بامدادجنوب- مریم خوئینی: «در دنیای کنونی نوعی سازمان ویژه برﺍی تفکر و پژوهش در حوزه سیاست‌سازی، تصمیم‌سازی و تولید ﺍیده، مطالعات میان‌رشته‌ای وجود دﺍرد که بر ﺍصل جمعﺍندیشی و ﺍیده‌پردﺍزی ﺍستوﺍر ﺍست. ﺍین مرﺍکز در ﺍصطلاح به Think Tank معروفند که در ادبیات تخصصی فارسی معادل هائی مانند:اتاق فکر- اندیشکده - اندیشگاه و پژوهشگاه دارند.»

این تعریفی بسیار ساده از اندیشکده است و در کشور ما حدود 30 اندیشکده وجود دارد و با آنچه که روز گذشته در بوشهر به‌عنوان اندیشکده توسعه استان، افتتاح شد، اکنون ما 31 اندیشکده داریم، اندیشکده‌ای که چند ماه پیش یکی از نزدیکان استاندار بوشهر خبر از راه‌اندازی آن داده بود و البته هیچ چیزی از آن منتشر نشد.

معاون رئیس‌جمهوری در امور زنان و خانوده روز گذشته مهمان بوشهری‌ها بود تا با حضور او طرح‌های امید اجتماعی و اندیشکده توسعه استان  افتتاح شود، طرح‌های که اگر به‌درستی اجرا شود، می‌تواند به رشد امید در جامعه و توسعه استان کمک شایانی کند حال باید دید در دو سال باقی مانده از عمر دولت یازدهم که بسیار تعیین کننده است – و البته دوسه ماهی که از حضور سالاری در استان مانده است – و البته با انتقاداتی که از سر دلسوزی مطرح می‌شود، مسوولان مربوطه چه رویکردی پیرامون طرح‌های امید اجتماعی و اندیشکده توسعه استان اتخاذ خواهند کرد.

برای کسب اطلاعات بیشتر پیرامون اندیشکده توسعه استان سعی کردیم با مشاوره امور جوانان استانداری به‌عنوان مبتکر این طرح و پیگیر آن گفت‌وگو کنیم و پنچ سوال با این مضمون که «هدف از تشکیل اندیشکده توسعه استان چیست؟ به‌طور کلی اندیشکده توسعه چند نفر نیرو خواهد داشت؟ چه افراد شاخصی در آن مشغول به کار هستند؟ گروه‌های علمی و تخصصی این اندیشکده در چند بخش تقسیم شده‌اند؟ میزان اعتبار در نظر گرفته شده برای آن چقدر است ؟» به سراغ وی رفتیم که تنها با این پاسخ مواجه شدیم «معذرت می خواهم در جلسه هستم» و پس از آن آقای مشاور در پاسخی به این سوالات ندادند تا شک و شبهه‌های ما در مورد اهداف این اندیشکده بیشتر و بیشتر شود. 

برای بررسی بهتر و بیشتر چنین طرحی با چند تن از افراد آگاه و مطلع در این حوزه گفت‌وگو کردیم، ابراهیم حیدری پیرامون ساختار و انتظارات از این اندیشکده در گفت‌وگو با بامداد جنوب گفت: به نظر من اندیشکده توسعه استان نهادی راهبردی پژوهشی است که در حقیقت ماهیت آن استخراج راهبردهای توسعه استان از محل گفت‌وگو و کارهای تحقیقی سند شده است.

وی در ادامه تاکید کرد: به مفهوم کلی اندیشکده توسعه یک نهاد توسعه‌ای به حساب می‌آید و انتظار می‌رود محل تبیین اندیشه‌ها و همچنین گفت‌وگو و تضارب آرا مختلف فکری در زمینه مسائل اقتصادی فرهنگی اجتماعی سیاسی باشد.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: مساله‌ای که در حال حاضر می‌تواند مورد توجه قرار گیرد، توقعات جامعه دانشگاهی است. انتظار می‌رود در این اندیشکده به لحاظ پژوهشی و راهبردی، مسیر تبیین و اجرای مسائل مربوطه در زمینه‌های مختلف اتخاذ شود البته طرح‌هایی که الزاما مساله محور هستند و به عبارت دیگر طرح‌هایی که مسایل و معضلات و ضرورت‌های توسعه استان را در بر می‌گیرد.

