بامدادجنوب- الهام بهروزی:
موسیقی بوشهر بسیار بسیط و گسترده است، به‌طوری که اگر بخواهیم وارد آن شویم، باید در کوچه‌پس‌کوچه‌های آن بسیار آرام و آگاهانه گام برداریم. در واقع پیکره موسیقی این ناحیه از کشور، متشکل از آواها و نواهایی است که مردمان این دیار از دیرباز با آنها زیسته‌اند، به‌گونه‌ای که نمی‌توان بسیاری از این آواها و سازها را از زندگی آنها تفکیک کرد. مردم جنوب، مردمی پر شور و هنرمند هستند. آنها برای هر بخشی از زندگی خود آوازخوانی خاصی را تعریف کرده‌اند، بهعنوان نمونه، در ایام سوگواری، غم‌ها و ماتم‌های خود «نوحه‌خوانی» و «شروه‌خوانی»، در جشن‌ها و سورها نواها و آواهای شاد «بندری»، در لحظات دل‌انگیز و خلوت عاشقانه «فایزخوانی»، برای حلقه‌های دوستانه «خیام‌خوانی»، برای محفل‌های ادبی و شاعرانه «بیدگانی (بیدگونی)»، در بدرقه زائران بقاع متبرکه، مکه و... «چاووش‌خوانی» و کارآواهایی نظیر «نی‌مه‌خوانی» دارند. «نیمه» یا کارآوا در بوشهر روزگاری جز جدانشدنی زندگی جاشوان بوشهری و جنوبی بود. مردان دریا برای این‌که در طول صید خستگی را کمتر احساس کنند، اشعاری را به‌صورت دسته‌جمعی می‌خواندند.
در «نی‌مه‌خوانی» یک نفر بهعنوان «سرخوان» بیتی یا واژه‌هایی را ادا می‌کند و دیگر جاشوان با ترکیبی نظیر «هله‌مالی» پاسخ وی را می‌دهند. این نوع آوازخوانی نیازی به ساز ندارد و نه‌تنها در بوشهر بلکه در دیگر نواحی جنوب کشور رواج داشته است. محسن شریفیان، پژوهشگر موسیقی بوشهر که به گردآوری «نیمهها» به‌منظور حفظ و معرفی آنها روی آورده است، در این باره گفته است: «آواها و نواهاي ني‌مه، نقش مهمی در تهييج روحيه كاركنان كشتي (جاشوها) دارد؛ اين نغمه‌ها در گذشته از تنوع بيشتري برخوردار بوده‌اند، به‌گونه‌اي كه براي هر كدام از فعاليت‌های ماهیگیری و دریانوردی، نغمه ويژه‌ای خوانده مي‌شده است. ماهیت و مضامین نیمهها ملهم از اسلام و آیات و احادیث و ادعیه است و گونه‌های مختلفی چون نیمه گلافی، اوشار، شستن لنج، میداف و... را دربرمی گیرد؛ ریشه بسیاری از انواع مختلف موسیقی بوشهر چون یزله‌‌خوانی را در «نیمهها» می‌توان جست‌و‌جو کرد».
به‌تازگی خبر خوشی در فضای رسانه‌ای پیچیده؛ «ثبت «نیمه» بوشهری در فهرست آثار ناملموس ملی» که نویدبخش روزهای روشنی برای میراث موسیقیایی استان است. این نوع آوازخوانی بهدلیل ترویج صیادی صنعتی روزبه‌روز از زندگی جاشوان فاصله گرفته و به‌دست فراموشی سپرده شده بود اما با ثبت آن در این فهرست، این بخش از موسیقی جنوب جاودانه می‌شود ولی می‌طلبد برای معرفی بیشتر «نیمه» کتاب‌ها و پژوهش‌های جامعی صورت بگیرد. ما باید بکوشیم آواها و نواهای موسیقی جنوب را در کنار فرهنگ و هنر پربارش نه تنها به آیندگان این منطقه بلکه به مردمان دیگر سرزمین‌ها عرضه و شناسایی کنیم.
پژوهشگر حوزه موسیقی بوشهر و خواننده گروه موسیقی «لیان» در خصوص «نیمه» به بامداد جنوب گفت: «نیمه» در واقع یکی از آواز کار مردان دریا در روی دریا و کارهای مرتبط با دریا است. در روزگارانی که هنوز دستگاه‌های صیادی پرقدرت امروزی جای بازوان پرتوان صیادان را نگرفته بود، جاشوان و ناخداها نی‌مه‌خوانی می‌کردند، البته هر کاری آوای خاص خود را داشت، بهعنوان نمونه، نیمه میداف، آوای تورکشی، گرگور کشیدن و... .
