الهام بهروزی
جایزه ملی غزل دکتر حسین جلال‌پور –جایزه مستقل- یکی از رویدادهای بزرگ ادبی در کشور است که به میزبانی بندرگناوه در جنوب کشور به همت همسر و دوستان نزدیک این شاعر متشکل از ندا ابن‌علی، حسن فرهادی، عزت‌الله بهمنی، ابراهیم اسماعیلی‌اراضی و مهدی بیاتی‌نسب پایه‌ریزی و اجرایی شده است. این رویداد که امسال دومین دوره خود را تجربه می‌کند، خیلی زود توانست در میان غزلسرایان جوان و همچنین صاحب‌نظران و پژوهشگران جا باز کند و به محفلی معتبر و ارزنده در میان آن‌ها تبدیل شود.
بدیهی است حسین جلال‌پور، شاعر، مصحح و استاد دانشگاه، متولد سال ۱۳۵۵ در شهر گناوه بود. از وی تنها یک مجموعه غزل به‌نام «کلاغِ بعد از باغ» و تصحیح‌هایی چون «دیوان محمدخان دشتی»، «دیوان خواجوی کرمانی»، مثنوی «همای و همایون» خواجوی کرمانی، مثنوی «گل و نوروز» خواجوی کرمانی، مثنوی «گوهرنامه» خواجوی کرمانی، تصحیح مثنوی «کمال‌نامه» خواجوی کرمانی و... باقی مانده است. جلال‌پور که در یک سانحه رانندگی در محور جاشک – خورموج دهم فروردین ۹۸ جان خود را از دست داد، در کنار شاعری و تدریس در دانشگاه، در زمینه درست‌نویسی و ویرایش بسیار جدی بود؛ به‌گونه‌ای که در میان صاحب‌نظران و ادیبان در این خصوص زبانزد بود.
افزون بر این، جلال‌پور اهتمام ویژه‌ای در سرودن غزلهای نو، متفاوت و البته منحصربه‌فرد داشت. در این باره ابراهیم اسماعیلی‌اراضی گفته است: «به‌جرات می‌توان گفت جسارت جلال‌پور در نوجویی و استقلال او در نگاه و اجرا، در غزل پس از جنگ بی‌نظیر است و همین اطمینان و خودبسندگی موجب شده که «کلاغ بعد از باغ» حداقل در دفتر نخستش یکی از یکدست‌ترین مجموعه‌های دهه اخیر شعر فارسی باشد.»
با این اوصاف حسین جلال‌پور شاعری متفاوت و تکرارنشدنی در عرصه غزل امروز به‌ویژه غزل آوانگارد بود و با هنجارشکنی‌های بجایش در ساحت زبان به‌دنبال کمال این قالب شعری در عصر مدرن بود اما متاسفانه مرگ وی مانع از تحقق آرمان‌ها و اهداف بزرگش در این زمینه شد ولی دوستان و خانواده جلال‌پر پس از کوچش به سرای ابدی کوشیدند تا با تعریف جایزه ملی غزل حسین جلال‌پور با محوریت «غزل پیشرو» راه وی را ادامه بدهند. بدون شک برگزاری این رویداد نقش شگرفی را در جریان‌شناسی و واکاوی دگردیسی‌های زبانی غزل امروز ایفا و به قرار گرفتن این قالب شعری در مسیر صحیح کمک می‌کند. همچنین موجب ماندگاری نام این شاعر فقید در عرصه غزل امروز و شناسایی استعدادهای جوان و جدید در این بخش می‌شود.
بنابراین دومین دوره این رویداد در سه بخش غزل، مجموعه‌غزل چاپ‌شده (کتاب می‌بایست در یکی از سال‌های ۹۸ یا ۹۹ چاپ شده باشد) و پژوهش، مقاله و پایان‌نامه (مقالات و پژوهش‌ها صرفا می‌بایست در خصوص غزل باشد) در حالی فراخوان داد که کشور با ویروس وحشت‌آفرین و بی‌رحمی به نام کویدد ۱۹ دست به گریبان بود اما حتی این ویروس هم نتوانست مانعی بر استقبال شاعران و غزلسرایان کشور از این رویداد معتبر ادبی شود و با پایان مهلت ارسال آثار به این جایزه، قریب به ۵۷۵ اثر به دبیرخانه فرستاده شد که اینک در مرحله داوری و بررسی قرار دارند.
