بامدادجنوب- الهام بهروزی:

«ابوالحسن‎خان صبا» نامی آشنا در موسیقی دستگاهی ایران به‌شمار می‌‎رود. این هنرمند فقید علاوه بر نوازندگی به خوانندگی نیز می‎پرداخته است، کاری که از عهده هر موسیقیدانی برنمی‎آید، هرچند پس از وی نوازندگان بی‎شماری تلاش کردند که در این زمینه گام بردارند اما کمتر با توفیق روبه‎رو شدند. چندی پیش در یک برنامه ادبی شاهد هنرمایی هنرمندی 12 ساله بودم که هم ساز می‎نواخت و هم می‎خواند و ناخودآگاه ذهن مرا به سوی ابولحسن‌خان صبا نوازنده شهیر ایرانی -که یکی از سازهای تخصصی وی سه‎تار بود- کشاند. این پسربچه خیلی خوب و پراحساس دو قطعه را هم خواند و هم نواخت. از قضا سازی که این کودک می‎نواخت سه‎تار بود؛ سازی که نواختنش چندان راحت نیست و همین مساله مرا به شگفتی واداشت.

ایلیا بازیاری که پیش از این در جشنواره سعدی (خوانندگان صحنه ایران) به‌عنوان اعجوبه این جشنواره شناخته شد، کودکی 12 ساله است که از سن 9 سالگی آموزش مقدماتی موسیقیایی خود را در بوشهر از آموزشگاه موسیقی «مهرآهنگ» با مدیریت محمداسماعیل روشن‎روان آغاز کرد و اینک در دوره عالی در آموزشگاه موسیقی «ترانه» بوشهر با مدیریت احمد حمیدیان زیر نظر بهرنگ حکیمی‎پور به‌صورت حرفه‎ای دارد نواختن سه‎تار را آموزش می‌بیند‎. این کودک بااستعداد به‌تازگی موفق شده‎ به‎عنوان کم‎سن و سال‎‎‎ترین نوازنده به مرحله پایانی بخش موسیقی دستگاهی یازدهمین جشنواره موسیقی جوان راه یابد. این در حالی است که شرایط سنی برای حضور در این جشنواره داشتن حداقل 15 سال است اما هنرنمایی و نبوغ ایلیا بازیاری هیات داوران را تسلیم کرده است و اینک او تنها نماینده استان بوشهر در بخش رقابتی موسیقی دستگاهی ایران در این جشنواره به‎شمار می‎رود.

این کودک از خاندانی پا به عرصه هستی گذاشته است که از صدایی خوبی برخوردارند. وقتی کمی عقب‌تر می‎رویم، پی می‎بریم که جد ایلیا موذن دواس (یکی از محلات بوشهر) بوده، سپس به پدربزرگ ایلیا می‎رسیم؛ «خضر بازیاری» مداح خوش‌صدای ‌اهل بیت (ع)، مصیب‎خوان و چاووش‎خوان بوشهری. همچنین عموی پدر این کودک نیز موذن، مداح و خواننده موسیقی دستگاهی و همچنین بنیانگذار «شام غریبان» کوی دواس بوده است که به گفته پدر ایلیا، پسرش در این زمینه بیشتر به مرحوم عمویش نزدیک است. 

بهرنگ حکیمی‎پور، استاد ساز سه‎تار در گفت‎وگو با بامداد جنوب در خصوص فعالیت موسیقیایی ایلیا بازیاری گفت: در این یک‎سالی که ایلیا در کلاس‎های آموزشی من حاضر می‎شود، متوجه شدم که او در زمینه نوازندگی ساز سه‎تار از نبوغ و استعداد بسیار بالایی برخوردار است و خیلی خوشحالم که زمینه حضور وی را در سطح عالی فراهم کردم، چون او در این زمینه سریع‎تر به پیشرفت دست یافت. من پیش از این در جشنواره موسیقی جوان سال گذشته شاهد هنرنمایی کودکان دیگری در زمینه موسیقی نواحی بودم که هم ساز می‏نواختند و هم همزمان می‎خواندند اما در موسیقی دستگاهی چنین استعدادهایی به‎ندرت دیده می‎شود، البته در استان‏های دیگر هم نظیر ایلیا چند نفری هستند اما در بوشهر تنها ایلیا است که همزمان هم می‏خواند و هم می‏نوازد و معتقدم اگر ایلیا مسیرش را درست طی کند، بدون‎شک او در آینده به یک موسیقیدان درجه یک تبدیل خواهد شد، فقط باید مواظب باشد بیراهه نرود. امیدوارم دولت هم با حمایت از فضای آموزشی موسیقی، فضای مناسب را برای ظهور ایلیاهای دیگر فراهم کند. 