آکا صفوی در ادامه با تاکید بر این‌که «نیمه» یک ژانر منحصر‌به‌فرد از موسیقی بوشهری است که شوربختانه دارد به‌فراموشی سپرده می‌شود، افزود: این نوع آوازخوانی نقش بسیار برجسته‌ای در زندگی مردمان دریا و موسیقی بوشهری دارد. این ژانر از موسیقی در حقیقت با کار و پیشه این مردمان در ارتباط بوده است.
وی با بیان این‌که این نوع آوازخوانی در تمام نواحی جنوب ایران و حتی در برخی از کشورهای عربی خوانده می‌شده، یادآور شد: لحن و خوانش نی‌مه‌خوانی در ایران گاه از کشورهای عربی تاثیر پذیرفته، به‌طوری که در مناطقی از ایران نظیر کنگان، بندرعباس و... جاشوها این آوازها را به عربی میخوانند اما در بوشهر از دوبیتیهای مفتون، فایز دشتستانی و... برای نی‌مه‌خوانی استفاده می‌شود.
صفوی با بیان این‌که در نی‌مه‌خوانی از هیچ سازی استفاده نمیشود، خاطرنشان کرد: در این نوع آوازخوانی یک نفر بهعنوان «سرخوان» که در واقع فرد بزرگ یا ناخدا بوده، اشعاری را می‌خوانده و دیگر ملوانان جواب او را با کلماتی کوتاه می‌دادند.
پژوهشگر حوزه موسیقی بوشهر و خواننده گروه موسیقی «لیان» با اشاره به این‌که در حقیقت تاریخ مشخصی برای نقطه شروع این نوع آوازخوانی نمی‌توان قائل شد، تصریح کرد: فقط می‌توان بر اساس قرائن گفت که نی‌مه‌خوانی یک نوع آوازخوانی کهن و قدیمی است. آوازی بوده که از آغاز صیادی در این دیار شکل گرفته است.
صفوی با بیان این‌که افزون بر دوبیتیهای فایز و مفتون، به‌تازگی مشخص شده از اشعار کتاب‌های امیر ارسلان و فلک‌ناز که مرتبط با دریا بوده‌اند هم در نی‌مه‌خوانی استفاده می‌شده است، افزود: مشهورترین این نوع آوازخوانی «نیمه میداف» یا همان آواکار پارو زدن است.
وی با اشاره به این‌که به تاثیر از پدر و پدربزرگم نی‌مه‌خوانی می‌کنم، بیان کرد: متاسفانه در این سال‌های اخیر نی‌مه‌خوانی دیگر مانند گذشته در میان جاشوان خوانده نمیشود، چون در واقع با تغییر ادوات صیادی و تبدیل صیادی سنتی به صنعتی دیگر نیمه کاربرد خود را از دست داده است، هر چند در این میان، هنوز هم افرادی هستند که نیمه را گهگاهی روی دریا به‌صورت تفننی میخوانند ولی دیگر مانند گذشته در زندگی اهالی دریا پررنگ نیست.
این پژوهشگر حوزه موسیقی بوشهر با تاکید بر این‌که خوشبختانه ثبت ملی «نی‌مه‌خوانی» در فهرست آثار ناملموس ملی می‌تواند نقش موثری را در صیانت و معرفی این نوع آوازخوانی ایفا کند، گفت: بهدلیل این‌که نی‌مه‌خوانی در حال حاضر بیشتر سمبولیک شده و کاربرد خود را در زندگی افراد نسبت به گذشته از دست داده است، ثبت نیمه به حفظ و ماندگاری و معرفی آن به افراد دیگر کمک بزرگی است و این خبر بسیار خوبی برای موسیقی بوشهر است.
آکا صفوی در پایان با اشاره به این‌که در حال حاضر در جدیدترین اثرم مدل‌های مختلف نیمه را می‌خوانم، یادآور شد: البته این مجموعه در برگیرنده بیشتر آوازهای محلی و قطعاتی است که در موسیقی بوشهر خوانده و این اثر ان‌شاءالله به‌صورت کتاب و سی‌دی منتشر می‌شود و در اختیار علاقه‌مندان قرار خواهد گرفت.