دبیر دومین جایزه ملی غزل حسین جلال‌پور در این خصوص به بامداد جنوب گفت: در مجموع ۵۷۵ اثر که به تفکیک در بخش غزلهای ارسالی ۴۸۸ اثر از ۱۱۷ غزل‌‌سرا، در بخش کتاب غزل ۶۴ مجموعه‌غزل و در بخش پژوهش ۲۳ مقاله پژوهشی به دبیرخانه جایزه ارسال شد که همه آثار در مرحله داوری قرار دارند و اسامی نامزدهای نهایی یکم دیماه ۹۹ اعلام خواهد شد.
حسن فرهادی در ادامه با بیان اینکه این جایزه با تمرکز بر غزل پیشرو برگزار می‌شود، افزود: تاکید می‌کنم که هر جایزه ادبی اهدافی را برای خود مشخص کرده که این اهداف خط‌مشی جایزه را مشخص می‌کند؛ بنابراین جایزه غزل حسین جلال‌پور هم تاکید و تصریح بر غزل آوانگارد و پژوهش غزل دارد تا بدین طریق خلاقیت‌ها و آفرینش‌های ادبی غزلسرایان جوان و آوانگارد کشور شناسانده شود. البته این نکته را یادآوری کنم که ممکن است در دوره‌های بعدی، شورای سیاست‌گذاری جایزه به این جمع‌بندی برسد که بخش‌های دیگری به جایزه افزوده یا کاسته شود؛ ولی با توجه جوایز دیگری که در استان در حال برگزاری است، از جمله جایزه ادبی بوشهر که به شعر آزاد و داستان اختصاص دارد، بهتر دیدیم که فعلا فقط به غزل بپردازیم.
وی درباره اینکه آیا کرونا تاثیر سوئی بر استقبال از جشنواره‌های ادبی گذاشته است یا خیر، بیان کرد: با وجود اینکه کرونا نشست‌ها و جلسات ادبی را تعطیل و شاعران را از هم دور کرده اما فرصت‌هایی نیز در اختیار جامعه ادبی قرار داده است. بخشی از این فرصت‌ها را در نشست‌ها مجازی و لایوهای شعری و ادبی می‌بینیم. هرچند این ارتباط‌ها چهره‌به‌چهره نیست؛ اما طیف وسیعی از شاعران از طریق آن با هم ارتباط گرفته‌اند. بنابراین بعید می‌بینم کرونا و محدودیت‌های کرونایی چندان بر استقبال از جایزه تاثیری داشته باشد.
فرهادی با تاکید بر اینکه شورای سیاست‌گذاری جایزه ملی غزل حسین جلال‌پور در حال بررسی شرایط و رایزنی برای برگزاری کارگاه‌های تخصصی غزل است، یادآور شد: امیدوارم شرایط یاری کند و بتوانیم این کارگاه‌ها را بر بستر شبکه‌های مجازی اجرایی کنیم.
این شاعر در خصوص جایگاه جلال‌پور در غزل آوانگارد گفت: برای پاسخ به این سوال ابتدا باید آوانگارد را توضیح دهیم. آوانگارد در فرانسوی به سربازانی گفته می‌شد که جلوتر از لشکر حرکت می‌کردند. پس آوانگارد در شعر و هنر به کسی گفته می‌شود که جلوتر از خیل شاعران و هنرمندان دوران خود در حرکت است. آوانگاردها ساختارهای متداول را می‌شکنند. البته این شکستن ساختار تابع قوانین است و ساختارشکنی که انجام می‌شود دلیل بر آوانگارد بودن نیست. حالا با این توضیح باید دید چرا غزل حسین جلال‌پور یک گونه از غزل آوانگارد است!
وی در ادامه با تاکید بر اینکه حسین جلال‌پور به دوردست نگاه می‌کرد، راه می‌افتاد، در بهترین نقطه می‌ایستاد، نفس چاق می‌کرد و دوباره به راه می‌زد، تاکید کرد: او علاقه‌ای به راه‌های رفته نداشت و دنبال راه‌هایی بود که پای کسی بر آن‌ها ننشسته باشد؛ در مجموعه غزل «کلاغ بعد از باغ» که تنها دفتر منتشرشده حسین جلال‌پور است، تمایز در ذهن و زبان او را با غزلسرایان هم‌نسلش می‌بینیم. بنابراین تصاویر و روایت‌هایی تصویری که در غزلهای حسین جلال‌پور آمده، یک گام از زمانه جلوتر است و این مشخصه‌ها باعث‌شده که غزل او را آوانگارد بنامیم. بدون شک مجموعه «کلاغ بعد از باغ» تا مدت‌ها می‌تواند خوانده شود و البته نو بماند و از رونق نیفتد.