حیدری ادامه داد: در همین خصوص می‌توان گفت نتایج برآورد آراء می‌تواند راهبردهایی باشد که برای سیاست‌گذاری بلند مدت و توسعه استان در زمینه‌های مختلف اتخاذ می‌شود با این حال  انتظار می‌رود به لحاظ تشکیلاتی این اندیشکده  فرصت‌های مختلف مطالعاتی و همچنین فرصت‌های اجتماعی فرهنگی مورد نیاز توسعه استان را به وجود آورد.

وی در آسیب‌شناسی این طرح هم گفت: به‌طور قطع اگر بخواهند اشخاص اهل فن را وارد کار کنند در تمام سطوح مدیریتی انتظارات برآورده خواهد شد، اما اگر بخواهند عرف اداری و نامه‌نگاری‌ها در نظر بگیرند و این‌چنین برخورد کنند احتمال موفقیت و نتیجه گرفتن کم خواهد شد.

امان الله شجاعی نیز در گفت‌وگو با بامداد جنوب گفت: اندیشکده یا سرای اندیشه بدون شک می‌بایست نتیجه‌اش تولید علم و دانش و نیز طراوت فکری برای برون رفت از بن‌بست‌هایی باشد که در مسیر توسعه متوازن قرار دارد. چنانچه عملکردش مثبت باشد، راهی برای برون رفت از گرفتاری‌ها پیدا خواهد شد و یا راهی و مسیری برای آن ساخته خواهد شد. 

این استاد دانشگاه اضافه کرد: معمولا چنین گروه‌ها و تجمع‌ها زمانی مثمر ثمر خواهد بود که حداقل اعضای آن در جامعه به حساب آیند و خود را مساوی و برابر با دیگران بدانند ولی چنانچه در این‌گونه موارد به جای تراوشات فکری اوامر سنتی صادر و با فرهنگ استبدادی رفتار شود، هیچ نتیجه‌ای نخواهد داشت.

وی تصریح کرد: رویکرد این اندیشکده‌ها می‌بایست تولید و توزیع دانش و به کار بردن آن در جامعه باشد تا زمینه آزادی تفکر و عملی کردن آن مهیا و پرسش و پاسخ و حرکت مردم و به‌ویژه جوانان در مسیر دانایی هر روز بیش از پیش شود و دانایی‌محور حرکت و عملی باشد اگر رویکرد دیگری اتخاذ شود احتمال موفقیت آن نیز کم خواهد شد.

عیسی صفوی یکی دیگر از اساتید دانشگاه‌های بوشهر در گفت‌وگو با ما گفت: یک مساله‌ای که پیرامون اندیشکده توسعه استان در نظر گرفت این است باید یک سری آدم‌ها و نیروی‌های مرجع وجود داشته باشد که بشود از تجربیات آنها استفاده کرد، مساله بعدی باید دید اساس‌نامه این اندیشکده چیست یعنی چه رسالتی برای اعضای این اندیشکده تعریف می‌شود آیا فقط جایگاه نظری برای ایشان تعریف می‌شود یا جایگاه عملیاتی نیز تعریف شده است؟ آیا مسوولان مربوطه وارد حوزه عملیاتی نیز می‌شوند یا خیر؟ چرا که به تناسب اسمی که اندیشکده دارد و بار ذهنی که به وجود می‌آورد عموما چنین تصوری می‌شود که این اندیشکده به تعبیری همان اتاق فکرهای اجتماعی هستند .