در این خصوص گفت‎وگوی صمیمانه‎ای را با ایلیا بازیاری و پدرش صورت دادیم که شما را به خواندن آن دعوت می‏کنیم.

ایلیا: تقریبا 9 ساله بودم که پدرم نام مرا در آموزشگاه «مهرآهنگ» در کلاس استاد حسین مصدق‎زاده نوشت. ‎من در آن زمان اصلا شناختی از ساز و آواز نداشتم و اوایل برایم خیلی سخت می‎گذشت، البته در ابتدا قرار بود که آواز بیاموزم اما به توصیه استاد مصدق‎زاده قرار شد برای آشنایی بیشتر با نت‎ها و تئوری موسیقی سنتی یک ساز بیاموزم؛ سازی که نواختن، دست گرفتن و آموزش آن برایم سخت نباشد تا بتوانم در آوازخوانی موفق شوم. به همین دلیل آموزش ساز سه‎تار را شروع کردم و در این زمینه خدا را شکر خیلی سریع پیش افتادم و با آموزش‎های خوب آقای مصدق‎زاده توانستم در جلسه پنجم آموزشی خودم قسمت اول تصنیف «مرغ سحر» استاد محمدرضا شجریان را هم بخوانم و هم بنوازم و همین‎طور جلسه ششم آموزشم بود که در آیین بزرگداشت روز خبرنگار (سه سال پیش) در حضور حمیده ماحوزی، مدیرکل اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی استان، سایر خبرنگاران و همچنین مرحوم پدربزرگم (خضر بازیاری) قطعه‎ای را بخوانم و بنوازم. دو سال آموزش مقدماتی را زیر نظر استاد مصدق‌زاده دوره دیدم و پس از آن به آموزشگاه «ترانه» آمدم و الان زیر نظر بهرنگ حکمی‎پور دارم دوره عالی را آموزش می‏بینم و از نکات خوبی که به من می‎آموزد، استفاده ‎کنم. 

بله سخت است، به‎طوری که ‎در جلسات اول می‏خواستم کلاس را رها کنم ولی به توصیه پدرم ادامه دادم. طبیعی است که اول هر کاری سخت است ولی در ادامه با آن انس می‌گیری. البته نواختن ساز سه‎تار و نوای غمگینش در ابتدا کمی مرا اذیت می‎کرد اما الان مونس من است و تقریبا هر روز بیش از هشت ساعت به تمرین می‎پردازم اما در خصوص آوازخوانی و نوازندگی همزمان این نکته هم بگویم که کار دشواری است اما همراهی و تشویق‎های پدرم باعث شده که از عهده آن بر بیایم. 

در آوازخوانی آثار کدام خواننده را بیشتر می‎خوانی و در این زمینه زیر نظر چه کسی آموزش می‎بینی؟

خب، بیشتر کارهای استادمحمدرضا شجریان را می‏خوانم و اولین آوازی هم که از او خواندم، تصنیف «مرغ سحر» بود. البته به آوازهای ام‎کلثوم هم زیاد گوش می‏دهم، چون به تقویت روحیه و صدایم کمک می‏کند و حال و هوای آهنگ‏هایش را دوست دارم. در آوازخوانی هم نخستین استادم پدرم بود و الان هم مدتی است که زیر نظر مهدی امامی دارم آموزش می‏بینم. 

هیچ‎کس؛ چون دوست دارم در این زمینه با استفاده از توانمندی و استعدادی که خدا در وجودم قرار داده است، من هم مانند محمدرضا شجریان سبک خاص خودم را خلق کنم و به این طریق دین خودم را به موسیقی ادا کنم. در آینده هم دوست دارم فقط موسیقیدان بشوم و تحصیلات خودم را در این رشته به‎صورت حرفه‎ای ادامه بدهم.

خیر، چون طوری برنامه‎ریزی کردم که به همه برنامه‏هایم برسم و هیچ‎گاه موسیقی نتوانسته مرا از درسم بازبدارد. موسیقی در زندگی من بسیار تاثیرگذار و پررنگ است. این هنر در رفتار اجتماعی، روحیه و اخلاقم بسیار تاثیر داشته است و همیشه سعی کردم با دیگران مودبانه روبه‎رو شوم؛ چون پدرم دائم به من تاکید می‏کند که «فرزند ادب باش نه فرزند هنر»، این در حالی است که دیگران می‏گویند فرزند هنر باش!!!

