الهام بهروزی
شب یلدا یکی از محبوب‌ترین شب‌ها در نزد ایرانیان است که بیش از هزار سال است در این سرزمین با شب‌نشینی‌ها و دورهمی‌های خانوادگی و صمیمانه همراه با آداب و رسومی خاصی پاس داشته می‌شود. در این شب آدابی زیبا و متکی بر مهرورزی اجرا می‌شود و از همین روی است که به شب به‌یادماندنی در میان مردم بدل شده است.
در خصوص نامگذاری شب یلدا (اولین شب دی‌ماه) که تاریک‌ترین و طولانی‌ترین شب سال به‌شمار می‌رود، باید گفت که نام یلدا برگرفته از یک واژه سُریانی است که به معنای تولد و زایش است. سریانی زبان رایج مسیحی‌ها بوده است که با تحقیق و بررسی در کتب تاریخی واژه‌نامه‌ها کسب شده است. دانشمند بزرگ و تقویم‌شناس ابوریحان بیرونی با نام میلاد اکبر از شب یلدا یاد می‌کند و آن را میلاد خورشید دانسته است.
بدیهی است تاریخچه و پیشینه یلدا به زمان‌های بسیار دور برمی‌گردد اما دقیق مشخص نیست قدمت آن به چه زمانی تعلق دارد. بسیاری از باستان‌شناسان هفت هزار سال پیش را برای تاریخ شب یلدا مطرح کرده‌اند. ظروف سفالی دوران قبل از تاریخ را به استناد گرفته‌اند؛ چرا که نقوش حیوانی ماه‌های ایرانی همچون عقرب و قوچ داخل این ظرف‌ها هک شده‌اند. البته ناگفته نماند نقوش کشفیات باستان‌شناسی و کتیبه‌ها نادرند ولی باستان‌شناسان بر این باورند که تا هفت هزار سال پیش نیز می‌توان آیین مربوط به شب یلدا را رصد کرد.
با تمام این تفاسیر چیزی که به‌عنوان شب یلدا به رسمیت شناخته شده است به 500 سال پیش از میلاد برمی‌گردد و تاریخ وارد شدن آن به تقویم رسمی ایرانیان باستان به زمان داریوش یکم مربوط می‌شود. از آن روزگار تا امروز اين آيين كهن در جامعه ايراني همچنان نمود دارد و اجرا مي‌شود. هرچند اين رسم هم مانند ساير رسوم باقيمانده از عهد باستان دستخوش تغيير و تحولاتي شده است اما با وجود همه اين‌ها ماهيت اصلي اين آيين حفظ شده است.
امروز در اين شب‌نشيني باستاني مردم به حافظ‌خواني و تفال از ديوان حافظ، شاهنامه‌خوانی، سرو میوه‌های پاییزی و تابستانی مثل انار و هندوانه، آجیل و... می‌پردازند و برای هر کدام هم پیشینه‌ای افسانه‌ای در ذهن و یاد دارند که این افسانه‌ها را سعی می‌کنند در قالب تمثیل‌ها و قصه‌هایی به نسل امروز منتقل کنند.
بنابراین این شب نمود پررنگی در زندگی ایرانیان دارد و هر ساله این شب با شکوه هر چه تمام‌تر در میان آنها اجرا می‌شود ولی امسال به‌دلیل اپیدمی کرونا و لزوم رعایت پروتکل‌های بهداشتی و فاصله‌گذاری اجتماعی ستاد ملی مبارزه با کرونا، اکیدا مردم را از دورهمی‌ها و شب‌نشینی‌های یلدای منع کرده است؛ چراکه انجام این رسم به‌صورت انبوه و شلوغ بسیار خطرآفرین معرفی شده است. از این‌رو، توصیه می‌شود که امسال مردم شب یلدا را تنها در حریم خانواده خود و با تماشای برنامه‌های متنوع یلدایی که از صدا و سیما پخش می‌شود، پاس بدارند تا شرایط فعلی از کنترل خارج نشود و بتوان این ویروس مرگبار و به‌شدت مسری را مهار کرد.
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر در این خصوص به شهروندان بوشهری توصیه کرد: اجازه ندهید سهم ما از شب یلدای امسال، قصه پر از غصه دلتنگی‌های بعد و جای خالی عزیزانمان باشد.
فاطمه کرمپور در ادامه با تبریک فرا رسیدن شب یلدا گفت: این شب یکی از رویداد باستانی در فرهنگ اصیل مردمان ایران‌زمین است که در این شب خانواده‌ها طبق سنت دیرینه دور هم جمع می‌شوند تا بلندترین و تاریک‌ترین شب سال کوتاه‌تر شود اما این دور هم جمع شدن در واقع وفاق و همدلی برای غلبه بر سیاهی، تاریکی و سردی بوده؛ همان که امروز به شکل ویروس کرونا ظاهر شده است.