صفوی با بیان اینکه به‌باور شخص من دست‌اندرکاران اندیشکده توسعه استان باید فراتر از این گام بردارند و نه این‌که در اتاق فکر خلاصه شوند، گفت: یکی از آفات‌های اندیشکده‌ها این است که به اتاق فکر تبدیل می‌شوند یعنی این‌که یک سری می‌روند آنجا و شکل بروکراتیک می‌گیرد هیات علمی دانشگاه می‌شوند و یک سری کارمند و نیروی انسانی  دور خود جمع می‌کنند. اگر این چنین شود  اندیشکده به جای تولید اندیشه، خود دچار مشکل می‌شود.

صفوی در ادامه با تاکید بر این مساله که بدون شک باید اساس‌نامه به گونه‌ای تنظیم شود که اگر بخواهند دچار حاشیه شود، دستاندرکاران با محدودیت مواجه شوند، ادامه داد: به نوعی باید عملکرد مسوولان اندیشکده‌ها رصد شود و آنها که مسوولیت دارند پاسخگو باشند، یعنی مکانیزم و فرایندی طراحی شود که به موازات هم رصد شوند و احساس نکنند که در برج عاج نشسته‌اند.

وی در پایان یادآور شد: بدون شک اندیشکده‌ها به نیروی انسانی نیاز دارند این مساله می‌تواند نقطه اتصال اندیشکده به دانشگاه باشد چرا که انتظار می‌رود اندیشکده، نیروی انسانی خود را از میان فارغ تحصیل‌های دکترا ومقطع ارشد انتخاب کنند.

محمود جمهیری دیگر صاحب‌نظری بود که در خصوص اندیشکده با خبرنگار بامداد جنوب گفت‌وگو کرد: وی با بیان اینکه در اصل کلید حل مساله توسعه باید از دستان کسانی که در اندیشکده‌ها حضور دارند و فعال هستند بیرون بیاید، گفت: در حال حاضر تصور می‌کنم اسمش اندیشکده باشد، ولی به نوعی همان اتاق فکر هستند.

وی در پاسخ به این سوال که اگر اندیشکده‌ها به اتاق فکری که خودی و غیر خودی می‌کنند تبدیل شود آیا ضربه به توسعه و مسائل پژوهشی استان نمی‌زند؟ گفت: معمولا تفکر اگر به رویکرد سیاسی تبدیل شود تا آنجا می‌تواند پیش رود که مباحث سیاسی وجود داشته باشد. 

این استاد دانشگاه در ادامه تصریح کرد: آنجایی که مباحث سیاسی مطرح نباشد، مسائل توسعه استان به صورت علمی و با تفکر بخواهد حل شود خیلی رویکرد سیاسی جایگاهی ندارد. فقط در حد راهبردهای اساسی می‌تواند جایگاه داشته باشد و نمود پیدا کند و الا اندیشکده‌ها باید مستقل راه خودشان را پیش بگیرند و تفکر کنند. باید بتوانند آزادانه مسائل را بررسی و حل کنند تحت پوشش و نفوذ هیچ گونه گروه سیاسی نباید باشند اگر بخواهند دخالتی صورت گیرد، اندیشکده را دچار مشکل می‌کنند و نمی‌توانند تصمیم بگیرند.

این دیدگاه‌ها در حالی بیان می‌شود که همچنان در مورد این اندیشکده باید با دیده شک و تردید نگاه کرد. باید افرادی که در آن مشغول به‌کار خواهند شد، وابستگی‌های فردی، باندی، جریانی و حتی فکری آنها را مورد ارزیابی قرار داد و دید آیا چنین اندیشکده‌ای فرداروز با آمدن استاندار دیگری برقرار خواهد ماند یا اینکه فعلاً قرار است از محل بودجه‌های اختصاص یافته به استان گروهی از نزدیکان آقایان دور هم بنشینند و تفکر کنند که چگونه بمانند.

حال باید دید پس از ایده‌های آنچنانی مانند «شهر علم»، «شهر خلاق» و «دهکده سلامت»، اندیشکده آقایان چه گلی بر استان و جوانان بیکار آن خواهد زد، آیا آن اندازه عمر می‌کند که اصلاً اندیشه کند؟