ایلیا در مرحله مقدماتی (بخش موسیقی دستگاهی ایران) یازدهمین جشنواره موسیقی جوان با چه کاری شرکت کردی و در مرحله پایانی قرار است کدام دستگاه موسیقی را اجرا کنی؟ 

در محله مقدماتی یک دی‎وی‎دی از نوازندگی‎ام از تمام ردیف اصفهان (میرزاعبدالله) ارائه کردم و در مرحله نهایی این جشنواره هم قرار است به‎صورت زنده دستگاه چهارگاه را در حضور استادانی نظیر حسین علیزاده اجرا کنم. هنرمندی که نوازندگی‎اش را دوست دارم و به‎خصوص بداهه‎نوازی‎هایش و همین کار استاد علیزاده باعث شده که من هم در نواختن سه‎تار بداهه‎نوازی داشته باشم. امیدوارم در مرحله پایانی بتوانم بدون استرس به اجرا بپردازم و نماینده خوبی برای موسیقی استان باشم.

در ادامه، گفت‎وگو را با حسین بازیاری، پدر ایلیا ادامه می‏دهیم. پدری که به آینده موسیقایی کودکش سخت امیدوار است، از همان آغاز سازی باکیفیت و حرفه‎ای را که ساخته استاد ناظمی است، به توصیه استاد مصدق‎زاده و با معرفی استاد حکیمی‎پور تهیه کرده است، سازی که برای وی دو میلیون و چهارصد هزار تومان هزینه در برداشته است.

برجسته‎ترین ویژگی ایلیا در این زمینه که او را از سایر نوازندگان هم سن و سال و حتی بزرگ‎تر از خودش متمایز می‌کند، این است که او همزمان هم می‏خواند و هم می‏نوازد و در این زمینه هم موفق است، به‎طوری که محمد اسماعیل روشن‎روان، مدیر آموزشگاه مهرآهنگ در این باره سه سال پیش به من گفت که «اگر ایلیا همچنان ادامه بدهد او به ابوالحسن صبای بوشهر تبدیل خواهد شد». اگر دقت کنید در ایران، ما کمتر خواننده‎ای داریم که بتواند بنوازد و همین‌طور کمتر نوازنده‏ای داریم که بتواند بخواند اما وقتی به غرب نگاه می‏کنید، می‏بینید که بیشتر خواننده‏ها یک ساز را همزمان با خواندن می‏نوازند، این در حالی است که در ایران کمتر نوازندگان یا خوانندگانی در این زمینه به توفیق دست یافتند، فقط تنها نمونه موفق آن را می‏توانیم ابوالحسن‎خان صبا بدانیم.

آموزش ساز سه‎‎تار سخت نیست، بلکه آنچه نواختن این ساز را دشوار می‎کند، این است که سازی بسیار غم‎انگیز و حزین است، به‎‏طوری که آن را ساز «حزین» می‏نامند. بنابراین وقتی نوازنده‎ای روحیه قوی داشته باشد، نواختن و آموزش آن برایش دشوار نیست که خوشبختانه ایلیا دارای روحیه‏ای قوی است، به همین دلیل همیشه بر سه‎تار پیروز است اما این ساز اصلا برای انسان‏هایی که از نظر روحی مشکل دارند یا افسرده هستند، مناسب نیست، زیرا نوای آن چون تیغی است که بر شاهرگ نوازنده می‏نشیند. 

