برنج به ارزش 153 میلیون و 200 هزار دلار از پنج کشور پاکستان، امارات، تایلند، ترکمنستان و هند وارد شد. این افزایش رشد برنج‌های هندی و پاکستانی در بازار ایران در حالی صورت می‌گیرد که تولیدکننده‌های مطمئن‌تر و سالم‌تری هم در دنیا وجود دارند که می‌شود از آنها برنج وارد کرد و البته به‌جای واردات بهتر است سهم برنج داخلی را در سبد مصرف خانوار ایرانی بیشتر کنیم تا نسلی سالم‌تر تحویل جامعه دهیم.

جواد شکریان