محمد بردال:

دیشب نیمه ماه رمضان بود و طبق یک رسم در این شب چند صدساله مراسم «گلی‌گشو» برگزار می‌شود که معیار و لفظ صحیح آن «گره‌گشا» است و در گویش محلی «گلی‌گشو» یا «گری‌گشو» خوانده می‌شود. در اصل مراسم «گلی‌گشو» به‌دلیل شادمانی پیامبر اسلام (ص) از تولد اولین نوه خود و اولین فرزند امام علی (ع) برگزار می‎شود که به‌شکرانه این میلاد به مردم سور داده‌اند. مراسم «گلی‌گشو» از معدود مراسم مذهبی است که هم ریشه تاریخی دارد و هم با شادی برگزار می‌شود. جالب است که این مراسم در میان اهل تسنن هم برگزار می‌شود و مختص مذهب تشیع نیست که در استان بوشهر در مناطق عسلویه و کنگان و همچنین در کشورهای قطر، بحرین و کویت هم برگزار می‌شود. البته در برخی مطالب مراسم نیمه‌شعبان و نیمه‌رمضان با هم اشتباه گرفته شده است. مثلا مراسم «کریکشون» (به عربی) مراسم نیمه‌شعبان است که در بحرین برگزار می‌شود (نیمه برات به گویش بوشهری) و به اشتباه در برخی مطالب «گلی‌گشو» گفته شده است. البته این مراسم در منطقه قطیف عربستان سعودی و استان خوزستان هم برگزار می‌شود که «قرقیعان» نام دارد و شهریور سال گذشته به‌عنوان میراث معنوی عرب‌زبانان ایران به ثبت ملی رسید. «گلی گشو» در بحرین «قرقاعون»، قطر «قرنقعوه»، کویت و شرق عربستان «قریقعان»، عمان «قرنقشوه» در امارات متحده عربی به نام «حق‌اللیله» و در بغداد «ماجینه» نام دارد.

«گلی‌گشو» در بوشهر مثل دیگر آیین‌ها با «نوا و حرکت» انجام می‌شود. ویژگی این مراسم حرکت گروهی کودکان و نوجوانان است و برگزارکننده اصلی آنها هستند. در کوچه‌ها به در هر خانه‌ای که می‌رسند با صدای بلند می‌خوانند: «هی...گلی‌گشو، گلی‌گشو...» و اعلام حضور می‌کنند. وقتی از صاحبخانه شیرینی و هدیه می‌گیرند گروهی می‌خوانند: «خونه گِچی پر همه چی» (احتمالا گفتن خونه گچی به دورانی که افراد متول خانه‌های خود را با گچ بنا می‌کردند، اشاره می‌کند) و در غیر این‌صورت گروهی می‌خوانند: «خونه گدا هیچی ندا» (ندا مخفف نداد). ریتم موزون و شاد این مراسم به مزاح تا چند روز بعد از مراسم در بین مردم می‌ماند. این مراسم در شبه‌جزیره بوشهر به‌طور گسترده و اصیل در هلیله و بندرگاه همچنان برگزار می‌شود و تا چند سال گذشته هم در کوی ریشهر، سرتل و امامزاده برگزار می‌شده است اما به‌دلیل تغییر بافت اجتماعی و سنتی مراسم «گلی‌گشو» نیز از بین رفت. متاسفانه با تغییر سبک زندگی مردم تغییراتی در این آیین نیز انجام شده است. نوع شیرینی و هدایا و افرادی که در آن شرکت می‌کنند، بیشترین تغییرات این مراسم است. درگذشته به‌دلیل تجارت مردم با کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس حلوای بحرینی (مسقطی)، شکلات و شربت شیرینی‌های خارجی و نقل، گندم بو داده، تخم ‌بو داده هندوانه، نان خرمایی و گرده سورهای سنتی این مراسم بوده است. در سال‌های اخیر انواع پفک، کیک و چیپس جای این شیرینی‌ها را گرفته است. یکی دیگر از تغییرات این آیین شرکت کردن افراد بزرگسال است که هر سال نیز پررنگ‌تر می‌شود.