چون همان‎طور که پزشکی، تاریخ، شیمی، فیزیک و... علم هستند، موسیقی هم یک علم است و وقتی که فردی موسیقی را انتخاب می‏کند، دارد یک کار علمی انجام می‏دهد. بنابراین از این منظر موسیقی هیچ‎گاه با درس ایلیا مغایرتی ندارد، چون ایلیا دارد یک کار علمی انجام می‏دهد. هرچند ای کاش در مدرسه درسی هم به نام موسیقی وجود داشت تا کودکان ما از همان آغاز زندگی موسیقی را می‎آموختند اما این‎که چرا دوست داشتم ایلیا وارد این عرصه شود، دو دلیل دارد؛ یکی این‏که من و ایلیا با هم عهد بستیم که او بتواند با شناسایی و شکوفایی استعدادهایش در موسیقی موجب زنده نگهداشتن نام پدربزرگش باشد و دیگر این‏که ما سعی داریم که ایلیا در موسیقی به کسب تجربه بپردازد تا افزون بر هنرنمایی در هر 12 دستگاه موسیقی در دستگاه امام حسین (ع) که یکی از غنی‏ترین دستگاه‏های موسیقی آیینی ماست، بتوانیم قدم برداریم، آهنگ بسازیم و خدمت کنیم. جالب این‎که ایلیا تاکنون چهار یا پنج بار به رادیو و تلوزیون مرکز بوشهر دعوت شده است اما هر بار که دعوت شده به‎خاطر مداحی بوده نه موفقیت‏هایی که در حوزه موسیقی دستگاهی کسب کرده است. البته ما هیچ‎گاه این را به روی خودمان نیاورده‏ایم چون ما پاداش خود را از امام حسین (ع) گرفته‏ایم.

آیا موافق این هستید که ایلیا در آینده فعالیت خود را در رشته موسیقی ادامه بدهد؟

ایلیا برای انتخاب آینده خود کاملا مختار است و من تمام تلاشم این است که زمینه لازم را برای پیشرفت ابوالفضل (پسر بزرگم) و ایلیا فراهم کنم اما دوست دارم ایلیا همین مسیری که در پیش گرفته به‎صورت جدی دنبال کند و به همین دلیل با توجه به علاقه‎مندی خود ایلیا سال آینده ان‎شاءالله او را در هنرستان موسیقی در تهران ثبت نام خواهیم کرد تا این هنر در وجودش نهادینه شود و بتواند در این عرصه حرفی برای گفتن داشته باشد. من پیش از این کارمند یک شرکت خصوصی (زیرمجموعه بانک) بودم اما به‏دلیل این‎که حضور فیزیکی کمرنگی در خانه داشتم و نمی‎توانستم به امورات پسرانم برسم، از آن کار استعفا دادم و الان راننده تاکسی هستم اما حضور بیشتری در کنار فرزندانم دارم و در این یک سال ایلیا به پیشرفت بیشتری دست یافته است ولی از نظر مالی در مضیقه قرار گرفتم و دوست ندارم این مساله به آینده ایلیا و برادرش لطمه بزند.

حرف بسیار است اما در پایان لازم می‏دانم که بگویم انجمن‏ها و موسسات مردم‎نهاد بی‎شماری برای حمایت مالی از بیماران خاص، سرطانی، جرائم عمد یا غیرعمد وجود دارد اما یک موسسه یا انجمن برای حمایت از استعدادهای درخشان و هنرمندان وجود ندارد و گاه همین شرایط بد مالی باعث افول بسیاری از استعدادهای ما شده است. امیدوارم در آینده انجمن‎ها یا موسساتی هم برای حمایت از استعدادهای درخشان و هنرمندان نابغه به‎وجود بیاید. اما سخنی هم با مسوولان دارم، مسوولانی که بارها و بارها به ایلیا وعده دادند اما هیچ‏گاه این وعده‎ها محقق نشد، هرچند ایلیا به این وعده‏ها دل نمی‌بندد اما یک سوال از این مسوولان دارم و آن هم این است که وقتی ایلیا بزرگ شد در مقابل کوتاهی‏هایشان به ایلیا چه خواهند گفت؟!! یک خواهش هم از مسوولان دارم که به ایلیا به چشم یک بچه نگاه نکنند، چون او خیلی بیشتر از سنش واقعیت را درک می‎کند و می‎فهمد.

در پایان این گفت‎وگو باید یادآوری کنم که ایلیا بازیاری تنها هنرمند کم سن و سال کشور است که با پشت سر گذاشتن هزار رقیب موفق شده است به بخش نهایی جشنواره موسیقی جوان راه بیابد و شاید این موفقیت برای هنر کمتر استانی اتفاق بیفتد، بنابراین از مدیران ارشد و دستگاه‏های فرهنگی این انتظار می‏رود که از استعدادهای درخشان هنری حمایت بیشتری داشته باشند. البته قابل ذکر است که در بخش موسیقی نواحی یازدهمین جشنواره موسیقی جوان در بخش نوازندگی ساز نی‌انبان پوریا زارع (گروه سنی الف)، مهدی حیدری (گروه سنی ب) و ساناز یوسفی‎بوشهری (گروه سنی ج) نیز از بوشهر به مرحله پایانی این بخش راه یافته‎اند.