فرهادی در پاسخ به این پرسش مبنی بر اینکه اهمیت برگزاری جایزه ملی غزل حسین جلال‌پور را در شناسایی غزل آوانگارد چگونه ارزیابی می‌کنید، بیان کرد: غزل آوانگارد چند سالی است که راه خود را از غزل کلاسیک و نئوکلاسیک جدا کرده است و سر به راه خود دارد هرچند سربه‌راه نیست و البته باید تعلیم بیشتر ببیند. هر جریان ادبی وقتی جایی برای عرضه خود داشته باشد، می‌تواند رشد بیشتر و معرفی بهتری از خود داشته باشد.
دبیر دومین جایزه ملی حسین جلال‌پور در ادامه به استقبال پژوهشگران مطرح حوزه غزل از بخش پژوهش این جایزه اشاره کرد و گفت: از آنجا که دبیرخانه جایزه در حدفاصل جایزه اول و این جایزه که دومین دوره آن است، مشغول رصد و پایش کتاب‌‌ها و پژوهش‌‌های انجام شده در کشور بوده، باید گفته شود که اکثر افرادی که به‌صورت جدی و حرفه‌‌ای در عرصه پژوهش و سرایش غزل در حال فعالیت هستند، آثار خود را برای جایزه ارسال کرده‌‌اند.
فرهادی در ادامه به استقبال خوب شاعران از دو بخش غزل و مجموعه‌غزل چاپ‌شده این رویداد در بحران کرونا اشاره کرد و گفت: البته مهم‌تر از کمیت، کیفیت اشعاری است که به جایزه رسید و باعث شگفتی و دردسر داوران در انتخاب شاعران منتخب در بخش‌های مختلف جایزه شده است. البته این اتفاق دوره اول هم افتاد و در آن دوره خوشبختانه همه افرادی که در بخش غزلهای ارسالی و کتاب غزل به مرحله نهایی رسیدند، از غزلسرایان جوان بودند که زیر سی سال سن داشتند و این جایزه بستری بود برای معرفی بیشتر و بهتر این غزلسرایان جوان.
وی با در خصوص هیات داوران و چگونگی داوری این جایزه تاکید کرد: جایزه ملی غزل حسین جلال‌پور برای داوری به اسم و رسم افراد نگاه نمی‌کند و متخصصانی را که اعتقاد و شناخت از غزل آوانگارد دارند، برای داوری مد نظر قرار داده است. بدیهی است، داوری بخش پژوهش این رویداد بر عهده اسماعیل امینی، رضا معتمد، قربان ولیئی است و بخش‌های «مجموعه‌غزل منتشر شده» و «غزل» را حسن صادقی‌پناه، حمیدرضا وطن‌خواه، مجید معارف‌وند، صالح سجادی و طاهره خنیا داوری می‌کنند.
به گفته وی، نشان ویژه جایزه ملی غزل حسین جلال‌پور مانند تمامی جوایز معتبر ملی و بین‌المللی امسال در هر بخش تنها به یک نفر تعلق خواهد گرفت. البته به تمامی نامزدهای بخش نهایی لوح یادبود و جایزه نقدی اهدا خواهد شد.
فرهادی در پایان در خصوص چگونگی برگزاری آیین پایانی این رویداد گفت: آیین پایانی دومین دوره جایزه ملی غزل حسین جلال‌پور به‌صورت ضبط شده، ۱۲ دیماه همزمان با زادروز حسین جلال‌پور از طریق صفحه اینستاگرام جایزه و همچنین آپارات پخش خواهد شد. این در حالی است که پیش از این درصدد بودیم تا با بهبود شرایط آیین پایانی را به‌صورت حضوری و با حضور برگزیدگان این رویداد برگزار کنیم اما با توجه به تصمیم ستاد استانی مبارزه با کرونا و رعایت پروتکل‌های بهداشتی آیین پایانی این دوره به‌صورت مجازی برگزار می‌شود.