وی با بیان اینکه بیاییم با خط کشیدن دور شب‌نشینی و دورهمی شب یلدا، نتایج مصیبت‌بار و پر از پشیمانی را در شب‌های بعدی برای خود و عزیزانمان رقم نزنیم، افزود: حفظ روند نزولی شمار مبتلایان و موارد بستری در استان بسیار شکننده است. از این‌رو، در صورت هر گونه کوتاهی در اجرای دستورالعمل‌های بهداشتی و حفظ فاصله اجتماعی یا برگزاری دورهمی‌های خانوادگی، این روند با اخلال مواجه شده و ممکن است بازگشت امواج شدیدتر این بیماری به استان در آینده نزدیک را شاهد باشیم.
مدیرکل اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر با تاکید بر اینکه ثبات این بیماری در استان در آستانه شب یلدا مردم را فریب ندهد، بلکه این شرایط باید آنها را مصمم کند تا آیین مربوط به این شب باستانی را به سال آینده موکول کنند، یادآور شد: هر چند شیوع ویروس کرونا در استان‌های جنوبی به‌دلیل تغییر شرایط جوی، قرنطینه، تعطیلی مدرسه‌ها و فعالیت اداره‌ها با شمار کمتری از کارکنان خود منجر به سیر نزولی بیماری شده اما این وضعیت بسیار شکننده و به‌طور کامل پایدار نیست.
کرمپور با اشاره به اینکه ادامه این روند وابسته به رفتار افراد است و اگر به هر دلیلی رفت و آمدها و دورهمی‌ها در یک فضای بسته افزایش یابد احتمال شدت و پیک بیماری تا دو هفته آینده وجود دارد، تصریح کرد: مشاهده‌ها ثابت کرده جمع شدن تعداد زیادی از افراد در یک خانه، صحبت کردن با هم و پایین آوردن ماسک برای غذا خوردن در دورهمی‌های خانوادگی میزان انتقال ویروس را شدت می‌بخشد. از این رو امسال در شرایط شیوع ویروس کرونا و خطرهای جدی در پی افزایش آمار ابتلا به بیماری کووید ۱۹، نیاز است که با پرهیز از دورهمی و تجمعات خانوادگی، از راه دور و به‌صورت مجازی به یاد هم باشیم و برای حفظ سلامتی یکدیگر بکوشیم تا این زمستان هم سپری شود.
وی با اشاره به اینکه یکی از اقداماتی که همه باید انجام دهند فرهنگ‌سازی این نکته است که همه خانواده‌ها با رعایت این مهم شب یلدای امسال را در خانه بمانند و از مهمانی رفتن و مهمان پذیرفتن صرف نظر کنند، افزود: قطعا اگر شب یلدا را با در خانه ماندن سپری کنیم نتیجه‌اش این است که وضعیت استان از نارنجی به زرد خواهد رسید؛ ولی اگر چنین نباشد به طرف قرمز خواهد رفت.
کرمپور در ادامه بر لزوم تداوم همکاری مردم بوشهر و واحدهای صنفی و خصوصا هنرمندان استان بوشهر که خود الگوی فرهنگ‌سازی در میان مرد هستند، در اجرای دستورالعمل‌های بهداشتی تاکید کرد: هنرمندان استان با تولید محتوای فرهنگی و دعوت مردم به شرکت در پویش «در خانه بمانیم» می‌توانند کمک شایانی در جلوگیری از شیوع ویروس در این شب داشته باشند.
مدیرکل اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی باد تاکید بر لزوم رعایت پروتکل‌های بهداشتی و فاصله‌گذاری اجتماعی، گفت: ایمن‌ترین جا، خانه است. شماری از هنرمندان استان در قالب کمپین «یلدای سالم»، اقدام به ساخت انیمیشن‌های کوتاه یک دقیقه‌ای و انتشار آنها در فضای مجازی کرده‌اند تا با تشویق شهورندان به ماندن در خانه و پرهیز از دورهمی شب یلدا، قدمی در جهت یاری کادر درمان بردارند.
وی به لزوم همراهی رسانه‌ها برای تشویق مردم به رعایت پروتکل‌های بهداشتی اشاره و تصریح کرد: تبلیغات رسانه‌ای در دنیای امروز تاثیرگذار بوده و می‌توان طیف گسترده‌ای از جمعیت را طریق رسانه‌ها تحت تاثیر قرار داد.
کرمپور در پایان با آرزوی سلامتی برای تمام مردم ایران و جهان و همه کسانی که با این ویروس منحوس درگیر هستند، خاطرنشان کرد: این روزها کرونا در کمین دورهمی‌های بلندترین شب سال نشسته تا قربانی بگیرد و داغ روی دل‌ها بگذارد، پس اجازه ندهید سهم ما از شب یلدای امسال، قصه پر غصه دلتنگی‌های بعد و جای خالی عزیزانمان باشد. «دورهمی‌ها» را تعطیل کنید تا سال بعد همگی «دور هم» جمع باشند.
